ΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΤΟΞΙΚΗΣ ΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΔΕΝ ΜΑΣ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ

Κάποιες φορές, οι συμβουλές για την υγεία μπορεί να γίνουν τοξικές, ακόμη κι αν εκφέρονται καλοπροαίρετα. Ειδικά όταν προέρχονται από θεραπευτές. Τι δεν πρέπει να ακούσει κάποιος που αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα υγείας, όσο ασήμαντο κι αν είναι;

Όταν κανείς αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα υγείας, όσο μικρό κι ασήμαντο κι αν είναι, έχει συνήθως να παλέψει σε δύο μέτωπα. Το ένα έχει να κάνει με το πρόβλημα της υγείας του αυτό καθαυτό και το άλλο με την ψυχολογία του, που συχνά επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό. Δηλαδή, το πώς εκλαμβάνει το ίδιο το πρόβλημα, αν τον φοβίζει, αν τον ταλαιπωρεί, αν τον κάνει να νιώθει αδύναμος, πώς στέκεται απέναντι στα σχόλια των άλλων, πόσο τον επηρεάζουν κ.λπ.

Θα έλεγα ξανά ότι σώμα και ψυχή είναι ένα και το αυτό και ότι όλα εμπλέκονται γλυκά, αλλά φοβάμαι ότι ορισμένοι θα το εκλάβουν με τον λάθος τρόπο. Θα ταυτιστούν με την άποψη ότι πίσω από κάθε σωματικό πρόβλημα κρύβεται ένα ψυχολογικό, κάτι που δεν διαχειρίζεται ο ασθενής σωστά, και ίσως αρχίσουν τις συμβουλές – καλοπροαίρετα μεν, με ασχετοσύνη δε.

Στρες: Βρίσκεται πίσω από όλα τα προβλήματα υγείας;

Το πιο προβληματικό σε αυτή τη συνθήκη δεν είναι ότι ο καθένας έχει να σου πει κάτι για τον τρόπο που αντιμετωπίζεις τη ζωή και να σου δώσει τη δική του συμβουλή, ασχέτως με το αν την έχεις ζητήσει και ανεξάρτητα από τον βαθμό της οικειότητάς σας.

Είναι ότι και οι κλασικοί γιατροί πλέον, εκεί που δεν ήθελαν να ακούσουν για την ψυχική διάσταση του σώματος, βρίσκουν ιδιαιτέρως της μόδας την προτροπή «διαχειρίσου το άγχος σου!», που όμως δεν βοήθησε ποτέ κανέναν αγχωμένο.

Freepik

Έτσι, ανάμεσα στον δυτικό διαχωρισμό σώματος και ψυχής και στις ανατολικές, παραδοσιακές, ιατρικές πρακτικές, οι οποίες εκλαμβάνουν τον άνθρωπο ως «ψυχόσωμα», έχει ξεπεταχτεί ένα υβρίδιο ιατρικής προσέγγισης.

Ευδοκιμεί όταν η διάγνωση του προβλήματος είναι δύσκολη, οπότε η προτροπή για τη διαχείριση του άγχους μοιάζει βολικός μονόδρομος. Προσέγγιση που τείνει να κερδίζει έδαφος και να ταλαιπωρεί –κατά την ταπεινή μου γνώμη– τους απανταχού πονεμένους και αρρώστους.

Θα μου πείτε: Δεν έχει να κάνει ο χαρακτήρας μας, τα όρια που βάζουμε, το πώς φροντίζουμε τον ίδιο μας τον εαυτό με την εκδήλωση σωματικών συμπτωμάτων;

Θα απαντήσω «μάλλον, ναι», αλλά δεν είμαι και ειδικός για να ξέρω πώς το κάθε ψυχικό βάρος μετατρέπεται σε χοληστερίνη, αρθρίτιδα, ατοπική δερματίτιδα και δεν συμμαζεύεται. Λόγω επαγγέλματος δε, διαπιστώνω πως ούτε και οι ειδικοί ξέρουν ακριβώς αν και πώς συμβαίνει αυτό.

Ο ασθενής θέλει να μάθει αν ο ίδιος «φταίει»

Αρχίζει λοιπόν και ξεπετιέται μια σχεδόν σχολή ψυχοσωματικής προσέγγισης, βασισμένη προφανώς στην ανάγκη ενός ασθενή να μάθει αν εκείνος «ευθύνεται» κάπως για το πρόβλημα της υγείας του, με μοναδική ελπίδα να το αναστρέψει. Αυτό συμβαίνει πολύ χαρακτηριστικά και στους ογκολογικούς ασθενείς και, όπως έχει εξηγήσει στο OW ο ψυχίατρος Σάββας Σαββόπουλος, είναι ανθρώπινο και απολύτως θεμιτό.

Όταν όμως αρχίζεις να ακούς κουβέντες όπως: «οι τελειομανείς είναι πιο επιρρεπείς στον πόνο», «σηκώνεις πολλά ψυχικά βάρη γι' αυτό πονάει ο αυχένας σου», «το άλυτο ψυχικό σου τραύμα, βρίσκεται πίσω από τις ημικρανίες σου», τα πράγματα αρχίζουν και ζορίζουν.

«Μη φοβάσαι»: Μια παντελώς άχρηστη συμβουλή

Το χειρότερο που μπορεί να ακούσεις και να σε διαλύσει είναι το: «Μη φοβάσαι. Ο φόβος είναι που αναζωπυρώνει τον πόνο/ακμή/υποθυρεοειδισμό κ.ο.κ.». Το «μη φοβάσαι» σε κάποιον που έχει ταλαιπωρηθεί κατ' επανάληψη και για μεγάλο διάστημα είναι άχρηστο.

Δεν μπορεί ο άνθρωπος που έχει ταλαιπωρηθεί από κάτι να μην το φοβάται, πόσο μάλλον επειδή του το είπες εσύ. Μοιάζει με τη συμβουλή «μη στενοχωριέσαι» ή «μην αγχώνεσαι, βρε, όλα καλά θα πάνε!».

Freepik

Τραύμα και στρες: Είναι επαρκείς συμβουλές για την υγεία;

Στο ίδιο πλαίσιο, υπάρχει η σχολή του τραύματος, που αποδίδει τα πάντα στο ψυχικό τραύμα, και η άλλη σχολή του «fight, flight or freeze». Σύμφωνα με την πρώτη, ο ψυχικός πόνος που δεν καταφέραμε να διαχειριστούμε στο παρελθόν εγκλωβίστηκε στο σώμα και εκφράστηκε ετεροχρονισμένα με τη μορφή ασθένειας ή πόνου.

Σύμφωνα με τη δεύτερη, το στρες που δεν εκτονώθηκε, όπως θα έπρεπε, σωματοποιείται και σε... αρρωσταίνει. Είναι όμορφες θεωρίες αυτές, δεν αποκλείεται να εμπεριέχουν και μεγάλες αλήθειες, είναι όμως κακό να γενικεύονται.

Όλοι κουβαλάμε κάποιο ψυχικό τραύμα, όλοι έχουμε περάσει περιόδους έντονου στρες, αλλά δεν έχουμε όλοι υψηλή χοληστερίνη (τυχαίο το παράδειγμα). Οι άνθρωποι που βασανίζονται από κάποιο πολύ συγκεκριμένο πρόβλημα υγείας και γίνονται αποδέκτες τέτοιων ερμηνειών, όχι μόνο δεν βοηθιούνται στο πρόβλημά τους, αλλά μπορεί να νιώθουν και χειρότερα γι' αυτό. Σα να πρέπει να κάνουν κάτι που όμως δεν κάνουν.

Ευθύνες, αίτια και ενσυναίσθηση

Unsplash Jeremy Perkins

Θα ήθελα πάρα πολύ να λύνονταν όλα με την ψυχοθεραπεία. Εκτός του ότι κάνω η ίδια, είμαι και οπαδός της σταθερά, διαχρονικά και σχεδόν εμμονικά. Είμαι ο άνθρωπος που θα μπορούσε μέχρι και να εκμεταλλευτεί ένας ψυχοθεραπευτής για να του πάει πελατεία. Πλην όμως δεν λύνονται όλα.

Και δεν μπορείς να προλάβεις τα πάντα φροντίζοντας την ευεξία σου. Ας μην κάνουμε λοιπόν τους ανθρώπους που υποφέρουν να αισθάνονται ότι φταίνε κιόλας. Είναι άλλο πράγμα το φταίξιμο και άλλο η αιτία του προβλήματος.

Κι αν δεν μπορούμε να τους βοηθήσουμε έμπρακτα να απαλύνουν τον πόνο τους, ας τους ακούσουμε απλά όταν μιλάνε. Ίσως θέλουν μόνο να ακουστούν. Δεν είναι ανάγκη να εμφανίσουμε ένα ακόμη πρόβλημα στο ήδη υπάρχον, όσο καλοπροαίρετα κι αν γίνεται αυτό.