ΜΗΠΩΣ ΕΙΣΑΙ ΛΙΓΟ DELULU;

Αυτό που οι επιστήμονες προσπαθούν να περιγράψουν ως παρακοινωνική σχέση, οι TikTokers το αποκαλούν «delulu» και μοιάζουν να το απολαμβάνουν!

Θα σας αποκαλύψω κάτι, αλλά θα υποσχεθείτε να μην κοροϊδέψετε: Όταν ήμουν μικρή, η κυρία που με πρόσεχε τις ώρες που δούλευαν οι γονείς μου έβλεπε φανατικά «Τόλμη και Γοητεία». Τις περισσότερες φορές καθόμουν δίπλα της και έβλεπα μαζί της και, χωρίς κι εγώ να καταλάβω πώς συνέβη αυτό, με τον καιρό ερωτεύτηκα τον Ριτζ. Δεν θα κρίνουμε τώρα πώς γίνεται να μου άρεσε αυτός ο άντρας – ήμουν 9 χρονών. Θυμάμαι όμως χαρακτηριστικά πως τέτοια εμμονή είχα πάθει μαζί του, που είχα βάλει και κοίταζα με τις ώρες μια αφίσα του στο δωμάτιό μου. Και τον κοίταζα τόσο αφοσιωμένα, που κάποιες στιγμές νόμιζα πως το πρόσωπό του αλλάζει εκφράσεις, ακόμα και πως μου χαμογελά! Αυτό, βέβαια, ήταν το μυστικό μας – δεν θα το έλεγα σε κανέναν άλλον ποτέ! Πού να ήξερα τότε ότι κάποια μέρα θα θεωρούνταν κάτι σχεδόν κανονικό.

Ένας επιστήμονας θα χαρακτήριζε την τότε κατάστασή μου ως μια «παρακοινωνική σχέση». Πρόκειται για μια μονόπλευρη σχέση με κάποιον διάσημο ή κάποιον που δεν γνωρίζεις προσωπικά, η οποία αν και επικίνδυνη για την ψυχική υγεία, μπορεί να έχει και ορισμένα οφέλη για το άτομο που νιώθει έτσι.

Η νέα γενιά, από την άλλη, και συγκεκριμένα οι TikTokers το αποκαλούν «delulu» και δεν βρίσκουν σε αυτό τίποτα προβληματικό. Αντίθετα δείχνουν ακόμα και να το επιδιώκουν. Έχει ενδιαφέρον να καταλάβουμε γιατί.

Παρακοινωνικές σχέσεις: Τα οφέλη και οι κίνδυνοι

Σύμφωνα με την ψυχίατρο Dr. Smitha Bhandari, οι παρακοινωνικές σχέσεις χωρίζονται αδρά σε τρεις κατηγορίες:

• Ψυχαγωγικές: Όταν ψυχαγωγείσαι από κάποιον διάσημο, είσαι fan του και μιλάς συχνά γι’ αυτόν στους γύρω σου.
• Έντονα προσωπικές: Είναι η λατρεία για κάποιον διάσημο. Όταν η κατάσταση αυτή εξελίσσεται μπορεί να πιστεύεις ότι έχεις σχέση με το άτομο αυτό ή ότι είναι το άλλο σου μισό.
• Παθολογικές: Στη φάση αυτή οι φαντασιώσεις και οι καταναγκασμοί σου γίνονται ανεξέλεγκτοι. Μπορεί, λοιπόν, να έχεις παραισθήσεις ότι ο διάσημος με τον οποίον έχεις πάθει εμμονή θα ήθελε π.χ. να εμφανιστείς έξω από το σπίτι του.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Τα οφέλη των παρακοινωνικών σχέσων

Μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι το να παρακολουθεί κάποιος στενά ένα πρόσωπο που τον ενδιαφέρει, π.χ. έναν διάσημο, δεν είναι απαραίτητα κακό:

• Μπορεί να επωφελείται σε ψυχικό επίπεδο, αν το διάσημο πρόσωπο π.χ. μοιράζεται κάποια θέμα υγείας που μειώνουν το κοινωνικό στίγμα (π.χ. η Adele μίλησε πρόσφατα για τον εθισμό της στο αλκοόλ).
• Μπορεί να ενισχύεται με τον τρόπο αυτό η αυτοπεποίθησή του. Παρόλο που η παρακοινωνική σχέση με το διάσημο πρόσωπο είναι μονόπλευρη, φέρνει το άτομο πιο κοντά σε αυτό που θα ήθελε να είναι.
• Μπορεί, επίσης, να ενθαρρύνει μια πιο υγιή συμπεριφορά και τρόπο ζωής. Ειδικά αν κανείς έχει παρακοινωνική σχέση με έναν αθλητή ή έναν διάσημο που αποτελεί θετικό πρότυπο ζωής. Δεν είναι λίγα τα άτομα που έχουν εμπνευστεί από τον αγώνα αγαπημένων τους διάσημων να ξεφύγουν από καταχρήσεις και έχουν κάνει και εκείνα το ίδιο.

Πώς μπορεί μια παρακοινωνική σχέση να σε βλάψει

Την ίδια ώρα, μια παρακοινωνική σχέση μπορεί να φέρει τα εντελώς αντίθετα αποτελέσματα:

• Να σε κάνει να διακόψεις μια υγιή συμπεριφορά. Φαντάσου αν το διάσημο αυτό άτομο σταματήσει να προβάλλεται μέσω της τηλεόρασης ή τα social media. Θα νιώσεις τότε σα να χωρίσατε; Θα σταματήσεις να ακολουθείς το θετικό παράδειγμά του;
• Να σε κάνει να βλάψεις την ψυχική σου υγεία: Αν συγκρίνεις τον εαυτό σου με το άτομο αυτό, αν εύχεσαι π.χ. να είχες το σώμα του ή τα χρήματά του, μπορεί να επιβαρύνει την ψυχική σου υγεία. Η Dr. Smitha Bhandari αναφέρει στο άρθρο της πως όταν αυτοκτόνησε ο Robin Williams μειώθηκε μεν το κοινωνικό στίγμα σχετικά με την κατάθλιψη, όμως ήταν πολλοί οι θαυμαστές του που στη συνέχεια αρνήθηκαν να λάβουν θεραπεία για την κατάθλιψη ή να ζητήσουν βοήθεια, ακολουθώντας κατά κάποιον τρόπο τα βήματά του.
• Να σε οδηγήσει στην απομόνωση ή να προκαλέσει προβλήματα στην σχέση σου με τους άλλους: Όταν γίνεσαι εμμονικός με ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, μπορεί καμία άλλη σχέση να μη σε ικανοποιεί και να καταλήξεις να είσαι μόνος.
• Να σου προκαλέσει εθισμό στα social media, στην προσπάθειά σου να μη χάσεις ούτε στιγμή από τη ζωή αυτού του ανθρώπου. Ο εθισμός αυτός μπορεί να οδηγήσει σε άλλα χειρότερα προβλήματα.
• Να σε οδηγήσει σε εμμονές ή αντικοινωνικές συμπεριφορές, π.χ. να ακολουθείς κρυφά το άτομο που σε ενδιαφέρει έξω από το σπίτι του, να το φωτογραφίζεις σε ιδιαίτερες στιγμές κ.λ.π.

Μήπως ζούμε στην εποχή του delulu;

Στις μέρες μας, εξαιτίας της υπερπροβολής ορισμένων προσώπων μέσω social media, οι παρακοινωνικές σχέσεις όχι μόνο βρίθουν, αλλά θεωρούνται πλέον και κάτι σχεδόν κανονικό: delulu. To «delulu» αποτελεί μια σύντμηση της αγγλικής λέξης «delusional» που σημαίνει «παραληρηματικός», δηλαδή αυτός που έχει αυταπάτες. Η λέξη δημιουργήθηκε από την αργκό της Gen-Z (τα παιδιά που γεννήθηκαν από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2010) και εμφανίστηκε αρχικά στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης την τελευταία δεκαετία.

Η Sabrina Bahsoon, γνωστή ως «Tube Girl», αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα delulu: ανεβάζει βίντεο στο TikTok στα οποία την βλέπουμε να χορεύει απόλυτα απελευθερωμένη στα εν κινήσει βαγόνια μετρό του Λονδίνου. Τα βίντεό της έχουν εκατομμύρια views και ο λόγος είναι, όπως η ίδια εξηγεί, ότι εμπνέει τη νέα γενιά «να σταματήσει να νοιάζεται τι πιστεύουν οι άλλοι». «Στο τέλος της ημέρας, είμαι delulu girlie!», λέει χαρακτηριστικά. Εννοείται, ότι το παράδειγμά της έχουν ακολουθήσει αμέτρητοι άλλοι χρήστες του TikTok (και του μετρό):

Οι fans των K-Pop συγκροτημάτων χαρακτηρίζουν εδώ και χρόνια τους εαυτούς τους «delulu» λόγω της εμμονής τους με τους τραγουδιστές. Ένας από αυτούς γράφει χαρακτηριστικά «για τη γενιά μας πιστεύω ότι το να είναι παραληρηματική είναι ένας από τους βασικούς τρόπους να είναι χαρούμενη. Να θυμάστε παιδιά: το delulu είναι το solulu (εκ του solution = λύση). Να σκέφτεστε θετικά!»

Ωστόσο, η τάση αυτή της «αυταπάτης» μοιάζει να έχει περάσει και στις διαπροσωπικές σχέσεις της νέας γενιάς. Βλέπουμε, λοιπόν, σε άλλα βίντεο του TikTok νεαρές «influencers» να απευθύνονται στις θαυμάστριές τους λέγοντάς τους π.χ. «το να μην απαντά στα μηνύματα το αγόρι που σου αρέσει δείχνει ότι είναι ντροπαλός, όχι ότι δεν σε θέλει, γιατί εσύ είσαι πανέμορφη και υπέροχη». Όπως εξηγεί η ίδια «influencer» στην πορεία, επιλέγει να είναι «delulu» γιατί έτσι ζει πιο εύκολα, χωρίς στρες.

Μήπως τελικά είμαστε όλοι λίγο delulu;

Σε μια μεγάλη συζήτηση που εκτυλίσσεται στο TikTok για το κατά πόσο το να είσαι delulu είναι θετικό ή αρνητικό, υπάρχουν αυτοί που υποστηρίζουν πως το «bad delulu» μπορεί να είναι τοξικό (π.χ. το να παραμένεις σε μια καταστροφική σχέση έχοντας αυταπάτες πως ο άλλος σε αγαπάει). Όμως, στον αντίποδα, οι αυταπάτες μπορεί να σου χτίσουν και μία αυτοπεποίθηση που διαφορετικά δεν θα είχες. Έτσι θα «κυνηγήσεις» πράγματα που υπό άλλες συνθήκες ίσως να μην πίστευες ποτέ ότι μπορείς να πετύχεις.

Σύμφωνα με την ψυχοθεραπεύτρια Alison McKleroy, «το να είσαι delulu είναι σαν ένα εργαλείο αυτό-αποτελεσματικότητας. Σημαίνει να είσαι συνειδητός για τις επιλογές σου, να λαμβάνεις δράση και να αυτοεκπληρώνεσαι μέσω αυτής. Ο όρος αυτός έχει ένα χιούμορ και μια παιδικότητα που χρειαζόμαστε στην εποχή μας, ειδικά μετά τη σκοτεινιά των τελευταίων ετών. Μπορεί να είναι ακόμα και θεραπευτικό να έχουμε αυτή την κοινή εμπειρία. Το να εμπνέουμε ο ένας τον άλλον με τις δράσεις μας μπορεί να έχει μεγάλη επίδραση».

Όπως η McKleroy συμπληρώνει, «η έννοια του delulu συνδέεται με την ψυχική ανθεκτικότητα. Το να μπορούμε να αντέξουμε μια απογοήτευση όταν έρθει, όταν δεν παίρνουμε αυτό που θέλουμε ή όταν νιώθουμε αμήχανα. Delulu σημαίνει, ακόμα και τότε, να μην το βάζουμε κάτω και να επανερχόμαστε ακόμα πιο δυναμικά, προκειμένου να διεκδικήσουμε αυτό που θέλουμε». Και καταλήγει:

«Προσοχή, όμως. Μπες στο delulu με ισορροπία: Κατανόησε τις αδυναμίες σου, παρασύρσου στην αυταπάτη σου, όμως όχι υπερβολικά. Τόσο ώστε να κυνηγήσεις το όνειρό σου, να βγεις από την ζώνη άνεσής σου, να πάρεις νέα ρίσκα. Κι αν τα πράγματα δεν πάνε όπως τα θέλεις -μην απογοητευτείς. Είσαι απλά λίγο delulu!».

Να ζούμε σε μία αυταπάτη, λοιπόν; Να βαυκαλιζόμαστε πως όλα πάνε καλά; Σε μια εποχή οριακά δυστοπική, με δύο πολέμους να μαίνονται δίπλα μας, σε μια χώρα κατακαμένη και πλημμυρισμένη, με μια ατμόσφαιρα σχεδόν επικίνδυνη και μια οικονομία που δεν επιτρέπει προσδοκίες βελτίωσης του βιωματικού μας επιπέδου, ίσως το delulu να αποτελεί μονόδρομο για την επιβίωσή μας. Σίγουρα είναι απαραίτητο για να μπορούμε να ονειρευόμαστε και να μη σταματήσουμε να προσπαθούμε για κάτι καλύτερο -ακόμα κι αν είναι αυταπάτη.

Βρείτε εδώ τα audio articles που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή.

Για να ακούτε τα άρθρα του OW που είναι διαθέσιμα σε ηχητική μορφή, μπορείτε να μας ακολουθήσετε σε Spotify και σε Apple Podcasts.