ΟΡΙΑΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ: ΓΙΑΤΙ ΣΤΙΓΜΑΤΙΖΟΝΤΑΙ ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ

Η οριακή διαταραχή προσωπικότητας είναι μια παρεξηγημένη ψυχική διαταραχή, που όχι μόνο υποδιαγιγνώσκεται, αλλά γίνεται και αντικείμενο στιγματισμού. Θα εκπλαγείτε ίσως αν ακούσετε ότι το στίγμα δεν προκαλείται μόνο από τον περίγυρο, αλλά και από την ιατρική κοινότητα.

Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας. Πώς σας ακούγεται; Η αλήθεια είναι ότι προτού μάθω τι ακριβώς σημαίνει, μου ακουγόταν κάτι τρομακτικό, κάτι που αφαιρεί από κάποιον τη δυνατότητα να έχει μια προσωπικότητα.

Αργότερα, διαβάζοντας και ρωτώντας, κατέληξα να έχω μια πιο ξεκάθαρη εικόνα, χωρίς φόβο ή προκαταλήψεις. Όμως, όχι τυχαία, η συγκεκριμένη διαταραχή αντιμετωπίζεται με δυσπιστία και στίγμα από το ευρύ κοινό, αλλά και από τους ίδιους τους γιατρούς.

Το ότι υπάρχει στίγμα γύρω από τις ψυχικές ασθένειες δεν είναι κάτι άγνωστο, καινούργιο ή ανεξήγητο. Εδώ όμως μάς κινεί το ενδιαφέρον μια συγκεκριμένη διαταραχή, η οποία και εξαιτίας του στίγματος, υποδιαγιγνώσκεται και ως αποτέλεσμα η κατάσταση των ασθενών συχνά επιδεινώνεται.

Τα παραπάνω αποτελούν πόρισμα ουκ ολίγων μελετών. Έτσι, τα λεγόμενα των ασθενών με οριακή διαταραχή ότι τα συμπτώματά τους υποβαθμίζονται και ότι οι ίδιοι αντιμετωπίζονται με δυσπιστία έως και εχθρότητα από τους γιατρούς, μοιάζουν πέρα για πέρα αληθινά.

Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας: υπάρχει στίγμα και από τους ίδιους τους γιατρούς

Πράγματι σε διάφορες έρευνες, οι γιατροί αναφέρουν ότι αισθάνονται λιγότερη αισιοδοξία, λιγότερη ενσυναίσθηση και περισσότερη εχθρότητα απέναντι στους ασθενείς με ΟΔΠ, σε σύγκριση με άλλους ασθενείς. Ενώ μία έρευνα που διεξήχθη από το Κολέγιο Ιατρικής και Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Flinders στην Αυστραλία αναφέρει ότι υπάρχει μια κυρίαρχη κουλτούρα στιγματισμού, ιδιαίτερα στα επείγοντα περιστατικά.

Αυτές οι αρνητικές στάσεις και ιδέες έχουν ως αποτέλεσμα μια ελλιπή ή αναποτελεσματική θεραπεία, ενώ μπορεί να οδηγήσουν ορισμένους γιατρούς να αποφύγουν τη φροντίδα ασθενών με ΟΔΠ. Μια άλλη προέκταση του στίγματος είναι η υποδιάγνωση. Μερικοί γιατροί δεν πιστεύουν καν ότι η ΟΔΠ είναι μια πραγματική διαταραχή, ενώ άλλοι διστάζουν να κάνουν τη διάγνωση μήπως οι ασθενείς τους στιγματιστούν από τον περίγυρο.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Μια μελέτη διαπίστωσε ότι περίπου το ένα τέταρτο των ατόμων που διαγνώστηκαν με διπολική διαταραχή θα έπρεπε στην πραγματικότητα να έχουν διαγνωστεί με ΟΔΠ. Σε μια άλλη έρευνα, το χάσμα μεταξύ της εμφάνισης των συμπτωμάτων ΟΔΠ και του χρόνου διάγνωσης ήταν κατά μέσο όρο 15 χρόνια.

Αυτό υποδηλώνει ότι εάν τα συμπτώματα ενός ατόμου αρχίσουν να εμφανίζονται στην ηλικία των 15 ετών, ο ασθενής μπορεί να μην λάβει σωστή διάγνωση μέχρι να γίνει 30 ετών. Ωστόσο, η έγκαιρη παρέμβαση είναι απαραίτητη, καθώς σύμφωνα με τα επιστημονικά ευρήματα, περίπου το 10% των ατόμων με ΟΔΠ οδηγούνται σε αυτοκτονία.

Τι ρόλο παίζει ο πολιτισμός και η κοινωνία

Τα πράγματα κάνουν χειρότερα κάποιες φορές τα μέσα ενημέρωσης ή η ίδια η κουλτούρα Πάρτε, για παράδειγμα, τον χαρακτήρα της Glen Close στην ταινία Fatal Attraction (1987) ή τον τρόπο με τον οποίο η διαταραχή προσωπικότητας της Amber Heard προβλήθηκε στη δίκη για την υπόθεση του πρώην συζύγου της Johnny Depp - η διάγνωση της Heard χρησιμοποιήθηκε για να δείξει ότι μάλλον είναι ψεύτρα και επιθετική.

Τα συμπτώματα της Οριακής Διαταραχής Προσωπικότητας είναι πράγματι δύσκολο να κατανοηθούν από το ευρύ κοινό. Οι συμπεριφορές που είναι κοινές στην ΟΔΠ, όπως ο αυτοτραυματισμός, η αυτοκτονικότητα και η απελπισμένη αποφυγή μιας ενδεχόμενης εγκατάλειψης, εκλαμβάνονται συχνά ως σκόπιμη χειραγώγηση ή αναζήτηση προσοχής.

Στην πραγματικότητα όμως είναι το αποτέλεσμα μιας εντονότατης δυσφορίας και μιας συναισθηματικής απορρύθμισης που βιώνουν οι ασθενείς. Το ότι τα οδυνηρά αυτά συναισθήματα είναι δύσκολο να κατανοηθούν, δεν θα έπρεπε να οδηγεί και στο συμπέρασμα ότι είναι ψεύτικα. Αλλά γι' αυτό χρειάζεται εκπαίδευση. Εκπαίδευση των ασθενών, των οικείων τους και φυσικά των ίδιων των γιατρών.

Ένα λάθος όνομα και μια αναγκαία εκπαίδευση

Ίσως βέβαια στο πρόβλημα της κατανόησης να παίζει ρόλο και η ίδια η ονομασία της διαταραχής. Τι θα πει «οριακή»; Μοιάζει σα να επιτρέπει πολλές ερμηνείες η λέξη αυτή. Και είναι πολύ παλιά. Επινοήθηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1930 και χρησιμοποιήθηκε υποτιμητικά για την επισήμανση ασθενών - κυρίως γυναικών - τους οποίους οι γιατροί θεωρούσαν μη θεραπεύσιμους, δύσκολους ή προβληματικούς στη διαχείριση. Έκτοτε δεν έχει ενημερωθεί, ώστε να εκφράζει τα σύγχρονα δεδομένα για την ΟΔΠ.

Η ΟΔΠ αναγνωρίστηκε επίσημα ως διαταραχή το 1980. Από τότε κάποιοι επιστήμονες υποστήριξαν ότι δεν θα έπρεπε πλέον να ονομάζεται «διαταραχή προσωπικότητας». Η απομάκρυνση από την ιδέα ότι η προσωπικότητα κάποιου είναι διαταραγμένη, μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε αυτή την κατάσταση ως κάτι με το οποίο ένα άτομο παλεύει κι όχι ως ταυτότητα που το καθορίζει.

Το Emotions Matter, μια ηλεκτρονική πλατφόρμα ενημέρωσης και υποστήριξης σχετικά με την ΟΔΠ στις ΗΠΑ, παρέχει χρήσιμες πληροφορίες και φέρνει σε επαφή ασθενείς και ενδιαφερόμενους.