ΜΗΠΩΣ ΕΙΣΑΙ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΣΥΝΕΞΑΡΤΗΣΗΣ;

Η συνεξάρτηση περιγράφει ένα είδος σχέσης που δημιουργεί όποιος έχει την πεποίθηση ότι πρέπει να θυσιάζει όλες του τις ανάγκες και τις επιθυμίες για να δίνει προτεραιότητα στους άλλους. Όπως γίνεται προφανές, πρόκειται για έναν δυσλειτουργικό τύπο σχέσης όπου το ένα μέλος δίνει αποκλειστικά και το άλλο λαμβάνει.

Ίσως δεν το έχουμε συνειδητοποιήσει, αλλά το μοτίβο της συνεξάρτησης μπορεί να έχει συμβεί σε όλους μας: Έχουμε νιώσει κουρασμένοι –ή και εξαντλημένοι ακόμα– αφού έχουμε αφιερώσει υπερβολικό χρόνο στους άλλους, βάζοντας στην άκρη τις δικές μας ανάγκες. Στη συνέχεια υπερασπιστήκαμε και δικαιολογήσαμε τη συμπεριφορά μας, λέγοντας (στον εαυτό μας) ότι είμαστε ένα «δοτικό άτομο», αρκεί βέβαια οι άλλοι να μην παραλείπουν να εκτιμάνε και να εκθειάζουν την προσφορά μας σε κάθε ευκαιρία.

Αν όμως νιώσουμε ότι έχουμε κουραστεί πολύ και δεν έχουμε παρατηρήσει στους άλλους την «ευγνωμοσύνη» που ψάχναμε, δεν είναι καθόλου απίθανο να ξεσπάσουμε σε εκείνους που εξυπηρετούσαμε, οι οποίοι συνήθως δεν μας είχαν καν ζητήσει τη βοήθεια και τη φροντίδα μας.

Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου που φτιάχνει σχέσεις συνεξάρτησης;

Τα βασικά του χαρακτηριστικά είναι ότι:

• Φροντίζει υπερβολικά τις ανάγκες των άλλων, βοηθώντας τους ακόμα και όταν δεν το ζητάνε.
• Έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, που οδηγεί στην αναζήτηση επικύρωσης και έγκρισης από τους άλλους.
• Δυσκολεύεται να βάλει όρια και αφήνει τις ανάγκες των άλλων να υπερισχύουν των δικών του.
• Θέλει να ικανοποιεί τους άλλους, κυρίως για να διατηρήσει την ηρεμία ή να κερδίσει την έγκρισή τους.
• Αντιδρά έντονα στα συναισθήματα των άλλων, αδυνατώντας να αποστασιοποιηθεί από αυτά.
• Θέλει να ελέγχει τους άλλους, προσπαθώντας να διαχειριστεί καταστάσεις ή ανθρώπους και διορθώνοντας τα προβλήματα των άλλων.
• Έχει εξάρτηση από τις σχέσεις και παραμένει σε τοξικές σχέσεις από φόβο μήπως βρεθεί μόνο.
• Αρνείται τις δικές του ανάγκες και τα δικά του συναισθήματα για να δώσει προτεραιότητα στους άλλους.
• Δυσκολεύεται να αναγνωρίσει ή να εκφράσει τα δικά του συναισθήματα και τα καταπιέζει ώστε να αποφύγει τη σύγκρουση.
• Σκέφτεται εμμονικά τα προβλήματα των άλλων αντί να ασχολείται με τα δικά του.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Πώς θα αναγνωρίσουμε τη συνεξάρτηση;

Είναι πολύ δύσκολο να συνειδητοποιήσουμε και να αναγνωρίσουμε ότι έχουμε πέσει στην παγίδα της συνεξάρτησης. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι η συνεξαρτητική σχέση δεν είναι απαραίτητο να είναι ερωτική, αλλά μπορεί να είναι φιλική ή άλλου είδους. Είναι όμως δύσκολο να την εντοπίσουμε, καθώς είναι πάντα πιο δελεαστικό να εστιάζουμε στα προβλήματα και τα λάθη των άλλων παρά στα δικά μας.

Θα καταλάβουμε ότι έχουμε πέσει στην παγίδα της συνεξάρτησης όταν παρατηρήσουμε ότι δεν είμαστε αρκετά διεκδικητικοί ώστε να παίρνουμε αυτό που χρειαζόμαστε, ενώ αντίθετα είμαστε υποχωρητικοί και υπερβολικά δοτικοί στις επιθυμίες και τα προβλήματα των άλλων.

Στο μοτίβο της συνεξάρτησης, το άτομο που τείνει να εξυπηρετεί τους άλλους, βάζει την επιθυμία του τελευταία ή χάνει την επαφή με την επιθυμία του. Για παράδειγμα:

• Μπορεί να ακυρώνει σχέδια με την οικογένεια ή τους φίλους για να περάσει χρόνο με όποιον –θεωρεί– ότι τον έχει ανάγκη.
• Βάζει σε δεύτερη μοίρα τις ανάγκες του.
• Κάνει τα πάντα για το σπίτι και την οικογένεια, ώστε να είναι ο/η σύντροφος πάντα ευχαριστημένος/η.
• Αλλάζει εύκολα τα σχέδιά του και παραγκωνίζει τις επιθυμίες του.
• Έχει συχνά τύψεις και ενοχές.

Πώς μπορούμε να «βγούμε» από αυτό το μοτίβο σχέσης;

Καταρχάς θα πρέπει να σκεφτούμε τα πράγματα που είναι σημαντικά για εμάς, τις προτεραιότητές μας, τους κανόνες της ζωής μας, ώστε να επαναφέρουμε την εστίαση στον εαυτό μας. Πολύ σημαντικό είναι στη συνέχεια να αναζητήσουμε τους λόγους για τους οποίους εκφράζουμε αυτήν την τάση αυτοθυσίας, όχι με τρόπο που να μας κατηγορεί, αλλά με τρόπο που μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε το πώς και το γιατί. Τέλος, είναι σημαντικό να εξασκηθούμε στην αυτοσυμπόνια αντί η κατανόησή μας να εξαντλείται μόνο στους άλλους.

Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τη Μαρία Ζούμπα, κοινωνιολόγο, συστημική οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια ατόμου, ζεύγους και ομάδας.

Βρείτε εδώ τα audio articles που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή.

Για να ακούτε τα άρθρα του OW που είναι διαθέσιμα σε ηχητική μορφή, μπορείτε να μας ακολουθήσετε σε Spotify και σε Apple Podcasts.