ΠΑΙΔΙ: ΤΑ ΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΩΣ ΤΑ ΘΕΤΟΥΜΕ

Συζητάμε για τα όρια που οφείλουμε ως γονείς να θέσουμε στα παιδιά μας. Όμως οφείλουμε πολύ περισσότερο να υπακούσουμε τα όρια που θέτει το παιδί σε εμάς τους γονείς αλλά και στους γύρω του. 

Ας πούμε την αλήθεια: Δεν είναι όλες οι στιγμές με το παιδί ευχάριστες, αξιομνημόνευτες και τρομερά ευτυχισμένες. Είναι στιγμές, από πολύ μωρό κιόλας, που θέλεις με το δαχτυλάκι σου να του τσακίσεις ένα μικρό, τρυφερό παΐδι. Διότι κλαίει και δεν ξέρεις τον λόγο και ό,τι κι αν κάνεις δεν πιάνει. Όσες φορές συνέβη, αγχωνόμουν προκαταβολικά, σκεφτόμουν τους γείτονες –κι αν τους ενοχλούμε;– και όχι αυτό που πραγματικά είχε σημασία: Τι ήθελε να πει το παιδί με το κλάμα του;

Μιλάμε για τα όρια και, με αφορμή ασήμαντη, άρχισα να σκέφτομαι ότι η συζήτηση περί ορίων στα παιδιά μας δεν αφορά μόνο τα παιδιά μας. Εννοείται ότι είναι απαραίτητο το παιδί να ζει σε ένα σύστημα κανόνων, διότι δεν είναι ο Μόγλης. Αλλά δεν είναι μόνο το παιδί που πρέπει να σεβαστεί τα όρια που του θέτεις. Είναι και τα όρια που οι γονείς οφείλουν να σεβαστούν σε σχέση με το καμάρι τους, και τα όρια που το παιδί θέτει στους γονείς και σε τρίτους. 

Όρια θέτει και το παιδί

Θυμηθείτε τα παιδικά σας χρόνια: «Φίλησε τη γιαγιά». «Πες χρόνια πολλά στη θεία Τούλα». «Ευχαρίστησε τον Γιώργο για το δώρο που μας έκανε». «Ποιον αγαπάς πιο πολύ; Τον μπαμπά ή τη μαμά;»

Τα θυμάμαι με αμηχανία. Oι γονείς προσπαθούσαν να δημιουργήσουν αυτοματισμούς ευγένειας. Ή να αποδείξουν ότι τα παιδιά τους είναι ευγενικά. Όμως εγώ, από πολύ μικρή ηλικία, είχα καταλήξει σε ποιον θέλω να μιλάω και με ποιον θέλω να επικοινωνώ. Τα όριά μου είχαν λανθασμένα μεταφραστεί ως ιδιοτροπία, «μονοχνοτισμός», «στραβοξυλία» και ό,τι άλλο μπορεί να σου προσάψει ο γλωσσοπλάστης περίγυρος. Ήταν απλώς θέμα ορίων μου. 

Η ΕΚΦΡΑΣΗ «ΠΑΙΔΙ ΕΙΝΑΙ, ΔΕΝ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΕΙ» ΕΧΕΙ ΤΕΛΕΙΩΣΕΙ ΕΔΩ ΚΑΙ ΜΙΑ-ΔΥΟ ΓΕΝΙΕΣ. 

Ο κορονοϊός το έχει κάνει σαφές: Μπήκαν κανόνες που μας ανακουφίζουν σε ό,τι αφορά την κοινωνική μας ζωή, κάνονες που κανείς δεν τολμούσε να επαναδιαπραγματευτεί. Μ’ αρέσει που ο δίχρονος γιος μου, ο Άρης, είναι κοινωνικός και πολύ περισσότερο μου αρέσει ότι μεγαλώνει αργά, χωρίς υστερικό πρόγραμμα και κοινωνικές υποχρεώσεις. Μας αρέσει να μοιράζεται, από τα παιχνίδια του μέχρι το φαγητό του. Είναι μέρες που το κάνει αβίαστα. Είναι και κάποιες άλλες που γίνεται πιο επιφυλακτικός. Δεν θέλει να δώσει.

Μια φορά, σ’ ένα playdate, αρνιόταν να δώσει οποιοδήποτε παιχνίδι στον φίλο του Ερμή. Θύμωσα, του έβαλα τις φωνές, τον πήγα στο δωμάτιό του να μείνει μόνος. Ακούστε αηδίες! Ήταν ένας αυτοματισμός που επανέλαβα από τα δικά μου παιδικά χρόνια. Το όριο έπρεπε να το σεβαστώ εγώ, όχι εκείνος.  

unsplash nathan dumlao

Θα μπορούσε να σκεφτεί κάποιος ότι με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά γίνονται μικρά αγρίμια που θα κάνουν ό,τι γουστάρουν. Όχι. Αναφέρομαι στα δικά μας κίνητρα. Του έβαλα τις φωνές γιατί με απογοήτευε ως γονιό και με έφερνε σε δύσκολη θέση (ακούστε εγωιστική προσέγγιση). Όχι επειδή πραγματικά στενοχωριόμουν που δεν μοιραζόταν τα παιχνίδια του.

Ούτως ή άλλως, τα παιδιά πάντα θέλουν αυτό που κρατάει ο άλλος. Θα βάλουν οργανικά τα όρια τους, δεν χρειάζονται κυανόκρανους. Παρένθεση: Σύμφωνα με τους ψυχολόγους συνήθως μετά τα 3 αρχίζει να είναι ένα παιδί σε θέση να αντιλαμβάνεται την έννοια του «μοιράζομαι».

Είναι σημαντικό το παιδί σου να σε εμπιστευτεί για να μπορέσει να σε ακούσει. Το ότι είσαι γονιός του δεν σημαίνει κάτι. Χτίζεις καθημερινά μια σχέση εμπιστοσύνης και οφείλεις να την τροφοδοτείς με αλήθεια. 

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΑΝΑΓΚΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ ΤΟΥΣ, ΝΑ ΕΚΦΡΑΣΤΟΥΝ ΟΠΩΣ ΕΠΙΘΥΜΟΥΝ. 

Άλλο όρια, άλλο φωνές

Πώς όμως θέτουμε όρια στο παιδί; Θα σας πω την εμπειρία μου. Με στείρες απαγορεύσεις ή απειλές, δεν καταφέρνουμε τίποτα. Δεν μπορείς να φωνάζεις στο παιδί, δεν έχει νόημα. 

Δεν θέλω να με φοβάται ο γιος μου. Όποτε του έχω πάρει την πιπίλα από το στόμα, κλαίει μέχρι που πραγματικά δεν έχει άλλα δάκρυα. Η επέμβαση στον ζωτικό του χώρο τον αναστατώνει. Όταν του λέω «Θέλεις να την πετάξεις στο νεροχύτη να πλυθεί, για να καταλάβω τι μου λες;» τρέχει όλο χαρά και την πετάει. Όταν θέλω ο Άρης να βγει από το γραφείο μου, τον τραβάω από το χέρι. Όχι βίαια, όμως τον τραβάω. Είναι ένα ολοκληρωμένο ανθρωπάκι 14 κιλών. Αν θέλω, τον σηκώνω κι από το ένα χέρι. Έχω τη δυνατότητα. Έχω το δικαίωμα; Όχι, ξεκάθαρα όχι.

unsplash nathan dumlao

Για να μη μιλήσω για τον πληθυντικό των γονιών: «Κάναμε πυρετό», «Πάμε προνήπιο», «Δεν κοιμηθήκαμε χθες το βράδυ» (όχι, αυτός ο τελευταίος πληθυντικός ισχύει, πονάει κι είναι δύσκολος). Οι γονείς οφείλουν να βάλουν όριο. Να αφήσουν το παιδί να αναπτύξει την προσωπικότητά του. Να έχει δικαίωμα στη μοναδικότητα, στη μοναξιά και στις σκέψεις του. 

Μην φιλάτε το παιδί σας στο στόμα, για όνομα. Δεν τα αγαπάτε περισσότερο από εκείνους που δεν το κάνουν. Μην τα θηλάζετε ενώ μπορούν να καταπιούν φρυγαδέλι και μην τα αφήνετε να κοιμηθούν στο κρεβάτι σας ενώ πια μπορούν μόνοι τους να βάλουν στο Netflix το ντοκιμαντέρ του Ντέιβιντ Ατένμπορο για τα ζώα. 

Ας ακούσουμε τα παιδιά μας

Τα παιδιά είναι προσωπικότητες που έχουν ανάγκη από τον χώρο τους, τον χρόνο τους, να εκφραστούν όπως ακριβώς επιθυμούν. Τα όρια που ως γονείς οφείλουμε να θέσουμε είναι προς τους τρίτους. Ποιος του ζητάει να τον φιλήσει; Ποιος μπορεί και πού να τον χαϊδέψει; Ποιος μπορεί να τον γαργαλήσει; Κανείς, αν εκείνος δεν το θέλει. Και, πιστέψτε με, έχει τρόπους να το εκφράσει. Ακούστε τα παιδιά σας και κυρίως υπερασπιστείτε τα.

Στην εποχή της καραντίνας, τα FaceTime υποκατέστησαν τις επισκέψεις και ξερογλυφόμαστε παρακολουθώντας τις τούρτες των άλλων μέσα από οθόνες. Ο Άρης μετά βίας αντιλαμβανόταν τι γίνεται. Δεν μπορούσε να το παρακολουθήσει. Στο τελευταίο τέτοιο πάρτι, άρχισε να τρώει τα χέρια του. Αντιλαμβανόμουν το άγχος του. Στο άκουσμα του «bye bye», έτεινε το δάχτυλό του και το έκλεισε. Ανακουφίστηκε, μαζί του κι εμείς. 

Τα όρια είναι ένα τρίγωνο και στη μέση στρογγυλοκάθεται η κοινή λογική. Η πανάκεια «παιδί είναι, δεν καταλαβαίνει» έχει τελειώσει εδώ και μια-δυο γενιές.

Στο σημείο αυτό, οφείλω να ξεκαθαρίσω ότι τα πλευρά του Άρη χαίρουν πλήρους ακεραιότητας και υγείας. Με τον καιρό, έβαλα όριο στη σκέψη μου και άκουσα λίγο πιο καθαρά τι θέλει να πει – όχι ότι πάντα κάτι έχει να πει αλλά θα γυρίσουμε στην κουβέντα για το παΐδι ξανά.