ΝΑ ΕΜΠΙΣΤΕΥΟΜΑΙ ΤΙΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΟ TIKTOK;

Τι γίνεται όταν μια δημοφιλής πλατφόρμα φιλοξενεί απόψεις και συμβουλές για θέματα ψυχικής υγείας; Μπορεί να μετατραπεί σε έναν «ασφαλή χώρο» για τους χρήστες ή μήπως θα σαμποτάρει την αναζήτηση πραγματικής ψυχολογικής υποστήριξης;  

Αν ένα μέσο κοινωνικής δικτύωσης ευνοήθηκε περισσότερο από τα χρόνια της πανδημίας, θα μπορούσαμε ίσως να πούμε πως είναι το TikTok. Ενώ ιδρύθηκε το 2012, από τον Κινέζο επιχειρηματία Zhang Yiming, το TikTok στην Ελλάδα εδραιώθηκε την περίοδο της καραντίνας, όταν αστεία βιντεάκια με την καθημερινότητα στο σπίτι, γάτες, χορευτικά και πολλές άλλες θεματικές άρχισαν να γίνονται trends της επικαιρότητας.

Όπως έχει εξηγήσει ο Kenneth Goldsmith, συγγραφέας του βιβλίου Wasting Time on the Internet, αναφορικά με τη δημοτικότητα του TikTok, επρόκειτο για μια φυσική αντίδραση στην καταπιεστική μανία ενός παγκόσμιου lockdown. Όπως αναφέρει, «η μόνη απάντηση σε μια υπαρξιακή κατάσταση είναι ο παραλογισμός και το χιούμορ», πράγματα που βρίσκει κανείς σε αφθονία στη διάσημη –κυρίως στους εφήβους– κοινωνική πλατφόρμα.

Κάνοντας «ψυχοθεραπεία» μέσα από το TikTok

Στο TikTok έμαθα για ψυχικές διαταραχές που δεν είχα ακούσει ποτέ πριν. Συμβουλές αυτοβοήθειας, δείγματα τοξικών συμπεριφορών, συμπτώματα μιας ψυχικής νόσου, όλα αυτά γίνονται διαθέσιμα από τα πρώτα scrolling στην πλατφόρμα.

Σήμερα, το TikTok έχει μετατραπεί σε ένα κοινωνικό δίκτυο που φιλοξενεί πολλούς επαγγελματίες υγείας, συμπεριλαμβανομένων ψυχιάτρων, θεραπευτών και υποστηρικτών ψυχικής υγείας, οι οποίοι αξιοποιούν τη δημοτικότητα της εφαρμογής για να μιλήσουν στο κοινό σχεδόν για τα πάντα, από την κατάθλιψη έως τη διάσπαση προσοχής. Πέρα από τους ειδικούς, πολλοί ασθενείς ή δημιουργοί περιεχομένου ανεβάζουν βιντεάκια, μιλώντας για την εμπειρία τους με θέματα ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζουν.

Unsplash Hello I'm Nik

Όταν ξέσπασε η Covid-19, μια θεραπεύτρια, η Lindsay Fleming, αναγκάστηκε να ακυρώσει τις διά ζώσης ομαδικές συνεδρίες με τους ασθενείς της. «Κάποιες από τις συμμετέχουσες επικοινώνησαν επειδή τους έλειπε η ομάδα, οπότε δημιούργησα ένα βίντεο στο TikTok για να βοηθήσω στην υποστήριξη της κοινότητάς μου και ένα από τα βίντεό μου έγινε viral», είχε δηλώσει η ίδια. «Στη συνέχεια άρχισα να βλέπω τον αντίκτυπο που είχαν τα βίντεο που δημιούργησα σε άλλους. Πολλοί άνθρωποι πάλευαν [με την ψυχική υγεία], αλλά η σύνδεση με το TikTok τους βοήθησε να νιώσουν λιγότερο μόνοι και να βρουν το κουράγιο να ζητήσουν βοήθεια, όχι μόνο από τα δικά μου βίντεο αλλά και από πολλούς άλλους υποστηρικτές της ψυχικής υγείας και θεραπευτές στο TikTok», ανέφερε η Fleming.

Σήμερα ο λογαριασμός της έχει περισσότερους από μισό εκατομμύριο ακολούθους. Αλλά δεν είναι η μόνη. Η Julie Smith, η Nadia Addesi και ο Justin Puder είναι μόνο μερικοί από τους θεραπευτές που κοινοποιούν συμβουλές ψυχικής υγείας στο TikTok.

Πολλοί φτιάχνουν βίντεο προωθώντας κάποια θεραπεία και απαριθμώντας πιθανά συμπτώματα ψυχικών ασθενειών που οι χρήστες μπορεί να μην αναγνωρίζουν. Άλλοι επιδιώκουν να δημιουργήσουν ασφαλείς χώρους όπου ο καθένας θα μπορεί να αισθάνεται άνετα με τα συναισθήματά του. Όπως είναι ο θεραπευτής Justin Puder, ο οποίος γράφει στο προφίλ του στο TikTok: «It’s okay to laugh and cry here» («είναι εντάξει να γελάς και να κλαις εδώ»).

Δημιουργοί περιεχομένου vs. ψυχοθεραπευτές

Το ζήτημα, όμως, είναι πιο σύνθετο. Ποιοι είναι οι επαγγελματίες στην άλλη πλευρά της οθόνης; Είναι πράγματι αυτοί που ισχυρίζονται ότι είναι; Είναι οι συμβουλές τους αξιόπιστες και κλινικά αποδεδειγμένες; Και, από την άλλη, είναι επικίνδυνο κάποιος μη ειδικός να μοιράζεται συμβουλές ψυχικής υγείας;

«Ένα σημαντικό μειονέκτημα είναι ότι οι πληροφορίες στο TikTok μπορεί να είναι ψευδείς, παραπλανητικές ή συγκεχυμένες», δήλωσε στο Healthline η Naomi Torres-Mackie, ψυχολόγος στο νοσοκομείο Lenox Hill στη Νέα Υόρκη. Μάλιστα, η Torres-Mackie ανέφερε ότι ακόμα και πληροφορίες από εξειδικευμένους γιατρούς μπορεί να παραπλανήσουν.

Όπως είπε χαρακτηριστικά, «ακόμη και όταν έγκυρες πληροφορίες παρουσιάζονται χωρίς πλαίσιο, όπως συμβαίνει συχνά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μπορεί να οδηγήσουν σε λανθασμένα συμπεράσματα. Ας πούμε, για παράδειγμα, ότι ένας κλινικός ιατρός στο TikTok συζητά ένα σύμπτωμα της Διάσπασης Ελλειματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) που βιώνετε. Χωρίς το πλήρες πλαίσιο όλων των κλινικών κριτηρίων της ΔΕΠΥ και μια διαγνωστική εξέταση, είναι αδύνατο να γνωρίζουμε αν έχετε πραγματικά την πάθηση».

Επιπλέον, οι μη ειδικοί δημιουργοί περιεχομένου που υποτίθεται ότι μειώνουν το στίγμα γύρω από τα θέματα ψυχικής υγείας μπορεί να εκμεταλλεύονται αυτό το ενδιαφέρον για το περιεχόμενο ψυχικής υγείας για προβολές, χωρίς να διαθέτουν τα προσόντα για να μιλήσουν για αυτά τα πολύπλοκα, συχνά πολύ προσωπικά θέματα.

Unsplash Harry Cunningham

Μπορείς πραγματικά να βοηθηθείς;

Είναι σαφές ότι οι συμβουλές όχι μόνο στο TikTok αλλά και στα υπόλοιπα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να αντικαταστήσουν την ψυχοθεραπεία. Η παρουσία μας σε αυτά, αναφέρει η ειδικός Torres-Mackie, μπορεί να είναι ακόμη και επιζήμια για την ψυχική υγεία. «Αν ανοίγετε εφαρμογές των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για να λάβετε πληροφορίες για την ψυχική υγεία, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να παρασυρθείτε σε άλλο περιεχόμενο που δεν υποστηρίζει την ψυχική ευεξία», αναφέρει.

Ωστόσο, όπου η δωρέαν υγειονομική περίθαλψη παραμένει απρόσιτη για πολλούς, αυτά τα βίντεο μπορούν να εξυπηρετήσουν, τουλάχιστον, έναν σημαντικό σκοπό: να ενημερώσουν το κοινό για θεραπεύσιμα ζητήματα που μπορεί να μην γνωρίζει ότι επηρεάζουν την καθημερινή του ζωή.