ΤΟ WELTSCHMERZ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ Η ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑΣ ΣΟΥ

Η γερμανική λέξη Weltschmerz υποδηλώνει τον πόνο που ίσως νιώθουμε για όσα τραγικά συμβαίνουν στον κόσμο γύρω μας. Πώς αυτός ο πόνος μπορεί να επηρεάσει τη ζωή μας και τι μπορούμε να κάνουμε για να τον περιορίσουμε;

Είναι αρκετά χρόνια που στο σπίτι μας αποφεύγουμε να βλέπουμε ειδήσεις. Ξεκινήσαμε τη συνήθεια με το πρόσχημα να μην εκθέτουμε ένα μικρό παιδί στη βία, αλλά στην πραγματικότητα νομίζω ότι κι εμείς οι μεγάλοι δεν μπορούμε πλέον να διαχειριστούμε το ψυχικό βάρος όσων συμβαίνουν γύρω μας.

Υπάρχει πολύς πόνος στον κόσμο. Από τις πολεμικές συγκρούσεις έως την κλιματική αλλαγή και από την ακραία πολιτική πόλωση μέχρι την κρίση της ψυχικής υγείας των νέων, τα σενάρια προβλέπονται δυσοίωνα και όποιος δεν επηρεάζεται από τα προβλήματα αυτά, πρέπει να είναι πολύ αδιάφορος – για να μην χρησιμοποιήσω άλλη λέξη.

Πόνος υπήρχε ανέκαθεν στον κόσμο και πάντοτε υπήρχαν άνθρωποι που τον ένιωθαν περισσότερο στο πετσί τους. Γι' αυτό και από τον 19ο κιόλας αιώνα επινοήθηκε μία λέξη που έγινε σύμβολο του πεσιμισμού ανάμεσα στους Ρομαντικούς συγγραφείς: Weltschmerz. Προφέρεται βέλτσμερτς, είναι ένας συνδυασμός των λέξεων welt («κόσμος») και schmerz («πόνος») και μεταφρασμένο κυριολεκτικά από τη γερμανική γλώσσα σημαίνει «παγκόσμιος πόνος».

Τι είναι το Weltschmerz;

Ο όρος επινοήθηκε το 1827 από τον Γερμανό συγγραφέα Jean Paul (ψευδώνυμο του Φρίντριχ Ρίχτερ) στο μυθιστόρημά του Selina και υποδηλώνει μια βαθιά θλίψη για την ανεπάρκεια του κόσμου σε σχέση με τις δικές μας προσδοκίες. Πρόκειται για μια αίσθηση κόπωσης, θλίψης ή μελαγχολίας για τα κακά ή τους κινδύνους του κόσμου και βιώνεται ως μια συναισθηματική θλίψη, που προκύπτει από τη σύγκριση της πραγματικής κατάστασης με τη λαχτάρα μας να είναι τα πράγματα διαφορετικά.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Τον όρο υιοθέτησαν πολλοί ρομαντικοί ποιητές, τόσο από την αγγλοσαξονική, όσο και από τη γαλλική γραμματεία. Οι εκπρόσωποι του Ρομαντισμού θεωρούσαν προνόμιο να βιώνουν μελαγχολία και καταθλιπτικά συναισθήματα. Ο θάνατος και οι στενοχώριες της ζωής ήταν κοινά θέματα που τους απασχολούσαν στα έργα τους. Μάλιστα, αυτή η μελαγχολία ήταν για τους καλλιτέχνες κάτι σαν μέσο αυτοπραγμάτωσης ή ακόμη και πνευματικής υπέρβασης.

Το Weltschmerz χρησιμοποιήθηκε στη λογοτεχνία και τους επόμενους δύο αιώνες. Μάλιστα, σε περιόδους μεγάλων αναταραχών, όπως ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και ο Ψυχρός Πόλεμος, η λέξη έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής ακόμη και στην καθομιλουμένη, μέχρι που έκανε δυναμικό comeback μετά την οικονομική ύφεση του 2010.

Weltschmerz: Ο πόνος για τον κόσμο μας σήμερα

Σε άρθρο του το 2015 στον Guardian, ο δημοσιογράφος Oliver Burkeman υπογραμμίζει ότι στο παρελθόν μπορούσαμε να μην έχουμε πρόσβαση στα γεγονότα που συγκλονίζουν τον κόσμο. Όποιος δεν ήθελε να ψυχοπλακωθεί είχε τη δυνατότητα να μην διαβάσει εφημερίδα και να μην παρακολουθήσει τις βραδινές ειδήσεις. Τόσο απλά.

Σήμερα όμως, που οι οθόνες έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ύπαρξής μας, είναι σχεδόν αδύνατον να παραμείνουμε ανεπηρέαστοι. Οι σκληρές εικόνες και οι κακές ειδήσεις εισβάλλουν στη ζωή μας μέσω των social media και συχνά νιώθουμε αδύναμοι να αντιδράσουμε.

Αυτό δεν είναι καθόλου καλό. Μελέτες έχουν δείξει ότι η πληροφορία της καταστροφής που εισπράττουν οι νέοι σε καθημερινή βάση έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ψυχική τους υγεία, κάνοντάς τους ακραία απαισιόδοξους για το μέλλον.

Μεγάλο μέρος του σύγχρονου Weltschmerz καταλαμβάνει το άγχος για τις κλιματικές καταστροφές. Όπως επισημαίνει η η Susie Burke, ψυχολόγος και ερευνήτρια στην Greenpeace Αυστραλίας, «όταν αισθανόμαστε αβοήθητοι απέναντι σε μια απειλή, όλα γίνονται χειρότερα. Απελευθερώνονται οι ορμόνες του στρες. Νιώθουμε απελπισία, άγχος, θυμό, ενοχή. Ψάχνουμε για άτομα ή πράγματα που φταίνε. Γινόμαστε λιγότερο συμπονετικοί, δημιουργικοί, ευέλικτοι. Σε αυτή την κατάσταση, είναι δύσκολο να ανταποκριθούμε σε πολύπλοκα προβλήματα. Η απόγνωση δεν είναι στρατηγική».

Όχι μόνο επειδή δεν βοηθάει τη δική μας ψυχική υγεία (και των δικών μας ανθρώπων), αλλά και επειδή από αυτή τη θέση η ανάληψη δράσης είναι απίθανη. Πώς να μπορέσεις να αγωνιστείς για να αλλάξουν τα πράγματα, αν είσαι βαθιά απογοητευμένος;

3 πράγματα που θα κρατήσουν τον «πόνο για τον κόσμο» μακριά

Να λοιπόν μερικά πράγματα που μπορείς να κάνεις για να μειώσεις τις επιπτώσεις αυτού του συναισθήματος.

1. Θέσε όρια για να προστατευτείς

Περιόρισε την έκθεσή σου στις ειδήσεις και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τη δική σου ψυχική υγεία. Δεν σημαίνει ότι δεν ενδιαφέρεσαι για το τι συμβαίνει στον κόσμο. Κλείσε τις ειδοποιήσεις και απόφυγε τις σκληρές εικόνες. Είναι προτιμότερο να συζητάς με τους οικείους σου για μερικά από τα μεγάλα ζητήματα, παρά να βλέπεις εικόνες φρίκης. Συζήτησε για το πώς το τραύμα είναι παντού γύρω μας και ανάλαβε την ευθύνη να διαχειριστείς τη δική σου συναισθηματική υγεία.

2. Πέρασε χρόνο στη φύση

Παρακολούθησε ένα όμορφο ηλιοβασίλεμα. Άκουσε τα κύματα. Κάνε μια βόλτα στο βουνό. Νιώσε το δέος που προσφέρει η φύση. Είτε χαϊδεύεις τη γούνα του κατοικίδιού σου είτε απολαμβάνεις μια μαγευτική θέα, η εμπειρία σού υπενθυμίζει πόσο θεραπευτική είναι στην πραγματικότητα η φύση. Παρά την ασχήμια που βλέπουμε μερικές φορές στον κόσμο, η φύση εξακολουθεί να είναι όμορφη.

3. Συνδέσου με άλλους και δεσμεύσου να αλλάξετε τα πράγματα

Σήμερα περισσότερο από ποτέ, η τεχνολογία επιτρέπει στους ανθρώπους να συνδεθούν μέσω διάφορων κοινοτήτων και να επικεντρωθούν σε κοινούς στόχους. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι δεν είμαστε μόνοι, ότι υπάρχουν κι άλλοι που νοιάζονται για τον κόσμο όπως εμείς. Η ένωση με αυτούς τους ανθρώπους και η δέσμευση σε μια κοινή δράση (ακόμη και με μικρούς τρόπους) μπορεί να μετατρέψει τα συναισθήματα αδυναμίας σε κάτι δημιουργικό.