ΟΙ «ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ» ΠΟΥ ΧΡΕΙΑΖΕΣΑΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗ ΣΕ ΠΛΗΓΩΝΕΙ Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΟΥ

Υπάρχουν κάθε είδους οικογένειες και κάθε είδους δυσκολίες στις σχέσεις μεταξύ των μελών τους. Ευτυχώς, υπάρχουν και κάποια εργαλεία που μπορούν να μας βοηθήσουν να τις διαχειριστούμε, από τις πιο «ανώδυνες» διαφωνίες μέχρι πραγματικά τραυματικές συμπεριφορές.

Το κεφάλαιο «οικογένεια» είναι μεγάλο και καθοριστικό στη ζωή καθενός από εμάς. Για την ακρίβεια, δεν είναι μόνο ένα κεφάλαιο, αλλά πολλά περισσότερα. Είναι η οικογένεια στην οποία γεννιόμαστε αλλά και οι οικογένειες με τις οποίες συνδεόμαστε εξ αγχιστείας στην πορεία, και βέβαια οι οικογένειες που δημιουργούμε όταν πια αποκτούμε παιδιά.

Οι πιθανές αλληλεπιδράσεις που προκύπτουν μέσα σε αυτό το πλαίσιο είναι πραγματικά άπειρες. Κάποτε γίνονται ξεκάθαρα αντιληπτές, άλλοτε έχουν μια λανθάνουσα επιρροή πάνω μας. Κάποτε μας είναι εύκολο να τις χειριστούμε, άλλοτε νιώθουμε ότι υπερβαίνουν τις δυνάμεις μας.

Δεν χρειάζεται να έχει μπει κανείς σε διαδικασία ψυχοθεραπείας για να καταλάβει ότι ορισμένα από τα θέματα που τον απασχολούν έχουν τις ρίζες τους στην οικογένεια. Είναι όμως σίγουρο πως όποιος έχει κάνει ψυχοθεραπεία θα έχει οδηγηθεί σε σχετικές διαπιστώσεις – ακόμα και για θέματα που ούτε καν το φανταζόταν.

«Όταν οι άνθρωποι ξεκινούν ψυχοθεραπεία, οι οικογενειακές σχέσεις αποτελούν ένα από τα πιο συχνά θέματα συζήτησης», διαπιστώνει η ψυχοθεραπεύτρια Nedra Glover Tawwab. «Από την οπτική γωνία μιας ψυχοθεραπεύτριας, πολλά από τα προβλήματα στον γάμο, στις φιλίες και σε άλλες σχέσεις προέρχονται από την οικογένειά μας. Οι θεραπευόμενοι μπορεί να λένε με απογοήτευση ότι “δεν έχουν όλα να κάνουν με την οικογένειά μου”, όμως πολύ συχνά αυτό ακριβώς συμβαίνει».

Υπάρχει οικογένεια χωρίς κάποιο θέμα;

Αντλώντας από την 15ετή πείρα της ως ψυχολόγος ειδικευμένη στις διαπροσωπικές σχέσεις, η Nedra Glover Tawwab έγραψε το βιβλίο «Ό,τι μας έχει σημαδέψει», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Διόπτρα με έναν εύγλωττο υπότιτλο: «Πώς να ξεφύγουμε από το δράμα στις οικογενειακές σχέσεις». Όσα γράφει είναι ό,τι πιο κοντινό θα μπορούσε να υπάρχει σε «οδηγίες χρήσης» για να έχει κανείς μια υγιή σχέση με την οικογένειά του, από όποιο σημείο κι αν πιάνει το νήμα.

«Για μερικούς από μας οι πιο περίπλοκες σχέσεις που έχουμε είναι με μέλη της οικογένειάς μας», σημειώνει στην εισαγωγή της. «Περισσότερο από οποιεσδήποτε άλλες, οι θεραπευόμενοί μου λένε ότι θέλουν να αλλάξουν ή να βελτιώσουν αυτές τις σχέσεις – ειδικά με τους γονείς, τα αδέλφια και τους άλλους συγγενείς, όπως οι παππούδες και οι γιαγιάδες, οι θείοι και οι θείες, τα ξαδέλφια. Ένα άλλο επώδυνο σημείο είναι οι σχέσεις μας με τους συγγενείς εξ αγχιστείας και με συγγενείς από μεικτές οικογένειες, όπως το να μάθουμε πώς να είμαστε γονείς παιδιών που έχουν ήδη ενηλικιωθεί. Επίσης, πρέπει να έχουμε κατά νου ότι οι οικογενειακές σχέσεις καθορίζουν το πώς λειτουργούμε σε σχέσεις εκτός του οικογενειακού ιστού, όπως είναι οι φιλίες και οι ερωτικές σχέσεις».

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Η δική της δυσλειτουργική οικογένεια

«Άνθρωποι που δεν με γνωρίζουν προσωπικά υποθέτουν ότι μεγάλωσα και με τους δύο γονείς μου και ότι η παιδική μου ηλικία δεν είχε ψυχολογικά τραύματα, όμως καμία από αυτές τις εικασίες δεν αληθεύει», τονίζει η συγγραφέας του «Ό,τι μας έχει σημαδέψει». Όπως εξηγεί, ήρθε σε επαφή με διαφορετικές απόψεις και υγιείς σχέσεις, και ήλπιζε ότι η ζωή της θα ήταν διαφορετική μετά την ενηλικίωση. Το κατάφερε και με το παραπάνω, φτάνοντας να είναι στη λίστα του περιοδικού TIME με τους «100 πιο επιδραστικούς ανθρώπους στην υγεία» για το 2024.

Η Nedra Glover Tawwab δεν μπαίνει σε λεπτομέρειες για την προσωπική της ιστορία, μοιράζεται όμως ένα καθοριστικό στοιχείο: το προσωπικό της σκορ στην έρευνα Δυσμενών Εμπειριών Παιδικής Ηλικίας (Adverse Childhood Experiences – ACE). Η έρευνα αυτή χρησιμοποιείται συνήθως για να μετρήσει τη σοβαρότητα του παιδικού τραύματος και λαμβάνει υπόψη τομείς όπως:

• Έκθεση σε βία
• Σεξουαλική κακοποίηση
• Έκθεση σε κατάχρηση ουσιών εντός της οικογενειακής εστίας
• Σωματική κακοποίηση
• Λεκτική κακοποίηση
• Συναισθηματική εγκατάλειψη
• Γονέας με ψυχική νόσο
• Φυλάκιση γονέα

«Το τραύμα αξιολογείται σε μια κλίμακα από το 0 μέχρι το 10, όμως το παιδικό τραύμα μπορεί να είναι ισχυρό ακόμα και με έναν χαμηλό βαθμό όπως το 2», διευκρινίζει. «Η ACE δεν αξιολογεί καν την έλλειψη οικονομικής σταθερότητας, τις συχνές μετακομίσεις ή το διαγενεακό τραύμα, τα οποία γνωρίζουμε ότι μπορούν να επηρεάσουν την ψυχική υγεία».

Δεν αναφέρει ποιοι ήταν οι καθοριστικοί παράγοντες στην προσωπική της αξιολόγηση, όμως το σκορ της μιλάει από μόνο του και, όπως εξηγεί στο σάιτ της, οι εμπειρίες που το διαμόρφωσαν έθεσαν παράλληλα τα θεμέλια για να γίνει ψυχοθεραπεύτρια: «Το σκορ μου στο ACE είναι 7 στα 10, αλλά δεν θεώρησα ποτέ ότι το τραύμα είναι το τέλος της ιστορίας μου. Θεώρησα ότι το τραύμα είναι μέρος της ιστορίας μου. Πιστεύω ότι το τραύμα είναι μέρος πολλών από τις ιστορίες μας. Εγώ αποφασίζω τι ρόλο παίζει το τραύμα στη ζωή μου».

Δεν είναι μόνο το τραύμα

Για να μη νομίζει κανείς ότι οι οικογενειακές σχέσεις επηρεάζονται αρνητικά μόνο από εμφανώς τραυματικές εμπειρίες, η Nedra Glover Tawwab ξεκαθαρίζει το εξής: «Οι δυσλειτουργικές σχέσεις δεν αφορούν μόνο την κακοποίηση ή την παραμέληση· μπορεί να είναι το κουτσομπολιό, οι προβληματικές σχέσεις με συγγενείς εξ αγχιστείας, η αίσθηση ότι είστε το μαύρο πρόβατο ή η σχέση σας με άτομο της οικογένειάς σας που ταλανίζεται από κάποιου είδους εξάρτηση».

Επίσης, τονίζει ότι σκοπός του βιβλίου της δεν είναι να σταθεί η αφορμή για να ρίξει κανείς σε άλλους το φταίξιμο για το πώς έχει εξελιχθεί η ζωή του. «Είναι ένα εργαλείο που θα σας βοηθήσει να αναπτύξετε τις δεξιότητες που χρειάζεστε για να διεκδικήσετε ξανά τη φωνή σας σε μια δυσλειτουργική οικογένεια».

Ο,ΤΙ ΜΑΣ ΕΧΕΙ ΣΗΜΑΔΕΨΕΙ

Πώς να ξεφύγουμε από το δράμα στις οικογενειακές σχέσεις. Από τη συγγραφέα του best seller «Βάλε τα όρια σου». - Εκδόσεις Διόπτρα

Αγόρασέ το

Dioptra.gr

Κάτι ακόμα που θεωρεί σημαντικό είναι ότι δεν μπορούμε να ελέγξουμε τη συμπεριφορά των υπολοίπων μελών της οικογένειάς μας. «Αν μπορούσα να έχω μία υπερδύναμη, αυτή θα ήταν να αλλάζω τους ανθρώπους», γράφει. «Όμως, κανείς δεν έχει τη δύναμη να αλλάξει τους άλλους. […] Αφότου διαβάσετε αυτό το βιβλίο, επιθυμία μου είναι να έχετε αποκομίσει την πεποίθηση ότι αρκεί να αλλάξετε εσείς».

Το «Ό,τι μας έχει σημαδέψει» διαρθρώνεται σε τρία μέρη, με τις ακόλουθες θεματικές:

• Ξεσυνηθίζοντας τη δυσλειτουργικότητα. Η συγγραφέας εξηγεί πώς εκδηλώνεται η δυσλειτουργικότητα σε μία οικογένεια, αποσαφηνίζοντας τις συνήθεις προβληματικές δυναμικές που αναπτύσσονται στις σχέσεις.
• Θεραπεία. Εδώ αναλύονται σε βάθος δύο επιλογές που έχει καθένας μας όταν θέλει να σπάσει τον φαύλο κύκλο που τον παγιδεύει σε μια δυσλειτουργική οικογένεια: να μάθει πώς να διαχειρίζεται σχέσεις με ανθρώπους που δεν πρόκειται να αλλάξουν ή να δίνει τέλος σε αυτές.
• Ωριμάζοντας. Το μέρος αυτό εστιάζει στην επίλυση προβλημάτων που μπορεί να υπάρχουν σε σχέση με κάθε είδους συγγενικά πρόσωπα: γονείς, αδέλφια, ενήλικα παιδιά, ευρύτερους συγγενείς, πεθερικά ή τα μέλη μεικτών οικογενειών.

Από την παραδοσιακή στη σύγχρονη οικογένεια

Αν και η Nedra Glover Tawwab είναι Αφροαμερικανίδα και ζει στην πόλη Σάρλοτ της Βόρειας Καρολίνας, το «Ό,τι μας έχει σημαδέψει» (που είναι στη λίστα των Best Seller στους New York Times) καταφέρνει να κωδικοποιήσει συμπεριφορές που υπερβαίνουν τα γεωγραφικά όρια και είναι αναγνωρίσιμες σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου η οικογένεια έχει παραδοσιακά μεγάλη βαρύτητα. Επίσης, βάζει στο στόχαστρο διάφορες μορφές οικογένειας, ακόμη και τις «φυσιολογικές».

«Οι τάσεις που εμφανίζονται στις οικογένειες μπορούν να μας ξεγελάσουν και να μας κάνουν να θεωρούμε φυσιολογικές ορισμένες οικογενειακές νόρμες», γράφει χαρακτηριστικά. «Για παράδειγμα, έχω διαπιστώσει ότι άνθρωποι που προέρχονται από μονογονεϊκές οικογένειες συχνά αδυνατούν να κατανοήσουν τη δυναμική στη σχέση γονέα-παιδιού όταν εμπλέκονται δύο γονείς. Όταν έχουν σύντροφο που τους υποστηρίζει στην ανατροφή των παιδιών, μπορεί να είναι δύσκολο για αυτούς να κατανοήσουν και να αποδεχτούν τη συμμετοχή ενός άλλου ενήλικα».

«Είτε θεωρείτε την οικογένειά σας πραγματικά δυσλειτουργική είτε απλώς θέλετε να επιλύσετε κάποιες δραματικές καταστάσεις, ελπίζω ότι, διαβάζοντας αυτό το βιβλίο, θα διαπιστώσετε ότι δεν είστε μόνοι και ότι έχετε τη δύναμη να αποφασίσετε τι θέλετε από τις σχέσεις σας με τους άλλους», αναφέρει στο κλείσιμο της εισαγωγής του βιβλίου. «Μπορείτε να επιλέξετε πώς θα ζήσετε τη ζωή σας. Πιστέψτε ότι διαθέτετε μέσα σας ό,τι χρειάζεται για να πάρετε δύσκολες και υγιείς αποφάσεις. Το ξέρω ότι μπορείτε να τα καταφέρετε, επειδή έχω δει πολλούς ανθρώπους, αλλά κι εμένα την ίδια, να δημιουργούν υγιείς σχέσεις».

Ξεφυλλίστε τις πρώτες σελίδες του βιβλίου εδώ, για να πάρετε μια γεύση και μόνοι σας.