ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΠΟΥ ΠΗΓΕ Η ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ;

Με τα δεδομένα της εργασίας από το σπίτι που έφερε η πανδημία, προσπαθούμε να χαρτογραφήσουμε τις προκλήσεις που προκύπτουν και αναζητάμε την πολυπόθητη ισορροπία στη ζωή των εργαζόμενων γονέων.

Χαριτωμένα βιντεάκια με γονείς που προσπαθούν να εργαστούν, ενώ τα παιδιά τους χοροπηδάνε στον καναπέ. Η εικόνα μιας μητέρας που βρίσκεται σε zoom meeting, ενώ στο –όχι και τόσο μεγάλο– βάθος ακούγεται μια γλυκιά ενοχλητική φωνή: «Πεινάω»!

Είναι σκηνικά που δεν τα βιώσαμε όλοι το ίδιο χαριτωμένα στο δίπολο οικογένεια και εργασία. Ιδίως οι γυναίκες που έχουμε επιβαρυνθεί δυσανάλογα στο νέο περιβάλλον εργασίας, όταν είναι μέσα στο ίδιο μας το σπίτι.

Εμείς, που προσπαθούμε να είμαστε επαρκείς τόσο ως γονείς όσο και ως εργαζόμενες, αλλά πάλι δεν φτάνει. Που σκεφτόμαστε ότι σήμερα θα είναι μια μέρα διαφορετική από τις προηγούμενες, αλλά στο τέλος βιώνουμε το ίδιο αίσθημα ενοχών για κάτι που κάναμε –ή δεν κάναμε– λάθος.

Οικογένεια και εργασία στην πανδημία

Σύμφωνα με την έρευνα Women in the Work Place 2020 από την αρχή της πανδημίας μία στις τρεις μητέρες έχει σκεφτεί να μείνει στάσιμη στην επαγγελματική της εξέλιξη ή να παραιτηθεί από τη θέση εργασίας της.

Από την αρχή της πανδημίας, 4 στους 10 εργαζόμενους γονείς δηλώνουν εργασιακή ανασφάλεια και φόβο ότι οι ευθύνες της φροντίδας του παιδιού τους δεν είναι αποδεκτές, ενώ θεωρούν ρίσκο για τη θέση τους να κάνουν χρήση των ευνοϊκών ρυθμίσεων για γονείς. 

istock

Οι εργαζόμενοι γονείς –και περισσότερο οι μητέρες– ένιωσαν την καθημερινότητά τους να συνθλίβεται. Ξαφνικά χάθηκε το υποστηρικτικό τους πλαίσιο (δομές φροντίδας, γιαγιά-παππούς) και παράλληλα κλήθηκαν να υποστηρίξουν την εκπαιδευτική διαδικασία των παιδιών τους. Όλα αυτά, ενώ οι υποχρεώσεις στο σπίτι παρέμεναν οι ίδιες ή και αυξάνονταν λόγω της συνεχούς παρουσίας των παιδιών. 

Έρευνα του Eurofound δείχνει εμφατικά πόσο δυσανάλογα επιβαρύνθηκε η ισορροπία εργασίας και προσωπικής ζωής για τις μητέρες. Οι γυναίκες ξοδεύουν περισσότερες ώρες από τους άντρες στη φροντίδα των παιδιών και των οικιακών εργασιών, διαφορά που σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Ρουμανία φτάνει τις 18 ώρες εβδομαδιαίως. 

Παράλληλα βιώσαμε και βιώνουμε έντονο στρες για τους αγαπημένους μας και για τον ίδιο μας τον εαυτό, το οποίο επιβάρυνε και επιβαρύνει σημαντικά την ψυχική μας υγεία. 

ΣΕ ΜΙΑ ΚΡΙΣΗ, ΤΟ ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΔΙΑΤΗΡΗΣΟΥΜΕ ΤΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ.

Ισορροπία και αυτοφροντίδα

Σε τέτοιες συνθήκες, ποια μπορεί να είναι η ισορροπία εργασίας και οικογένειας; Το work/family balance ακούγεται σαν σύνθημα κενό περιεχομένου. Επί της ουσίας, πάντα έτσι ήταν: Κενό, μέχρι καθένας να του δώσει το περιεχόμενο που θέλει. 

Αυτή η πολυπόθητη ισορροπία είναι πολύ περισσότερο μια προσωπική αίσθηση παρά ένα μετρήσιμος παράγοντας. Δεν μετριέται και δεν έχει συνταγή. Μπορεί να τη βρει κάποιος/α σε πολύ μικρές πράξεις αυτοφροντίδας (ένα ζεστό μπάνιο, μια φιλική κουβέντα, 20 σελίδες από το αγαπημένο βιβλίο κ.ά.) ή σε δέκα λεπτά απόλυτης ησυχίας με δέκα μεγάλες και βαθιές αναπνοές. 

Προτιμώ να την αναφέρω ως αυτοφροντίδα. Για εμάς τους γονείς είναι κρίσιμη, επειδή υποστηρίζει την εσωτερική μας ισορροπία και τον τρόπο που αλληλεπιδρούμε ως γονείς με τα παιδιά μας. 

Η σύνδεση με το παιδί

Όταν ξεκίνησε όλο αυτό, θυμάμαι εμάς τους γονείς να προσπαθούμε να κρατήσουμε τα πάντα ίδια. Το πρόγραμμα των παιδιών, την οικογενειακή ρουτίνα. Πράγματι, ιδίως για τα μικρά παιδιά αυτή η σταθερότητα είναι σημαντική. Τη στιγμή όμως που αλλάζουν όλα, η δική μας επιδίωξη να παραμείνουν ίδια ενδεχομένως να δημιούργησε μια τεράστια εσωτερική πίεση. 

Τη στιγμή της κρίσης, αυτό που πάντα είναι το πιο σημαντικό είναι να κρατήσουμε τη σχέση και τη σύνδεσή μας με τα παιδιά. Μπορεί η απάντηση στα περισσότερα νέα δεδομένα να είναι η ευελιξία, αλλά οι ψυχοσυναισθηματικές ανάγκες των παιδιών μας είναι απολύτως ανελαστικές. Αυτό που άλλαξε ήταν ο τρόπος που τις καλύψαμε. 

Μου αρέσει πολύ η εικόνα μιας γέφυρας, στην οποία στέκονται από τη μία το παιδί και από την άλλη ο γονιός. Η γέφυρα γκρεμίζεται και πέφτουν στο κενό. Στο τέλος, θα βρεθούν στο έδαφος με τη βεβαιότητα ότι θα έχουν ο ένας τον άλλο δίπλα. Τη στιγμή που η γέφυρα γκρεμίζεται, η μόνη βεβαιότητα είναι ότι θα παραμείνουν μαζί. Αυτός είναι ένας σημαντικός πυλώνας ασφάλειας για το παιδί, παρά τις αλλαγές που βίωσε όλο αυτό το διάστημα. 

istock

Τι λειτούργησε για την κάθε οικογένεια;

Πολλές μητέρες μού είπαν: «Σε κάθε lockdown γινόμουν όλο και καλύτερη». Πολλές φορές, αναγνωρίζουμε τις αστοχίες μας τον πρώτο καιρό. Απολύτως λογικές και κατανοητές. Δεν επιλέξαμε εμείς να αλλάξει η ζωή μας και δεν ήμασταν προετοιμασμένοι/ες γι’ αυτό. 

Θα ήταν πολύ υποστηρικτικό να απαντήσουμε για τον εαυτό μας αυτά τα ερωτήματα:

• Τι ήταν αυτό που λειτούργησε;
• Τι μας υποστήριξε όλη αυτή την περίοδο;
• Με ποιον τρόπο καταφέραμε να βρεθούμε ξανά με τα παιδιά μας μετά την πτώση;
• Ποιους νέους τρόπους βρήκαμε να συνδεθούμε με τα παιδιά μας; 

Δεν υπάρχουν λύσεις που ταιριάζουν παντού, ούτε μαγικές συνταγές. Αντίθετα, συχνά λύσεις που προτείνονται ως υποστηρικτικές μπορεί να δημιουργούν πίεση σε ένα οικογενειακό σύστημα. 

Νέες προκλήσεις

Δεν γνωρίζουμε τι θα γραφτεί στο μέλλον γι’ αυτό που ζούμε. Για τις συνέπειες στην ψυχική και τη σωματική υγεία των παιδιών μας. Για τις αλλαγές που προκαλούνται στον τρόπο εργασίας. Όταν το σκέφτομαι, με βοηθάει να «ανοίγω τον φακό» μου. Γιατί κάποιες φορές ξεχνιέμαι και ο εσωτερικός γονεϊκός κριτής φωνάζει. Χωρίς να λαμβάνει υπόψη του τις συνθήκες και το περιβάλλον.  

Είδα πολύ θάρρος και γενναιότητα από τις εργαζόμενες μητέρες. Μαζί με τις ενοχές, τις δυσκολίες και τα προβλήματα, ξεδιπλώθηκε και η εσωτερική πυγμή να διατηρήσουν ασφαλές το ψυχοσυναισθηματικό περιβάλλον για τα παιδιά τους και να καταφέρουν αυτό που μέχρι πρότινος ήταν ακατόρθωτο. 

Το δίλημμα «εργασία ή οικογένεια» το ξεπέρασε η ιστορία και όλα όσα συμβαίνουν. Το ερώτημα που αναδύθηκε –ανάμεσα σε άλλα– από την πανδημία είναι: Πώς θα φτιάξουμε θέσεις εργασίας και εργασιακά περιβάλλοντα φιλικά προς τους γονείς και τις μητέρες; 

H Δήμητρα Γούναρη είναι πιστοποιημένη Parent Coach από το Parent Coaching Institution, πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια γονέων (ΑΡΙ) και συνεργάτης του δικτύου της Attachment Parenting Hellas.