ΤΙ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΛΕΣ ΣΕ ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΠΟΥ ΔΙΝΕΙ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Οι Πανελλαδικές εξετάσεις πυροδοτούν άγχος σε μικρούς και μεγάλους. Με τη βοήθεια μιας συστημικής ψυχολόγου, διερευνούμε τις δικές μας συμπεριφορές ως γονείς. Τι κάνουμε στην προσπάθειά μας να στηρίξουμε τα παιδιά, τι αποτέλεσμα έχει αυτό και τι μπορούμε να κάνουμε εναλλακτικά;

Πανελλαδικές: ίσως είναι η λέξη που κινητοποιεί το μεγαλύτερο άγχος σε όλες σχεδόν τις ελληνικές οικογένειες. Οι σημερινοί γονείς το κουβαλούν από τα δικά τους βιώματα. Και φαίνεται ότι όσο κι αν θέλουν να βοηθήσουν και να στηρίξουν ουσιαστικά τα παιδιά τους σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία, υιοθετούν στάσεις και συμπεριφορές που κάνουν ακριβώς το αντίθετο.

Πώς λειτουργούν στην ψυχολογία ενός παιδιού όσα κάνουμε και λέμε με μάτια γεμάτα αγωνία; Κατά πόσο οι εμψυχωτικές συμβουλές μας δίνουν αντιφατικά μηνύματα σε σχέση με τις πράξεις μας;

Η Μαρία Καμπάνταη, ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια στο Γενικό Νοσοκομείο Δράμας και συγγραφέας, μας βοηθά να διερευνήσουμε τις πιο συνηθισμένες κουβέντες ή στάσεις που υιοθετούμε ως γονείς απέναντι στα παιδιά την περίοδο των Πανελλαδικών εξετάσεων, με στόχο να τα βοηθήσουμε. Ας δούμε 6 συνηθισμένα παραδείγματα και τι προτείνει η ειδικός να κάνουμε εναλλακτικά, ώστε να είμαστε πραγματικά υποστηρικτικοί.

1. «Nα βγεις τελευταίος από την αίθουσα!»

Διαβασμένοι ή αδιάβαστοι, πιστέψτε με, οι μαθητές θέλουν να τελειώσουν την εξέταση και να γυρίσουν στο σπίτι τους. Γονείς, όσο αγαθό κι αν είναι το κίνητρό σας, για να μη γίνουν λάθη βιασύνης ή κεκτημένης ταχύτητας, όσο κι αν διαβάζατε μαζί τους και τους κρατούσατε το βιβλίο μερόνυχτα, τα παιδιά σας έχουν να αντιμετωπίσουν τις δύσκολες ώρες της εξέτασης. Ένα τέτοιο μήνυμα, ειδικά μάλιστα αν εκφραστεί ως εντολή, δίνει την εντύπωση στο παιδί ότι δεν υπολογίζουμε την κρίση και την ικανότητά του, δεν το σεβόμαστε ως ολότητα, με τα σωστά και τα λάθη του.

Επιπλέον, η συγκεκριμένη υπενθύμιση δημιουργεί ένα χρέος στη σχέση, χρέος να αποδείξω, να είμαι σωστός, να ειμαι τυπικός. Και φυσικά οδηγεί σε ενοχικά συναισθήματα. Έχουν ακούσει τη συγκεκριμένη οδηγία τόσες φορές από τους εκπαιδευτικούς τους!

Τι να πείτε/κάνετε αντ’ αυτού

Ο καθένας ας αποτραβηχτεί στον... πάγκο και τον ρόλο του. Θα μπορούσε, λοιπόν, η συμβουλή αυτή να ήταν ευχή: Κορίτσι μου/αγόρι μου, πήγαινε στο καλό. Παλιότερα, οι γονείς έδιναν ευχές και στήριζαν τα παιδιά. Οι σημερινοί δίνουν οδηγίες ή εντολές και δημιουργούν υποχρεώσεις και ενοχές.

Ξέρετε τι γλιτώνετε αν αποσιωπήσετε την συγκεκριμένη οδηγία; Δεν θα μπορείτε να πείτε το επίσης τοξικό: Και στο είπα, βρε παιδί μου! Η σχέση που καλλιεργούμε με τα παιδιά μας είναι το μεγαλύτερο στήριγμα. Μην τη χαλάμε με άσκοπες υπενθυμίσεις!

2. «Κάνε μια γρήγορη επανάληψη το πρωί προτού δώσεις»

Συνήθως το φυλλομέτρημα της ύλης εκείνες τις ώρες εξυπηρετεί περισσότερο συναισθηματικούς σκοπούς, να διατηρήσει τη συναισθηματική μας σύνδεση με το σκληρό έργο και τον κόπο που καταβάλλαμε τόσο καιρό. Θυμίζει τη συνήθειά μας να κρατάμε κάτι από έναν αγαπημένο.

Σε κάποια παιδιά μπορεί να είναι βοηθητικό συναισθηματικά, αλλά σίγουρα δεν προσφέρει νέα γνώση, ας μη γελιόμαστε. Σε κάποια άλλα, δυστυχώς, μπορεί να φορτώσει περισσότερο άγχος και να γεννήσει ιδέες του τύπου Δεν ξέρω τίποτε, όπως περιγράφω σε μια ιστορία μου για το άγχος των Πανελλαδικών στο βιβλίο Ανελκυστήρας.

Τι να πείτε/κάνετε αντ’ αυτού

Θεωρώ πιο βοηθητικό ένα ωραίο, θρεπτικό πρωινό, που –αν θέλει και το παιδί– μπορούμε να πάρουμε παρέα στην κουζίνα, με κουβέντες λίγες και καλές. Το τέλος του μαραθωνίου πλησιάζει, δεν θέλει υπερβολές, αλλά αγάπη και σίγουρα λίγη... σοκολάτα για ενέργεια.

3. «Πάλι θα βγεις; Αυτές τις μέρες να τα δώσεις όλα!»

Έλα όμως που στο τέλος του μαραθωνίου οι δυνάμεις λιγοστεύουν και ο δρόμος είναι πιο ανηφορικός! Χρειάζεται οικονομία. Οι εκπαιδευτικοί και οι φροντιστές, βέβαια, θα επιμείνουν τις τελευταίες μέρες σε ενα γρήγορο «συμμάζεμα» της ύλης. Εκείνοι ξέρουν τι πρέπει να κάνουν. Και οι μαθητές έχουν δουλέψει τουλάχιστον 1 χρόνο – στερήθηκαν τόσα! Τι κακό θα κάνει μια βόλτα με τους φίλους τους;

Συχνά νομίζουμε ότι διαταράσσει την προσήλωση στον στόχο. Αντιθέτως χαρίζει ενέργεια, «καθαρίζει» το μυαλό, μετατρέπει το συναίσθημα του καταναγκασμού που συχνά αισθάνονται οι υποψήφιοι σε σκοπό και δίνει, τελικά, νόημα στην προσπάθεια. Φτάνει να μην σχετίζεται με φίλους ή με δραστηριότητες που θα επαναφέρουν συνεχώς το θέμα των εξετάσεων στο προσκήνιο.

Τι να πείτε/κάνετε αντ’ αυτού

Βγες και πέρνα την ώρα σου με επιλεγμένη παρέα, δες έναν αγώνα ή μια εκπομπή στην τηλεόραση που σου αρέσει. Το παιδί μας δεν είναι ελεύθερος πολιορκημένος. Αν διαβάζει και μπλοκάρει η σκέψη του, ας κάνει ένα διάλειμμα. Προτρέψτε το να μαγειρέψετε μαζί, να φτιάξει το δωμάτιό του. Με την ιδέα ότι κάνει κάτι εξίσου δημιουργικό όταν μπλοκάρει, δεν αισθάνεται ενοχές και φορτίζει τις μπαταρίες για να συνεχίσει. Οι ενοχές είναι τοξικές.

4. «Πώς έγραψες; Τι απάντησες;» (ρωτάνε όλοι στην οικογένεια)

Αν ζωγράφιζα τον υποψήφιο, θα τον έκανα ένα μικροσκοπικό ανθρωπάκι που οι υπόλοιποι κατευθύνουν μια λάμπα ανάκρισης πάνω του. Σφίχτηκε η καρδιά μου μόνο με την ιδέα!

Οι εξετάσεις, έτσι όπως είναι διαμορφωμένο το πλαίσιό τους στην Ελλάδα, μοιάζουν με μικρές μάχες. Αλλά ακόμη και οι μάχες που χάνονται κάτι μας προσφέρουν. Είναι το λάθος που κάνει τη διαφορά στο ταξίδι, μας δίνει νόημα και προσανατολισμό. Υπάρχει, μάλιστα, η πιθανότητα το παιδί να μην θέλει να δει καθόλου τις απαντήσεις με τον φροντιστή του. Θα το σεβαστούμε.

Ο γέγονε, γέγονε! Καλό ή κακό. Αν θέλει εκείνο να μας πει, θα το ακούσουμε. Στο βλέμμα μας καθρεφτίζεται η αυτοεκτίμηση και η αυτεπάρκειά του – όχι μόνο στην περίοδο των εξετάσεων. Συνεπώς, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και καταδεκτικοί.

Τι να πείτε/κάνετε αντ’ αυτού

Είναι καλύτερο να το αγκαλιάσουμε μετά από κάθε μάθημα, χωρίς να ρωτήσουμε πολλά, και να του έχουμε ένα καλομαγειρεμένο φαγητό. Να το παροτρύνουμε να ξεκουραστεί για λίγο και να διαμορφώσουμε ένα κλίμα αποδοχής και ηρεμίας σε όλη την οικογένεια, προτρέποντας κοινές χαρούμενες δραστηριότητες ανάμεσα στα αδέλφια, ώστε να μειώσουμε το περιρρέον άγχος.

Καλύτερα να του προτείνουμε ευγενικά να βάζει κάθε εξέταση στο συρτάρι του γραφείου και του μυαλού του και να προχωρά στην επόμενη. Οι μέρες μπορεί να φαίνονται βουνό όταν ξεκινούν, αλλά περνούν σα νεράκι και οι διακοπές που ακολουθούν θα είναι οι σπουδαιότερες της ζωής τους.

5. Όλο το σπίτι ζει σε ρυθμούς Πανελλαδικών

Μαμάδες κρατούν τις κανονικές άδειές τους για τη συγκεκριμένη περίοδο, ψάχνουν ό,τι super food κυκλοφορεί στην αγορά, «συμμαζεύουν» τα μικρότερα αδέλφια, απαιτούν αφύσικη ησυχία από όλους, στύβουν πορτοκαλάδες, περπατούν στις μύτες των ποδιών, κοιτάζουν με ανησυχία και δημιουργούν την αίσθηση ότι κάτι φοβερό και τρομερό συμβαίνει. Στη ζωή της ελληνικής οικογένειας οι εισαγωγικές εξετάσεις καταλαμβάνουν αδίκως πολύ χώρο. Αλλάζουν περιθώρια, ρόλους, ωράρια, υποχρεώσεις, δικαιώματα και δραστηριότητες σε όλα τα μέλη της.

Όταν πριν από πολλά χρόνια έδινα Πανελλαδικές, θυμάμαι ότι άφηνα με πείσμα μια μικρή χαραμάδα στην πόρτα του δωματίου που διάβαζα, καθώς ήθελα να νιώθω ότι δεν αποκόβομαι από τη ζωή της υπόλοιπης οικογένειας. Αυτή μου η συνήθεια μού έμαθε μάλιστα έως σήμερα να μπορώ να γράφω υπό οποιεσδήποτε συνθήκες! Το έχει ανάγκη ο υποψήφιος, λοιπόν, να μην αισθάνεται εύθραυστο βάζο ή εξωγήινος.

Το έργο του είναι απαιτητικό και χρειάζεται ένα κλίμα βοηθητικό, ώστε να μην φορτώνεται περιττή ένταση ή κούραση. Όμως οι υπερβολές είναι ενδόμυχα και έντονα βλαπτικές, καθώς με τη συμπεριφορά μας, του δημιουργούμε την αίσθηση του χρέους να αποδείξει ότι αξίζει, αλλά και να ανταποδώσει με την επίδοσή του τις στερήσεις και τις αλλαγές που κανει η οικογένεια για χάρη του.

Τι να πείτε/κάνετε αντ’ αυτού

Η καλύτερη θέση είναι να σταθούμε δίπλα του, ούτε μπροστά ούτε πίσω, και να το ρωτήσουμε με ποιο τρόπο θα ήθελε να βοηθήσουμε. Φυσικά, δεν θα οργανώσουμε μαζώξεις στο σπίτι μας, ούτε θα κάνουμε κουβέντες που θα φέρουν εντάσεις, αλλά οι πορτοκαλάδες είναι ωφέλιμες για όλους, όλες τις εποχές του χρόνου. Όταν τις φτιάχνουν και μόνα τους είναι πολύ πλούσιες σε ψυχικές βιταμίνες!

6. «Εσύ, απλώς, κάνε την προσπάθειά σου»

Πόσα λέμε αλλά δεν τα εννοούμε και, κυρίως, δεν τα εφαρμόζουμε! Είτε είμαστε γονείς, είτε όχι... Και, ω του θαύματος, εμείς, που στα χρόνια μας είχαμε τον κωφάλαλο τοίχο απέναντι να τσεκάρει αν τα λέγαμε σωστά, βάζουμε τώρα ως μαμάδες άδεια για να κρατήσουμε το βιβλίο και να τσεκάρουμε το... παπαγαλάκι μας!

Πόσο αληθινή όμως είναι η συμβουλή Εσύ, απλώς, κάνε την προσπάθειά σου, όταν οι πράξεις μας δείχνουν κάτι άλλο; Είναι η προβολή των δικών μας προσδοκιών, η εκπλήρωση δικών μας απωθημένων, το γεγονός ότι βλέπουμε τα παιδιά ως προεκτάσεις μας και, έτσι, οι επιτυχίες τους είναι απόδειξη της δικής μας επάρκειας. Ή μήπως φταίει η κοινωνία της απόδοσης στην οποία ζούμε;

Όλα αυτά μαζί ή καθένα χωριστά μάς καθιστούν αναξιόπιστους στα μάτια των παιδιών μας όταν λέμε Εσύ κάνε την προσπάθειά σου. Το βάρος τους είναι ήδη βαρύ, μην τα γεμίζουμε ενοχές και ευθύνες που δεν τους αναλογούν. Αγαπώ σημαίνει σε αποδέχομαι, ό,τι κι αν καταφέρεις, όποιο ταλέντο ή αδυναμία κι αν έχεις, και δεν περιμένω να σου το δείξω μόνο στις Πανελλαδικές.

Τι να πείτε/κάνετε αντ’ αυτού

Η αποδοχή και ο σεβασμός της μοναδικότητας του παιδιού μας είναι η καλύτερη προπόνηση που μπορούμε να του προσφέρουμε για τους μαραθώνιους που θα τρέξει στη ζωή του. Θυμήσου: Η εμπειρία των Πανελλαδικών είναι ένα μόνο σταυροδρόμι στα ατέλειωτα χιλιόμετρα που θα διαβεί το παιδί σου. Αυτό που χρειάζεται είναι να είσαι δίπλα του. Ούτε μπροστά ούτε πίσω του.

Βρείτε εδώ τα audio articles που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή.

Για να ακούτε τα άρθρα του OW που είναι διαθέσιμα σε ηχητική μορφή, μπορείτε να μας ακολουθήσετε σε Spotify και σε Apple Podcasts.