Ο «ΜΠΑΦΟΣ» ΔΕΝ ΚΑΝΕΙ ΣΤΟΝ ΨΥΧΙΣΜΟ ΣΟΥ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΝΟΜΙΖΕΙΣ

Έφηβοι και νεαροί ενήλικες επισκέπτονται τους ψυχιάτρους με κρίσεις πανικού και –σπανιότερα– ψυχωσικά επεισόδια, ομολογώντας ότι «έχουν κάνει μπάφο», μη φαρμακευτική κάνναβη δηλαδή, η οποία «νομιμοποιείται» άνευ όρων στις συνειδήσεις μας.

Κακά τα ψέματα. Ο «μπάφος» ή «γάρος», όπως είναι το άλλο παρατσούκλι της ψυχαγωγικής, μη φαρμακευτικής κάνναβης, κυκλοφορεί ανάμεσά μας. Πολλοί από εμάς έχουμε πέσει πάνω του τυχαία, όταν οι φίλοι στρίβουν ξαφνικά ένα τσιγάρο και το μοιράζονται μεταξύ τους προπαγανδίζοντάς το ως «φυσικό αγχολυτικό και αντικαταθλιπτικό».

Όσοι κάνουν «μπάφο» θα σου πουν ότι το αλκοόλ –αν και νόμιμο– είναι πιο επιβαρυντικό από την κάνναβη για την ψυχική και σωματική υγεία. Αλλά εδώ δεν προλογίζουμε ένα κείμενο για τις ουσίες, ούτε ένα μανιφέστο υπέρ της νομιμοποίησης της μη φαρμακευτικής κάνναβης. Θα φωτίσουμε εκείνη την πλευρά της χρήσης που μπορεί να σε στείλει στον ψυχίατρο.

Ένας μπάφος σπέρνει τον πανικό

Με παιδιά στην εφηβεία και λίγο μετά από αυτή, έχω ακούσει διάφορες ιστορίες συμμαθητών ή παιδιών αγαπημένων φίλων που αναζητώντας λίγο «χάι» κάπνισαν μπάφο και βρέθηκαν με κρίση πανικού στα επείγοντα του Ευαγγελισμού. Ομολογώ ότι ενδύθηκα τον κλασικό γονεϊκό ρόλο, κάνοντας στα μεγάλα πια παιδιά μου κήρυγμα για τις ουσίες (οριακά δεν είπα για «αυτό που θα σου ρίξουν στο ποτό σου», όχι πως δεν συμβαίνει…). Στο τέλος παράτησα τις νουθεσίες, γιατί φαίνεται πως ό,τι είναι να κάνεις με το παιδί σου το έχεις ήδη κάνει όταν αυτό κλείνει τα δεκάξι (και μαζί και την πόρτα του δωματίου του).

Μία ψυχίατρος ειδική στους εθισμούς, που εργαζόταν στους 18ΑΝΩ, μου είχε πει χρόνια πριν: «Η πλειοψηφία των παιδιών θα δοκιμάσει κάποια στιγμή ένα “τσιγάρο”. Αν το παιδί είναι ψυχικά οχυρωμένο, με στέρεες σχέσεις με τους γονείς του, δεν θα κολλήσει σε αυτό, ούτε θα πάει παραπέρα». Καθώς με βόλευε η άποψη, την υιοθέτησα όπως πολλοί γονείς της γενιάς μου και δεν θα συζητούσα άλλο γι’ αυτή την ψυχοτρόπο –όπως και να το κάνουμε– ουσία, αν δεν έφταναν στα αυτιά μου δύο περιστατικά παιδιών φίλων. Ένα κορίτσι που μπήκε στον φαύλο κύκλο των κρίσεων πανικού και ένα αγόρι που εμφάνισε ψυχωσικό επεισόδιο και οι γονείς του τρέχουν στους ψυχιάτρους.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Σε ιστοσελίδα που αφορά στην κάνναβη διαβάζω για την υπερβολική χρήση της: «… Είναι ωστόσο πιθανό να υπάρξουν ορισμένες παρενέργειες από την υπερβολικά υψηλή δοσολογία τετραϋδροκανναβινόλης (THC), η οποία μπορεί να προκαλέσει διανοητική σύγχυση, κρίσεις πανικού και ψευδαισθήσεις».

Τι στο καλό είναι το THC; Η Δ-9-τετραύδροκανναβινόλη είναι σύμφωνα με τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των Η.Π.Α. χημική ουσία που περιέχεται στην κάνναβη και η οποία αλλοιώνει τις νοητικές λειτουργίες. Είναι με λίγα λόγια ψυχοτρόπος ουσία.

Μαμά, φοβάμαι

«Η ψυχαγωγική κάνναβη μπορεί να προκαλέσει από εκδηλώσεις άγχους έως κρίσεις πανικού, αλλά και ψυχωσιόμορφες εκδηλώσεις, καταστάσεις δηλαδή όπου το άτομο έχει κάποιου είδους παραισθήσεις. Μπορεί, για παράδειγμα να βλέπει αντικείμενα και ανθρώπους μικρότερους ή μεγαλύτερους από ό, τι είναι στην πραγματικότητα», εξηγεί η Λήδα Ξενάκη, ψυχίατρος επί θητεία στην Α΄ Ψυχιατρική Κλινική του ΕΚΠΑ στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο.

Τι άλλο μπορεί να επηρεάσει την ψυχική σου υγεία αν κάνεις μπάφους; «Συμβαίνει μερικές φορές η χρήση να “ανοίξει” ένα ψυχωσικό επεισόδιο το οποίο μπορεί να διαρκέσει από ώρες έως μέρες. Στη διάρκειά του ο ασθενής μπορεί να έχει παρανοϊκές ιδέες, να αναφέρει ότι “ακούει φωνές” ή ότι τον κυνηγούν…», συνεχίζει η ψυχίατρος.

Ανάμεσα στους νέους που περνούν το κατώφλι του Αιγινητείου με ψυχωσικό επεισόδιο αρκετοί έχουν καπνίσει κάνναβη πριν την έναρξη του επεισοδίου. «Αυτό δεν σημαίνει ότι η χρήση κάνναβης οδηγεί σε ψυχωσικά επεισόδια. Υπάρχει κάποια προδιάθεση σε ορισμένους εφήβους και νεαρούς ενήλικες οι οποίοι καπνίζοντας ένα “τσιγάρο” φτάνουν στον ψυχίατρο.Ξέρουμε σήμερα ότι στα φαινόμενα της ψύχωσης παίζουν ρόλο τα γονίδια και το περιβάλλον. Και κάποιες ουσίες της κάνναβης γίνονται το επιβαρυντικό περιβάλλον», εξηγεί η ειδικός

Απάθεια και παθητικότητα

Τα ψυχωσικά επεισόδια που σχετίζονται με τη χρήση κάνναβης δεν είναι τόσο συχνά, ενώ οι κρίσεις πανικού είναι δυσάρεστες αλλά αντιμετωπίσιμες. Αυτό που δύσκολα εντοπίζεται και πιο δύσκολα ακόμη συσχετίζεται με τη χρήση κάνναβης είναι η έλλειψη κινητοποίησης και η παραμέληση των υποχρεώσεων και δραστηριοτήτων που αφορούν στην καθημερινότητα του ατόμου, σύμπτωμα που θα μπορούσε να θεωρηθεί και καταθλιπτικό στοιχείο και εμφανίζεται σε άτομα που κάνουν συχνή χρήση. Δεν είναι λίγοι οι Έλληνες φοιτητές πανεπιστημίων της Ολλανδίας που επιστρέφουν άπραγοι λόγω καθημερινών επισκέψεων στα cofeeshops του Άμστερνταμ.

«ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΝΕΙΣ ΣΙΓΟΥΡΟΣ ΑΝ Η ΧΡΗΣΗ ΟΔΗΓΕΙ ΣΕ ΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ ΚΑΙ ΕΛΛΕΙΨΗ ΚΙΝΗΤΡΩΝ, Ή ΑΝ ΑΥΤΑ ΠΡΟΗΓΟΥΝΤΑΙ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ».

Οι επιστήμονες κάνουν λόγο για το «amotivational syndrome», με κύρια χαρακτηριστικά την απάθεια και την παθητικότητα. Αμερικανική μελέτη του 2018, εστιασμένη στο σύνδρομο έλλειψης κινητοποίησης, συγκρίνοντας χρήστες κάνναβης, αλκοόλ και καπνού με μη χρήστες των συγκεκριμένων ουσιών κατέληξε ότι μόνο η πρόσληψη μαριχουάνας (αλλά όχι αλκοόλ ή καπνού) προκάλεσε σημαντικά και διαχρονικά χαμηλότερο βαθμό πρωτοβουλίας και επιμονής για την επίτευξη στόχων σε σπουδαστές κολλεγίου. Τα ευρήματα της μελέτης τονίζουν ότι η μαριχουάνα είναι παράγοντας κινδύνου για μειωμένη αυτο-αποτελεσματικότητα.

Είναι αυτό μία μορφή κατάθλιψης; «Δεν είναι κανείς πάντα σίγουρος αν η χρήση οδηγεί σε καταθλιπτικό συναίσθημα και έλλειψη κινήτρων, ή αν προηγούνται αυτά της χρήσης», μας λέει η ψυχίατρος Λήδα Ξενάκη. Όσο για τον εθισμό στην κάνναβη; «Δεν προκαλεί σωματικά συμπτώματα ενός συνδρόμου απεξάρτησης, αλλά είναι μια συνήθεια. Ένα άτομο δηλαδή που κάθε βράδυ κάνει μπάφο θεωρώντας ότι έτσι μαζεύει το άγχος του, έχει εθιστεί στη χρήση κάνναβης», συμπληρώνει.

Στις ΗΠΑ υπάρχουν κέντρα απεξάρτησης από την κάνναβη. Σε αυτά οδηγούνται κάθε χρόνο εκατοντάδες χιλιάδες άτομα νεαρής συνήθως ηλικίας, όχι ακριβώς αυτοβούλως: δικαστικές αποφάσεις ή η πίεση των γονιών γιγαντώνουν τους αριθμούς των «εξαρτημένων» στην κάνναβη. Αν ζούσε ο Lester Grinspoon (1928-2020), ο διάσημος ψυχίατρος και καθηγητής κάποτε στο Χάρβαρντ, θα χαμογελούσε πονηρά. Ο ίδιος από φανατικός «διώκτης» της κάνναβης έγινε κορυφαίος υπέρμαχος της νομιμοποίησης της μαριχουάνας, καθώς με τις μακροχρόνιες έρευνές του διαπίστωσε ότι η μαριχουάνα είναι μια σχετικά ασφαλής τοξική ουσία που θα έπρεπε να ελέγχεται όπως το αλκοόλ. Σε άρθρο των New York Times με αφορμή τον θάνατό του, μάλιστα, περιγράφεται η πρώτη ρουφηξιά που πήρε ο Dr Grinspoon από το “τσιγαριλίκι” του φίλου του, αστρονόμου, Carl Sagan, που επίσης δίδασκε στο Χάρβαρντ και του κέντρισε το ενδιαφέρον για μία σειρά μελετών γύρω από τη μαριχουάνα.

Καλά όλα αυτά, αλλά τι γίνεται αν κάποιος εμφανίζει ψυχοπαθολογία κάνοντας χρήση ή νιώθει ότι θέλει να διακόψει τη χρήση αλλά δεν μπορεί; Ένας εξειδικευμένος ψυχίατρος ή ένα κέντρο όπως το ΚΕΘΕΑ (Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων) μπορεί να είναι οι πρώτες πόρτες που θα χτυπήσει κανείς. Ψύχραιμα και χωρίς πανικό.