ΘΥΤΗΣ, ΘΥΜΑ, ΣΩΤΗΡΑΣ: ΠΟΙΟΝ ΡΟΛΟ ΕΧΕΙΣ ΣΤΟ «ΤΡΙΓΩΝΟ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ»;

Θύτης, θύμα ή σωτήρας; Ποιον ρόλο παίζεις στο λεγόμενο Τρίγωνο του Δράματος και πώς θα βγεις από τον φαύλο κύκλο;

Μπορεί να νιώθεις μονίμως αδικημένος, ίσως πας και μπλέκεις συνεχώς σε τοξικές σχέσεις, ίσως να αναρωτιέσαι τι κάνεις λάθος. Όμως, κάθε φορά που βρίσκεσαι σε αδιέξοδο, ζητάς απεγνωσμένα ένα χέρι βοηθείας και συνήθως εκείνο βρίσκεται. Μπορεί και να στο δίνει πάντα ο ίδιος άνθρωπος, ο σωτήρας σου ή κάποιοι συγκεκριμένοι τύποι ανθρώπου.

Μπορεί όλα τα παραπάνω να σου ακούγονται ακραία. Δεν νιώθεις δα και απελπισία, αλλά είσαι συνεχώς μέσα στα δυσεπίλυτα προβλήματα. Ή συναντάς συνεχώς τοξικούς ανθρώπους. Πόσο τοξικοί είναι εκείνοι στην πραγματικότητα; Ποιος είναι ο δικός σου ρόλος στις επιβαρυντικές σχέσεις που συνάπτεις; Και γιατί εκείνος ο «σωτήρας» μπορεί να μη θέλει πάντα το καλό σου;

Τρίγωνο του Δράματος ή του Karpman: Τι ακριβώς είναι

Την τριαδική σχέση μεταξύ θύματος, θύτη και σωτήρα, που είναι γνωστή και ως Tρίγωνο του Δράματος, επινόησε πρώτος ο γιατρός Stephen Karpman. Γι' αυτό και το προβληματικό αυτό σχήμα αποκαλείται και Τρίγωνο Karpman. Είναι ένα μοντέλο ερμηνείας των σχέσεων που προέκυψε στο πλαίσιο της Συναλλακτικής Ανάλυσης, μια θεωρία της προσωπικότητας θεμελιωμένη από τον Kαναδό ψυχίατρο Eric Berne.

Ο Berne θεώρει πως ένας γενικός στόχος στη ζωή για τους ανθρώπους είναι η αυτονομία που ορίζεται σαν την απελευθέρωση ή ανάκτηση της ικανότητάς του για επίγνωση, αυθορμητισμό και οικειότητα. Και πάνω σε αυτή τη θεωρία του βασίζεται το αντίστοιχο μοντέλο ψυχοθεραπείας. Το μοντέλο του Τριγώνου του Δράματος είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται στην ψυχοθεραπεία και χαρτογραφεί έναν τύπο καταστροφικής αλληλεπίδρασης που μπορεί να συμβεί μεταξύ ανθρώπων σε σύγκρουση.

Unsplash Li Lin

Το τρίγωνο σχηματίζεται από 3 ρόλους: του θύτη, του θύματος και του σωτήρα. Ο Karpman περιέγραψε πως αυτούς τους ρόλους δεν τους αναλαμβάνουν οι άνθρωποι συνειδητά, αλλά στην προσπάθειά τους να επιλύσουν κάποιο πρόβλημα. Στην πραγματικότητα, αντί να επιλύνεται κάτι, αντί οι συμμετέχοντες να νιώθουν καλύτερα, παραμένουν σκαλωμένοι σε έναν φαύλο κύκλο συναισθημάτων. Αυτό συμβαίνει επειδή παραμένουν ανεπίλυτα άλλα πιο θεμελιώδη προβλήματα, τα οποία άλλωστε προκάλεσαν την ίδια την κατάσταση.

Ποιοι συμμετέχουν στο Τρίγωνο του Δράματος

– Το θύμα

Η ζωή του είναι ένας επίπονος αγώνας. Νιώθει συχνά απόγνωση, αδυναμία και αδικία. Το βασικό μήνυμα που πήρε το άτομο από την οικογένειά του είναι η αδυναμία του να διαχειριστεί τα όποια προβλήματα. Το έκαναν δηλαδή να πιστέψει ότι δεν μπορεί μόνο του να λύσει τα προβλήματά του κι έτσι περιμένει από τους άλλους να το βοηθήσουν.

– Ο θύτης

Το πιο σημαντικό που πρέπει να καταλάβουμε για τον θύτη είναι ότι πίσω από το προσωπείο του κρύβεται ένα θύμα. Η ζωή του είναι γεμάτη προβλήματα. Εκείνος όμως νιώθει θυμό, ένταση και φόβο. Σε σχέση με το θύμα, που μάλλον οι γονείς του ήταν υπερπροστατευτικοί, ο θύτης ως παιδί εισέπραξε παραμέληση. Οι ανάγκες του δεν γίνονταν αντιληπτές και δεν ικανοποιούνταν, οπότε ένιωθε κι εκείνος αδύναμος. Η αυτοεκτιμήσή του είναι εξίσου χαμηλή, όμως έχει βρει άλλον τρόπο να αισθάνεται δυνατός: Θεωρεί τους άλλους κατώτερους.

– Ο σωτήρας

Παίρνει αξία βοηθώντας και, ιδανικά, σώζοντας τους άλλους. Αν και οι δικές του ανάγκες παραμελήθηκαν στην παιδική του ηλικία, εκείνος διεκδίκησε την προσοχή των άλλων, προσφέροντας λύση στα προβλήματά τους. Αφού με αυτόν τον τρόπο ένιωθε αγαπητός και αποδεκτός, συνεχίζει και στην ενήλικη ζωή. Μόνο που τώρα νιώθει ανώτερος μέσα στην ειδική «αποστολή» του να σώζει τους άλλους.

Πώς να ξεφύγεις από το... δράμα

Είναι δική σου δουλειά να αναγνωρίσεις τον ρόλο ή τους ρόλους που παίζεις ηθελημένα ή αθέλητα και σε παγιδεύουν στο Τρίγωνο του Δράματος. Εφόσον αναγνωρίσεις την προβληματική σου θέση, η λύση είναι να μετακινηθείς από το τρίγωνο. Μπορείς να το κάνεις εικόνα και να «δεις» τον εαυτό σου να μετακινείται στο κέντρο.

Επί της ουσίας, αυτό σημαίνει ότι σταματάς να υποδύεσαι το θύμα, τον σωτήρα ή τον θύτη. Παρατήρησε τις άμεσες αντιδράσεις σου και προσπάθησε να κάνεις μία παύση, προτού αναλάβεις δράση. Αυτό μπορεί να βοηθήσει. Μπορεί να σε σταματήσει από το να ξανακυλήσεις στη δυναμική του τριγώνου.

Unsplash Scott Kirwan

Αρνήσου να δεχτείς τη δύναμη του αντιπάλου. Απόφυγε προσεκτικά αμήχανες, αδικαιολόγητες ή παράλογες θέσεις. Μόλις μετακινηθείς στο κέντρο, ο αντίπαλος πιθανότατα θα υποχωρήσει.

Όλα αυτά απαιτούν να επανεξετάσεις ριζωμένα μοτίβα σκέψης και ίσως χρειαστεί να τα αντικαταστήσεις με πιο υγιή. Μπορείς να αρνηθείς να είσαι είτε ανώτερος είτε κατώτερος – κάτι τέτοιο σπάει το τρίγωνο. Μόλις σταματήσεις το παιχνίδι, σταματάει και το δράμα.

• Αν είσαι θύτης, είναι ίσως πιο εύκολο να αλλάξεις, αλλά σίγουρα πιο δύσκολο να το αναγνωρίσεις και να το παραδεχτείς. Διαχειρίσου καλύτερα τα όριά σου και απόκτησε μια ρεαλιστική αίσθηση της δικής σου αυτενέργειας και αξίας.
• Για να σταματήσεις να είσαι θύμα, πρέπει να αποδεχτείς τη σχέση σου με το άλλο άτομο, να δεις κατάματα το γεγονός ότι είσαι αυτός που θα πρέπει να αλλάξει, να αντιμετωπίσει τους φόβους του και να επιλέξει καλύτερες τακτικές.
• Αν είσαι σωτήρας, μπορείς να σταματήσεις να προσπαθείς να διορθώνεις τους άλλους. Οι σωτήρες είναι εκ φύσεως φροντιστές και οι πράξεις τους καλύπτουν  βαριά συναισθήματα όπως ενοχές και υποχρεώσεις. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα ενδιαφέρεσαι λιγότερο για τους άλλους. Σημαίνει απλά ότι θα είσαι σε θέση να κάνεις καλύτερες επιλογές για τον εαυτό σου και κατ' επέκταση για όσους συμπαρασύρονται στο βασανιστικό τρίγωνο της σχέσης σας.