ΝΕΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΟΧΙΚΗ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ

Νέες έρευνες αμφισβητούν την εποχικότητα της κατάθλιψης. Ισχυρίζονται πως ούτε η ψυχική μας διάθεση αγγίζει τα όρια της κατάθλιψης, ούτε οι γνωστικές λειτουργίες του εγκεφάλου κατεβάζουν ταχύτητα μόνο και μόνο επειδή έξω κάνει κρύο.

Η τελευταία Κυριακή του Μαρτίου είναι η μέρα που γυρίζουμε τα ρολόγια μας 1 ώρα μπροστά και αυτό μας δίνει αυτόματα μια αίσθηση χαράς, ανακούφισης και αισιοδοξίας: μπαίνει η άνοιξη, πλησιάζει το καλοκαίρι! Κάνουμε σα να έχουμε υποφέρει πραγματικά τον χειμώνα και αυτό ίσως να οφείλεται στην εποχική κατάθλιψη, λένε αρκετοί ερευνητές.

Υπάρχει πράγματι λόγος που νιώθουμε πιο άσχημα το φθινόπωρο και τον χειμώνα, ή απλώς έχουμε ακούσει τόσα πολλά για το πόσο τρομερός είναι ο χειμώνας για τον ψυχισμό μας, που έχουμε φτάσει να το πιστεύουμε χωρίς δεύτερη σκέψη;

Εποχική κατάθλιψη: νέα δεδομένα

Ο Steven LoBello, ψυχολόγος και ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Auburn στο Μοντγκόμερι των ΗΠΑ, αποφάσισε να κάνει τη δική του αξιολόγηση σχετικά με την εποχική κατάθλιψη, αναλύοντας με την ομάδα του δεδομένα από παλιότερες έρευνες και παρατηρώντας εκ νέου αντιπροσωπευτικό δείγμα Αμερικανών πολιτών, με στόχο να διαπιστώσει εάν τα ποσοστά μείζονος κατάθλιψης ακολούθησαν μια εποχική τάση.

«Περιμέναμε να αυξηθούν τα κρούσματα τον χειμώνα και στη συνέχεια να υποχωρήσουν από τις αρχές της άνοιξης και ούτω καθεξής, αλλά αυτό δεν συνέβη», αναφέρει ο LoBello για τη μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2016.

Unsplash Μilada Vigerova

Μερικά χρόνια αργότερα, το 2018, ο LoBello δημοσίευσε μια άλλη έρευνα. Ούτε κι εκείνη εντόπισε κάποια συσχέτιση μεταξύ ακόμη και της ήπιας κατάθλιψης και των εποχών. Ωστόσο, η ιδέα ότι όλοι είμαστε πιο λυπημένοι και ανόρεχτοι έως καταθλιπτικοί τον χειμώνα έχει κυριαρχήσει. Γιατί άραγε; Ο LoBello υποστηρίζει ότι η άποψη είναι περισσότερο προϊόν της κουλτούρας μας, παρά των επιστημονικών δεδομένων.

Είναι η κατάθλιψη ζήτημα... χειμώνα;

Η SAD, όπως είναι γνωστή η εποχική κατάθλιψη, από τα αρχικά του Seasonal Affective Disorder, έγινε γνωστή από μια έρευνα του 1984 που διενεργήθηκε ανάμεσα σε 29 εθελοντές ασθενείς με σοβαρή συναισθηματική διαταραχή. Οι περισσότεροι από αυτούς είχαν διπολική διαταραχή και ανέφεραν ότι, κατά τη διάρκεια τουλάχιστον 2 προηγούμενων χειμώνων, είχαν βιώσει κατάθλιψη που υποχώρησε την άνοιξη ή το καλοκαίρι.

Unsplash Sinitta Leunen

Σύντομα προστέθηκε στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών ένα κεφάλαιο για την εποχική κατάθλιψη με το παρακάτω κριτήριο: Ένα άτομο πρέπει να βιώσει μείζονα κατάθλιψη κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης εποχής, η κατάθλιψη αυτή πρέπει να διαρκέσει τουλάχιστον μέχρι την επόμενη εποχή και αυτό πρέπει να επαναληφθεί για τουλάχιστον 2 χρόνια. Σήμερα, εκτιμάται ότι το 4 έως 6% του πληθυσμού των ΗΠΑ βιώνει SAD κατά τους χειμερινούς μήνες.

Επηρεάζουν οι εποχές τον εγκέφαλό μας;

Στις έρευνες της ψυχολογίας, οι παράγοντες που επηρεάζουν το βασικό ερώτημα είναι συνήθως περίπλοκοι. Έτσι και σε αυτή την περίπτωση, το ερώτημα πώς οι εποχές επηρεάζουν τον εγκέφαλό μας είναι αρκετά πιο περίπλοκο. Πολλές μελέτες δείχνουν ότι υπάρχει κάποια σύνδεση ανάμεσα στις εποχές, την έκθεση στο φως και τα καταθλιπτικά συμπτώματα για μερικούς ανθρώπους.

Άλλοι αμφισβητούν αυτά τα ευρήματα, όπως μια ανασκόπηση της βιβλιογραφίας του 2008 από μια ομάδα με έδρα τη βόρεια Νορβηγία, που ανέφερε ότι, ακόμη και στο ακραίο χειμερινό περιβάλλον τους, δεν βρήκαν «καμία συσχέτιση μεταξύ των καταθλιπτικών συμπτωμάτων και της ποσότητας περιβαλλοντικού φωτός».

Στη Σουηδία και τη Βρετανία, επίσης, τα εθνικά συστήματα υγείας ανέφεραν ότι τα στοιχεία για την αποτελεσματικότητα της φωτοθεραπείας στην αντιμετώπιση καταθλιπτικών διαταραχών είναι ασαφή. Αυτό δεν σημαίνει ότι κανείς δεν βιώνει καταθλιπτικά συμπτώματα τον χειμώνα λόγω του καιρού, απλά ότι είναι δύσκολο να εντοπιστεί μια συσχέτιση που να δείχνει ότι «χειμώνας = κακή διάθεση» και να έχει καθολική ισχύ στον πληθυσμό.

Η διάθεση των ανθρώπων διαφέρει

Το σίγουρο είναι ότι η διάθεση των ανθρώπων δεν επηρεάζεται με τον ίδιο τρόπο από τις εποχές. Έτσι, ενώ οι μεγαλύτερες, θερμότερες μέρες θεωρούνται ένα είδος μαζικής θεραπείας και βελτίωσης της διάθεσης, αρκετοί άνθρωποι που ζουν σε περιοχές όπου ο ήλιος λάμπει πάντα αναφέρουν ότι αισθάνονται έντονα την απουσία του χειμώνα.

Unsplash Natalia Y

Αναφέρονται σε διάφορα θέματα, όπως ότι ο κρύος αέρας τούς κάνει να αισθάνονται ότι έχουν περισσότερη ενέργεια, ενώ η ζέστη του καλοκαιριού τους κάνει ληθαργικούς και νωθρούς. Μερικοί ανακαλύπτουν ακόμη και ένα διαφορετικό είδος παραγωγικότητας τον χειμώνα, ένα διάλειμμα από τις κοινωνικές συναντήσεις του καλοκαιριού που τους επιτρέπει να περνάνε περισσότερο χρόνο με την οικογένεια, να διαβάζουν, να εργάζονται πιο αποδοτικά και να μαγειρεύουν.

Ακμαίος ο εγκέφαλος τον χειμώνα

Τι έχουν να πουν όμως οι Νευροεπιστήμες; Καθιστά ο χειμώνας πιο υποτονικό τον εγκέφαλό μας; Ο Timothy Brennen, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Όσλο, με ειδίκευση στη Μνήμη και τη Γνωστική Λειτουργία, μελετά αν οι εποχές προκαλούν αλλαγές στις γνωστικές μας λειτουργίες, στη συγκέντρωση, την ετοιμότητα, την ταχύτητα απόκρισης.

Πραγματοποιεί την έρευνά του σε περιοχές που βρίσκονται πάνω από τον Αρκτικό Κύκλο, όπου για 2 μήνες του χρόνου ο ήλιος δεν ανατέλλει καθόλου. «Οι περισσότερες δοκιμές δεν έδειξαν διαφορά στην απόδοση μεταξύ καλοκαιριού και χειμώνα και, από αυτές που το έκαναν, 4 στις 5 έδωσαν προβάδισμα στον χειμώνα», έγραψε ο Brennen. «Αν ήμασταν όλοι πραγματικά καταθλιπτικοί τον χειμώνα, αυτό θα είχε τεράστιες επιπτώσεις στην κοινωνία και δεν έχει», σχολίασε.

Χειμώνας - καλοκαίρι: τα «πάνω» και τα «κάτω»

Οι εποχές επηρεάζουν τη ζωή μας, αλλά μάλλον δεν την επιβαρύνουν με κάποιο είδος σοβαρής ψυχολογικής επίπτωσης, όπως η κατάθλιψη. Το ξύπνημα τα σκοτεινά χειμωνιάτικα πρωινά μπορεί να είναι πιο δύσκολο από το ξύπνημα το καλοκαίρι. Αλλά αυτό δεν έχει σχέση με την κατάθλιψη. Μπορεί απλώς ένα ζεστό κρεβάτι να φαντάζει πιο ελκυστικό περιβάλλον, όταν έξω έχει κρύο.

Μπορεί να νιώθουμε άβολα στις χαμηλότερες θερμοκρασίες ή να αισθανόμαστε κάποια απειλή από ακραίες καιρικές συνθήκες. Μπορεί ακόμη και να αστειευόμαστε ότι θέλουμε να μείνουμε κάτω από το πάπλωμα όλον τον χειμώνα και να σηκωθούμε την άνοιξη. Ωστόσο, το νευρικό μας σύστημα και η ζωή μας δεν σταματούν. Αυτό αποδεικνύεται και από την αγάπη μας για τις χειμερινές εκδρομές και τα χειμερινά σπορ.

Και ακόμη κι αν το καλοκαίρι ευνοεί τις κοινωνικές συναναστροφές, τις βόλτες και τη διασκέδαση μέχρι... αργά, αυτό δεν σημαίνει ότι τον χειμώνα παθαίνουμε κατάθλιψη. Η κατάθλιψη είναι μια σοβαρή διαταραχή και περιγράφει μια συγκεκριμένη ψυχική κατάσταση που ουδεμία σχέση έχει με την ευκολότερη κούραση που μπορεί να αισθανόμαστε τις πρώτες βραδινές ώρες του χειμώνα, καθώς ο κιρκάδιος ρυθμός μας νιώθει το σκοτάδι και μας προετοιμάζει για έναν ήσυχο ύπνο.