ΕΤΣΙ ΘΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙΣ ΤΗΝ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ

Η παθητική επιθετικότητα μπορεί να γίνει καταστροφική, είτε είμαστε αποδέκτες της, είτε είμαστε αυτοί που την προκαλούν. Είναι όμως κάτι που σίγουρα έχει τύχει σε όλους με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Ας μάθουμε να περιορίζουμε αυτές τις συμπεριφορές για μια πιο αρμονική συμβίωση.

Η επιθετική συμπεριφορά δεν περνάει απαρατήρητη. Επιπλέον, είναι μάλλον απίθανο να έχεις αμφιβολίες για την επιθετικότητα κάποιου. Είναι ο τύπος που θυμώνει εύκολα, φωνάζει, ψάχνει αφορμές για τσακωμό και εμπλέκεται συνεχώς σε διαμάχες. Κατά πάσα πιθανότητα είναι ο τύπος που θες να αποφεύγεις, αλλά τουλάχιστον είναι ξεκάθαρος.

Ο παθητικά επιθετικός τύπος είναι αυτός που εκφράζει την επιθετικότητά του συγκαλυμένα. Μπορεί να αντιστέκεται συστηματικά στα αιτήματα των άλλων, να είναι αναβλητικός ή πεισματάρης, και να έχει μούτρα.

«Η παθητική επιθετικότητα είναι ο σκόπιμος και καμουφλαρισμένος τρόπος κάποιου να εκφράζει την οργή, τον θυμό ή τη δυσαρέσκειά του. Εμφανίζεται, συνήθως, όταν το άτομο αισθάνεται πως υπάρχουν αξιώσεις από αυτό, όταν θεωρεί πως προσδοκάται να ενεργήσει με κάποιον συγκεκριμένο τρόπο ή όταν αισθάνεται απογοήτευση, επειδή οι άλλοι δεν ενήργησαν ή δεν βοήθησαν όπως το ίδιο προσδοκούσε, παρόλο που δεν είχε εκφράσει αίτημα για βοήθεια. Το στοιχείο της ασάφειας και της σκόπιμης έλλειψης αμεσότητας είναι που καθιστά την παθητική επιθετικότητα τόσο αποτελεσματική και δύσκολα αντιμετωπίσιμη», αναφέρει ο κλινικός ψυχολόγος Σάββας Σαλπιστής.

Παραδείγματα παθητικής επιθετικότητας

«Το άτομο με παθητική επιθετικότητα είναι εξπέρ στο να κακοποιεί, με μη φυσικό τρόπο, τους άλλους, την ίδια στιγμή που παρουσιάζεται προς τα έξω ως το πιο ευχάριστο και με έγνοια για τους άλλους άτομο. Εάν ο αποδέκτης της παθητικής επιθετικότητας αποκαλύψει σε κάποιον άλλον πως κακοποιείται από τη συμπεριφορά ενός τέτοιου ατόμου, το πιο πιθανό είναι να μη γίνει πιστευτός», εξηγεί ο Δρ Σαλπιστής.

Ελένη Καστρινογιάννη

Ας δούμε μερικά πιο συγκεκριμένα παραδείγματα παθητικής επιθετικότητας, ώστε να μην έχεις καμία αμφιβολία.

• Ο παθητικά επιθετικός αναζητά και λέει επανειλημμένα δικαιολογίες για να αποφύγει ορισμένους ανθρώπους. Αυτός είναι ένας τρόπος έκφρασης της αντιπάθειας ή του θυμού του προς αυτούς.
• Σε περίπτωση που το παθητικά επιθετικό άτομο είναι θυμωμένο, ισχυρίζεται ότι δεν είναι τρελό ή ότι είναι καλά, ακόμη κι όταν είναι προφανώς εξοργισμένο. Αρνούμενο αυτό που αισθάνεται κόβει την επικοινωνία με τον συνομιλητή του και αρνείται να συζητήσει το όποιο θέμα.
• Η σκόπιμη αναβλητικότητα είναι ένα άλλο χαρακτηριστικό της παθητικά επιθετικής συμπεριφοράς. Όταν το παθητικά επιθετικό άτομο πρέπει να αναλάβει καθήκοντα που δεν θέλει ή να πάει σε κάποιο ραντεβού, αποσύρεται.
• Είναι ο τύπος που αν του ζητήσεις να ολοκληρώσει μια εργασία στη δουλειά, θα την αναβάλλει μέχρι το τελευταίο δευτερόλεπτο. Μπορεί να το κάνει αυτό ακόμη και για να «τιμωρήσει» το άτομο που του ανέθεσε την εργασία.
• Το κατσούφιασμα, οι «μπηχτές», η αναβλητικότητα, η απόσυρση και η άρνηση της επικοινωνίας, όταν συγκεντρώνονται στη συμπεριφορά ενός ατόμου είναι όλα σημάδια παθητικής επιθετικότητας.
• Ενδεικτικές είναι φράσεις όπως «δεν καταλαβαίνω τι εννοείς», αν και έχει καταλάβει πολύ καλά τι εννοεί ο άλλος, «όπως θέλεις», με στόχο τον άμεσο τερματισμό της συζήτησης και την πρόκληση αμηχανίας στον άλλο, και «πώς κάνεις έτσι;», που αποσκοπεί στην απαξίωση του συνομιλητή.

Τι προκαλεί την παθητικά επιθετική συμπεριφορά;

Οι παθητικά επιθετικές συμπεριφορές είναι αρκετά συνηθισμένες. Πίσω από αυτές κρύβονται συχνά προβλήματα διαχείρισης θυμού. Ποιοι είναι οι παράγοντες που τις πυροδοτούν;

– Η ανατροφή

Ένα περιβάλλον όπου η άμεση έκφραση των συναισθημάτων αποθαρρύνθηκε ή δεν επιτρεπόταν μπορεί να φταίει για μια παθητικά επιθετική συμπεριφορά. Όταν κάποιος καταπιέζεται για να μην εκφράσει τα αληθινά του συναισθήματα, θα βρει τρόπους να διοχετεύσει παθητικά τον θυμό ή την απογοήτευσή του.

– Η περίσταση

Όταν η έκφραση της επιθετικότητας δεν είναι κοινωνικά αποδεκτή, όπως συμβαίνει στο εργασιακό περιβάλλον ή σε μια οικογενειακή συγκέντρωση, ο θυμός συχνά συγκαλύπτεται.

– Η έλλειψη τόλμης

Το να είσαι συναισθηματικά ανοιχτός δεν είναι πάντα εύκολο. Το να υπερασπίζεσαι τον εαυτό σου είναι δύσκολο, γι’ αυτό και η παθητική επιθετικότητα μπορεί να φαίνεται ευκολότερος τρόπος να αντιμετωπίσεις τα συναισθήματά σου χωρίς να χρειάζεται να αντιμετωπίσεις την πηγή του θυμού σου.

Πώς να την αντιμετωπίσετε

Τι μπορείτε να κάνετε όταν έχετε απέναντί σας έναν φίλο, συνάδελφο ή ακόμα και σύντροφο με παθητικά επιθετική συμπεριφορά;

1. Αναγνωρίστε και βεβαιωθείτε για τα σημάδια μιας τέτοιας συμπεριφοράς.
2. Προσπαθήστε να κρατήσετε τον δικαιολογημένο θυμό σας υπό έλεγχο.
3. Επισημάνετε τα πιθανά συναισθήματα του άλλου με τρόπο που δεν είναι επικριτικός, αλλά βασίζεται σε ρεαλιστικά δεδομένα. Για παράδειγμα: «Φαίνεται να είσαι θυμωμένος μαζί μου που σου ζήτησα να κάνεις το σκούπισμα».
4. Συνήθως οι άνθρωποι αρνούνται τον θυμό τους ούτως ή άλλως. Σε αυτό το σημείο, είναι καλή ιδέα να κάνετε ένα βήμα πίσω και να τους δώσετε χρόνο να επεξεργαστούν τα συναισθήματά τους.

Μήπως είσαι εσύ παθητικά επιθετικός;

Είναι ευκολότερο να αναγνωρίσουμε την παθητική επιθετικότητα στους άλλους, αλλά τι γίνεται αν πρόκειται για τον ίδιο μας τον εαυτό; Κάνε τις παρακάτω ερωτήσεις στον εαυτό σου και απάντησε με ειλικρίνεια:

• Κατεβάζεις συχνά μούτρα, όταν κάποιος σε δυσαρεστεί;
• Αποφεύγεις τους ανθρώπους που σε έχουν αναστατώσει;
• Σταματάς να μιλάς στους ανθρώπους, όταν είσαι θυμωμένος μαζί τους;
• Αναβάλλεις να κάνεις πράγματα για να τιμωρήσεις τους άλλους;
• Γίνεσαι σαρκαστικός για να αποφύγεις μια ανοιχτή συζήτηση;

Αν ναι, τότε υπάρχουν μερικοί τρόποι να βελτιώσεις τη συμπεριφορά σου αλλά κυρίως να νιώσεις καλύτερα.

• Βελτίωσε την αυτογνωσία σου. Κατανόησε σε κάθε περίσταση γιατί είσαι αναστατωμένος ή τι αισθάνεσαι ακριβώς.
• Δώσε στον εαυτό σου χρόνο να κάνει αλλαγές. Η αναγνώριση μιας στάσης είναι ένα πρώτο βήμα προς την αλλαγή, αλλά η αλλαγή των αντιδράσεων μπορεί να πάρει κάποιο χρόνο.
• Εξασκήσου εκφράζοντας τον εαυτό σου. Η σύγκρουση είναι αναπόφευκτο κομμάτι της ζωής, αλλά γνωρίζοντας πώς να εκφράζεις αποτελεσματικά τα συναισθήματά σου και να διεκδικείς όσα χρειάζεσαι θα κάνει σίγουρα τη διαφορά.