ΜΙΑ ΒΑΣΙΚΗ ΕΝΔΕΙΞΗ ΟΤΙ ΕΧΕΙΣ ΒΙΩΣΕΙ ΠΑΙΔΙΚΟ ΤΡΑΥΜΑ, ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗ

Ποια είναι η πιο χαρακτηριστική συμπεριφορά ενός ανθρώπου που έχει βιώσει σοβαρό παιδικό τραύμα; Ένας ψυχοθεραπευτής έχει την απάντηση.

Το παιδικό τραύμα είναι μια κατάσταση πολύ πιο συχνή και σίγουρα πολύ πιο περίπλοκη από όσο μπορεί να φανταζόμαστε. Είναι από αυτές τις καταστάσεις που, καθώς καταγράφονται βαθιά στο υποσυνείδητο, είναι εξαιρετικά δύσκολο να τις αντιμετωπίσει κανείς. Μεγαλώνοντας, τα παιδικά τραύματα επιδρούν στην ψυχική υγεία, μπορεί να εκδηλωθούν ως σωματικά συμπτώματα, ενώ κατά κανόνα επηρεάζουν και τον τρόπο που συσχετίζεται κανείς με άλλους ανθρώπους.

Ο Patrick Teahan, ψυχοθεραπευτής και ερευνητής με ειδίκευση στο παιδικό τραύμα, δημοσίευσε στο πολύ δημοφιλές κανάλι του στο YouTube μια ενδιαφέρουσα συζήτηση που είχε με την κλινική ψυχολόγο Ramani Durvasula, Ph.D., ειδική στην ναρκισσιστική συμπεριφορά. Εκεί η Ramani τον ρωτάει: Ποιο θεωρείς το χαρακτηριστικότερο σύμπτωμα του παιδικού τραύματος;

Η απάντησή του είναι πολύ συγκεκριμένη και –όπως αποδεικνύεται από τα 4,8 εκ. views, τα 500.000 likes και τα χιλιάδες σχόλια που ακολουθούν– βρίσκει ανταπόκριση στην εμπειρία πολλών ανθρώπων:

«Πιστεύω ότι για πολλούς από εμάς που έχουμε βιώσει παιδικά τραύματα είναι το να προσπαθούμε να κάνουμε έναν δύσκολο άνθρωπο να μας φερθεί καλά στην ενήλικη ζωή μας».

Τι σημαίνει παιδικό τραύμα;

Το τραύμα ορίζεται ως μια συναισθηματική απόκριση σε ένα γεγονός που απειλεί με σωματική ή συναισθηματική βλάβη, ή με θάνατο, και «προκαλεί φρίκη, τρόμο ή αδυναμία τη στιγμή που συμβαίνει», σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (APA).

Παραδείγματα παιδικού τραύματος περιλαμβάνουν:

• Σωματική, ψυχολογική ή σεξουαλική κακοποίηση
• Παραμέληση
• Ενδοοικογενειακή βία
• Σχολική ή κοινοτική βία
• Ξαφνικές ή βίαιες απώλειες
• Σοβαρά ατυχήματα
• Ασθένεια ή ιατρικές διαδικασίες
• Ρατσισμός ή διακρίσεις
• Θρησκευτική κατάχρηση

Το παιδικό τραύμα μπορεί να αξιολογηθεί με πολλά διαφορετικά κριτήρια, όπως το τεστ «ACE», το οποίο σημαίνει Αdverse Childhood Experiences («δυσμενείς εμπειρίες παιδικής ηλικίας»).

Πρόκειται για μια κατάσταση που μπορεί να αφήσει βαθύ σημάδι στη ζωή και την ευεξία ενός ενήλικα, και να εκδηλωθεί αργότερα με προβλήματα ψυχικής υγείας, δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις, σωματικά συμπτώματα, καταχρήσεις, αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές κ.ά.

Όταν ο Teahan λέει ότι το πιο ξεκάθαρο σύμπτωμα παιδικού τραύματος στους ενήλικες είναι «να προσπαθείς να κάνεις δύσκολους ανθρώπους να σου φέρονται καλά», εξηγεί ότι ο «δύσκολος» άνθρωπος μπορεί να είναι ένας ερωτικός σύντροφος, ένας φίλος, ένα μέλος της οικογένειας ή κάποιο άλλο άτομο το οποίο συναναστρέφεσαι.

Έχοντας βιώσει ο ίδιος παιδικά τραύματα, λέει ότι αυτό το συμπέρασμα προέκυψε έπειτα από χρόνια προσωπικών και επαγγελματικών παρατηρήσεων: «Παρατήρησα τα μοτίβα στους πελάτες μου, καθώς και τη δική μου ιστορία, και αυτό ήταν το κύριο χαρακτηριστικό. Δεν έχω γνωρίσει ακόμη έναν επιζώντα παιδικού τραύματος που δεν προσπάθησε υπερβολικά να κάνει τα πράγματα να λειτουργήσουν με έναν δύσκολο άνθρωπο. Συνήθως το παιδί αυτό μεγάλωσε με έναν γονέα πολύ ασταθή, έναν γονέα πολύ συναισθηματικά προσκολλημένο, αλκοολικό ή καταθλιπτικό ». Μπορεί, επίσης, να ήταν φροντιστής, παππούς, γιαγιά ή άλλο μέλος της οικογένειας.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Τι σημαίνει να κάνεις έναν δύσκολο άνθρωπο να σου φερθεί καλά;

Όπως εξηγεί ο Teahan, υπάρχουν πολλοί τρόποι για να το κάνεις αυτό. Ένα κλασικό παράδειγμα είναι οι ρομαντικές σχέσεις συνεξάρτησης, στις οποίες ο δύσκολος σύντροφος είναι ένας ναρκισσιστής ή έχει πρόβλημα με καταχρήσεις, και το άτομο με το τραύμα μπορεί να χάσει ακόμα και τον ίδιο του τον εαυτό προσπαθώντας να καλύψει τις ανάγκες του.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι όταν προσπαθείς να ικανοποιήσεις ένα τοξικό αφεντικό ή έναν φίλο με διαρκείς μεταπτώσεις στη διάθεση. «Είναι μια τάση να προσπαθείς να βγάλεις άκρη με τους ανθρώπους, αντί να είσαι αληθινός μαζί τους. Είναι σα να προσπαθείς να περπατήσεις πάνω σε αβγά. Όταν είμαστε με κάποιο δύσκολο άνθρωπο, αφιερώνουμε πολύ χρόνο στο να σκεφτόμαστε: Θα θυμώσει αν κάνω αυτό, οπότε ας μην το κάνω».

Γιατί το κάνεις αυτό;

Γιατί τα άτομα με παιδικά τραύματα προσπαθούν να κάνουν τους δύσκολους ανθρώπους να τους φερθούν καλά; «Ο ένας λόγος είναι ότι τους είναι οικείο», λέει ο Teahan. Τα άτομα που μεγάλωσαν με έναν δύσκολο γονιό «πέφτουν» σε μοτίβα παρόμοιων σχέσεων σε ολόκληρη τη ζωή τους. «Το εσωτερικό παιδί τους αναπαράγει τις δυναμικές που είχε με τους γονείς του. Πιστεύουμε ότι αν καταφέρουμε να "φτιάξουμε" τον δύσκολο άνθρωπο, αν καταφέρουμε να τον κάνουμε χαρούμενο, θα θεραπεύσουμε το ψυχικό τραύμα μας. Είναι σαν εσωτερική ορμή αυτό, μας κάνει να πιστεύουμε ότι θα κάνει κι εμάς καλά».

Το παιδικό τραύμα μπορεί να επηρεάσει την αυτοπεποίθηση κάποιου και να δημιουργήσει μια ισχυρή επιθυμία επικύρωσης και αποδοχής από τους άλλους. «Σε αυτό υπάρχει έλλειψη της αίσθησης του εαυτού. Το υλικό που λείπει είναι το καλό που έχουμε μέσα μας», λέει ο ειδικός. «Τα άτομα με τραύμα μπορεί επίσης να πασχίζουν με μια βαθιά αίσθηση ντροπής και αυτο-αμφισβήτησης. Μπορεί να μην προσπαθούν να "φτιάξουν" ένα τοξικό αφεντικό, για παράδειγμα, απλά να το κάνουν να τα ανεχτεί».

Δηλαδή, ενώ ένα άτομο που δεν μεγάλωσε με τραύμα θα πήγαινε π.χ. στο τμήμα HR να κάνει παράπονα, τα άτομα με τραύμα θα αμφισβητούν τον εαυτό τους λέγοντας π.χ.: Δεν θέλω να με απολύσουν, οπότε θα προσπαθήσω να είμαι τέλειος. Επίσης, «δεν γνωρίζουν πώς να αντισταθούν με υγιή τρόπο ή πώς να έρθουν σε μια υγιή σύγκρουση. Θα προσπαθήσουν να την αποφύγουν και να ευχαριστήσουν τους άλλους εις βάρος των δικών τους αναγκών. Το να είσαι people pleaser είναι συχνός μηχανισμός επιβίωσης των ατόμων με παιδικά τραύματα».

«Το αντίθετο αυτής της συμπεριφοράς είναι να αναγνωρίσεις ρεαλιστικά το πώς σε κάνει ο άλλος να νιώθεις», καταλήγει ο Teahan. Αυτό θα πει να αναγνωρίζεις τα red flags, να βάζεις όρια και να φεύγεις. «Τα άτομα που δεν έχουν τέτοιο βίωμα, αναγνωρίζουν τη διαχωριστική γραμμή στο τι είναι εντάξει και τι δεν είναι ως προς την συμπεριφορά των άλλων, και ξέρουν πώς να την περιορίζουν. Έχουν μια αίσθηση προσωπικής ισχύος που ξεπερνά κάθε τραύμα».

Μπορείς να αναρρώσεις από ένα παιδικό τραύμα;

Σύμφωνα με τον ψυχοθεραπευτή, αυτό εξαρτάται από το ίδιο το άτομο, τις ανάγκες και τους στόχους του. «Προσωπικά συμβουλεύω τους ανθρώπους να ‘δουλεύουν’ με το παρελθόν τους, αν το πρόβλημα προέρχεται από εκεί, όμως δεν θέλουν όλοι να κοιτάξουν τα παιδικά τους τραύματα».

Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι θεραπείας, ωστόσο το πρώτο βήμα είναι να μπορεί κανείς να αναγνωρίσει τα red flags και, όταν βρει τη δύναμη μέσα του, να αρχίσει να δρα σε αυτά. Όπως σημειώνει ο Teahan, «Το κομβικό σημείο είναι όταν κάποιος αναρωτηθεί: Γιατί συνεχίζω να προσπαθώ για κάποιον που με κάνει διαρκώς να νιώθω αποτυχημένος;»