ΟΙ ΠΙΟ ΤΟΞΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΕΣ ΠΟΥ ΝΟΜΙΖΕΙΣ

Μπορεί να έχεις εκπαιδευτεί να αναγνωρίζεις και να αποφεύγεις τις τοξικές σχέσεις στη ζωή σου, υπάρχει όμως ένα είδος συναναστροφής που μας αγχώνει ακόμα περισσότερο – και το δείχνει το ίδιο το σώμα μας.

Έχουν γραφτεί πολλά για τις τοξικές σχέσεις, από το πώς ορίζονται μέχρι το πώς μπορείς να τις αναγνωρίσεις και –το σημαντικότερο– να τις απομακρύνεις από τη ζωή σου. Όχι ότι είναι πάντα εύκολο. Υπάρχουν διάφορες διαβαθμίσεις τοξικότητας, άλλοτε πιο ξεκάθαρες και άλλοτε κάπως «θολές».

«Συχνά αντιμετωπίζουμε τις σχέσεις ως ένα φάσμα με διαβαθμίσεις από το θετικό προς το αρνητικό», έχει επισημάνει σε άρθρο του ο Adam Grant, οργανωσιακός ψυχολόγος. «Τείνουμε προς τους συγγενείς που μας είναι πιο αξιαγάπητοι, τους συμμαθητές που μας νοιάζονται, τους μέντορες που είναι υποστηρικτικοί. Κάνουμε ό,τι μπορούμε για να αποφύγουμε έναν αγενή θείο, ένα παιδί που κάνει νταηλίκια ή ένα ηλίθιο αφεντικό».

Ο ίδιος προσθέτει ότι οι πιο τοξικές σχέσεις δεν είναι οι αμιγώς αρνητικές, αλλά εκείνες που μας προκαλούν μια αμφιθυμία, συνδυάζοντας θετικά και αρνητικά στοιχεία.

Μπορεί να είναι μια φίλη που θα ακούσει με κατανόηση τα προβλήματά μας, αλλά μετά όχι μόνο θα μας κουτσομπολέψει, αλλά θα πει πως είναι και δικό μας φταίξιμο. Μπορεί να είναι τα πεθερικά μας, που προθυμοποιούνται να κρατήσουν τα παιδιά για να μας βοηθήσουν, αλλά επικρίνουν τον τρόπο που τα μεγαλώνουμε. Μπορεί να είναι ένας προϊστάμενος που επαινεί τη δουλειά μας αλλά αρνείται να μας δώσει προαγωγή ή αύξηση.

iStock

Γιατί είναι τοξικές οι αμφίθυμες σχέσεις

Οι σχετικές διαπιστώσεις δεν βασίζονται μόνο σε εμπειρική παρατήρηση, αλλά υποστηρίζονται πλέον και από ερευνητικά δεδομένα. Μια πρωτοποριακή μελέτη που πραγματοποιήθηκε με επικεφαλής τους ψυχολόγους Bert Uchino και Julianne Holt-Lunstad έδειξε ότι οι σχέσεις που μας προκαλούν αμφιθυμία μπορεί να έχουν πιο αρνητική επίδραση στην υγεία μας από ό,τι οι ξεκάθαρα αρνητικές σχέσεις. Στη δημοσίευσή τους, εξηγούν γιατί οι αμφίθυμες σχέσεις συνιστούν μια κατηγορία από μόνες τους, διαφορετική από τις κατεξοχήν θετικές ή τις κατεξοχήν αρνητικές συναναστροφές.

Άλλη έρευνα μέτρησε την επίδραση που είχαν στην αρτηριακή πίεση ενηλίκων οι αρνητικές και οι αμφίθυμες συναναστροφές. Τα ευρήματα έδειξαν ότι μια αλληλεπίδραση που μας προκαλεί αμφιθυμία ανεβάζει περισσότερο την πίεση από ό,τι μια αλληλεπίδραση που μας προκαλεί μόνο αρνητικά συναισθήματα.

«ΕΙΝΑΙ ΕΚΝΕΥΡΙΣΤΙΚΟ ΝΑ ΕΛΠΙΖΕΙΣ ΣΕ ΜΙΑ ΑΓΚΑΛΙΑ, ΕΝΩ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΣΤΙΓΜΗ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΖΕΣΑΙ ΚΑΙ ΓΙΑ ΚΑΥΓΑ».

Σε σχετικό πείραμα ζητήθηκε από ενήλικες να μιλήσουν απέναντι σε φίλους τους για ορισμένα αμφιλεγόμενα θέματα. Εκείνο που δεν ήξεραν οι ομιλητές ήταν ότι στους ακροατές είχε ανατεθεί τυχαία να κάνουν αμφίθυμα ή αρνητικά σχόλια. Η αρνητική κριτική φάνηκε να ανεβάζει την πίεση λιγότερο από τα όχι και τόσο ξεκάθαρα σχόλια. Το να ακούν οι συμμετέχοντες «Διαφωνώ απόλυτα με αυτό που λες» φάνηκε να τους επηρεάζει λιγότερο από σχόλια του τύπου «Εγώ θα είχα προσεγγίσει το θέμα διαφορετικά, αλλά το πας καλά».

Το θολό πεδίο των «frenemies»

Αναζητώντας τις αιτίες που εξηγούν γιατί οι σχέσεις με «frenemies» (από το friends + enemies) έχουν πιο αρνητική επίδραση πάνω μας, ο Adam Grant γράφει: «Ο πιο διαισθητικός λόγος είναι ότι οι αμφίθυμες σχέσεις είναι απρόβλεπτες. Όταν έχεις απέναντί σου έναν βέβαιο εχθρό, υψώνεις απέναντί του μια ασπίδα όποτε διασταυρώνεστε. Με έναν frenemy, ποτέ δεν ξέρεις αν θα εκδηλωθεί μπροστά σου ο Δρ Τζέκιλ ή ο κ. Χάιντ. Η αμφιθυμία βραχυκυκλώνει το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα και ενεργοποιεί την αντίδραση μάχης ή φυγής. Είναι εκνευριστικό να ελπίζεις σε μια αγκαλιά, ενώ την ίδια στιγμή προετοιμάζεσαι και για καυγά».

Και βέβαια, είναι πιο επώδυνο να σου φέρονται άσχημα άτομα που ως έναν βαθμό συμπαθείς, από άτομα που δεν βλέπεις ούτε στο ελάχιστο φιλικά. Επίσης, είναι πιο εύκολο να ξεκόψεις από έναν άνθρωπο που θεωρείς απόλυτα τοξικό, από κάποιον που σε χτυπάει «μια στο καρφί και μια στο πέταλο».

Πώς χειριζόμαστε μια αμφίθυμη σχέση;

Πολύ συχνά δεν κάνουμε τίποτα. «Δεν μας αρέσει να παραδεχόμαστε ότι κοντινοί μας άνθρωποι μας προκαλούν αμφιθυμία, πόσο μάλλον να μιλάμε γι’ αυτό», διαπιστώνει ο Adam Grant.

«Νομίζω ότι μέρος του προβλήματος είναι ότι οι Δυτικές κοινωνίες τείνουν να κρύβουν την αμφιθυμία κάτω από το χαλί. Μας ελκύει η γραμμική απλότητα της διάκρισης ανάμεσα στο καλό και το κακό, και παλεύουμε με τη διαλεκτική πολυπλοκότητα του γιν και του γιανγκ. Μας είναι δύσκολο να αναγνωρίσουμε ότι το ίδιο πρόσωπο μπορεί και να μας δώσει και να μας πάρει. Μας είναι ακόμη πιο δύσκολο να δεχτούμε ότι εμείς μπορεί να κάνουμε το ίδιο στους άλλους. Έτσι δαγκώνουμε τη γλώσσα μας και υποφέρουμε σιωπηλά».

iStock

Όπως εξηγεί, αν μια σχέση σου προκαλεί αμφιθυμία, δεν φταίει μόνο το τι κάνει ο άλλος αλλά και το πώς αντιδράς εσύ απέναντί του. Από την άλλη, αν υποθέσουμε ότι είναι στο χέρι σου να αποφασίσεις αν θα συνεχίσεις ή θα διακόψεις μια αμφίθυμη σχέση (κάτι που δεν είναι πάντα πιθανό, π.χ. όταν πρόκειται για τα πεθερικά σου), το κρίσιμο ερώτημα φαίνεται να είναι αν αυτή η σχέση μπορεί να βελτιωθεί, κάτι που δεν εξαρτάται μόνο από εσένα αλλά και από τον άλλο.

«Μια σχέση στην οποία δεν μπορείς να είσαι ειλικρινής δεν είναι καν σχέση, είναι μια παρωδία», υποστηρίζει ο Grant. «Έρευνα έχει δείξει ότι έχουμε την τάση να υποτιμάμε το πόσο ανοιχτοί είναι οι άλλοι σε εποικοδομητικές προτάσεις. Το να δώσεις feedback δεν οδηγεί πάντα σε αλλαγή, αλλά η αλλαγή δεν πρόκειται να γίνει χωρίς feedback. Ο στόχος είναι να είστε όσο το δυνατόν πιο ειλικρινείς σε ό,τι λέτε και όσο το δυνατόν πιο στοργικοί στο πώς τα λέτε».

Υπάρχει βέβαια κάτι στο οποίο τραβάει κόκκινη γραμμή: «Αν κάποιος είναι κακοποιητικός, δεν έχει σημασία πόσα θετικά μπορεί να προσφέρει. Δεν είστε υποχρεωμένοι να διατηρήσετε δεσμό με κάποιον που σας φέρεται άσχημα. Το ότι σας έχει βοηθήσει στο παρελθόν δεν δικαιολογεί το να σας βλάπτουν στο παρόν. Κανένας φίλος, συγγενής ή μέντορας δεν αξίζει την άνευ όρων αφοσίωση. Μπορείτε να εκτιμήσετε ότι σας έχει προσφέρει κάποιος στο παρελθόν χωρίς να τον θέλετε στο μέλλον σας».

Βρείτε εδώ τα audio articles που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή.

Για να ακούτε τα άρθρα του OW που είναι διαθέσιμα σε ηχητική μορφή, μπορείτε να μας ακολουθήσετε σε Spotify και σε Apple Podcasts.