ΜΙΑ ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΕΞΗΓΕΙ ΠΩΣ Ο ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΡΥΘΜΙΖΕΙ ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ

Τι σημαίνει συναισθηματική ρύθμιση για τον εγκέφαλο; Πώς μας προστατεύει από τα έντονα και άσχημα συναισθήματα και πότε κουράζεται υπερβολικά; Μία νευροεπιστήμονας εξηγεί.

Συναισθηματική ρύθμιση, σου λέει. Όμορφη φράση και πολλά υποσχόμενη. Ενώ εμείς φανταζόμαστε ότι υπάρχει ένα μαγικό κουμπί που πατώντας το σταματάμε να αισθανόμαστε άσχημα και περνάμε σε μία φάση... ζεν, οι νευροεπιστήμονες εννοούν κάτι άλλο.

Με τον όρο συναισθηματική ρύθμιση αναφέρονται στην ικανότητα του εγκεφάλου να απενεργοποιεί τα έντονα συναισθήματα που μας διατηρούν σε μια κατάσταση απειλής, εφόσον βέβαια αυτά διαρκούν πολύ.

Οι ικανότητες του εγκεφάλου είναι αναρίθμητες. Και οι επιστήμονες συνεχίζουν να τις διερευνούν. Χάρη σε νέες μεθόδους απεικονίζονται καλύτερα οι λειτουργίες του και μπορούμε να μάθουμε π.χ. γιατί αποθηκεύουμε πιο εύκολα ό,τι μας προκαλεί έντονα συναισθήματα ή ακόμη και πώς να προπονήσουμε τη μνήμη μας.

Aς δούμε τώρα πώς ο εγκέφαλος ρυθμίζει τα συναισθήματα.

Πού «γεννιούνται» τα συναισθήματα;

Η αμυγδαλή, που περιλαμβάνει δύο αμυγδαλόσχημες δομές στον εγκέφαλό μας και βρίσκεται περίπου στο ύψος των ματιών, είναι το κλειδί του συναισθηματικού εγκεφάλου.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Λειτουργεί ως «αποθήκη» συναισθηματικής-συγκινησιακής μνήμης και είναι πολύ σημαντική. Η ζωή χωρίς αμυγδαλή θα ήταν μια ζωή απογυμνωμένη από προσωπικά νοήματα: χωρίς αυτήν δεν θα μπορούσαμε να συλλάβουμε τη συναισθηματική σημασία των γεγονότων.

Ταυτόχρονα όμως, η αμυγδαλή μοιάζει και με σύστημα συνα­γερμού. Όταν υπάρχει κίνδυνος ή φόβος, στέλνει επείγο­ντα μηνύματα σε κάθε σημαντικό μέρος του εγκεφάλου, προκαλώντας την απελευθέ­ρωση των ορμονών για την αντίδραση μάχης ή φυγής του σώματος.

Όπως καταλαβαίνεις, η αμυγδαλή ενεργοποιείται από έντονα συναισθήματα, κυρίως αρνητικά: φόβο, θυμό, αγωνία, λύπη. Για την ακρίβεια, είναι ένας προστατευτικός μηχανισμός για να διασφαλίσουμε ότι ο εγκέφαλός μας είναι σε εγρήγορση για τον κίνδυνο.

Από τι επηρεάζεται η λειτουργία της αμυγδαλής;

Το πώς η αμυγδαλή αντιδρά/λειτουργεί εξαρτάται από τα γονίδιά μας και από τις εμπειρίες που έχουμε ζήσει. Επηρεάζεται επίσης από την κατάσταση της ψυχικής μας υγείας Το στρες σε πολύ μικρή ηλικία μπορεί να επηρεάσει βαθιά τον τρόπο λειτουργίας της αμυγδαλής και να την κάνει υπερδραστήρια.

Προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη, το γενικευμένο άγχος, το μετατραυματικό στρες και οι κοινωνικές φοβίες επηρεάζουν επίσης τον τρόπο λειτουργίας της αμυγδαλής.

Ωστόσο, δεν είμαστε έρμαια των παρορμήσεων και των συναισθηματικών μας αντιδράσεων. Η εξέλιξη του ανθρώπινου είδους οδήγησε στην ανάπτυξη του προμετωπιαίου φλοιού, μιας περιοχής του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για τις εκτελεστικές λειτουργίες.

Ποιο τμήμα του εγκεφάλου ρυθμίζει τα συναισθήματα;

Ανάμεσα στις εκτελεστικές λειτουργίες ανήκει και η εκλογίκευση των συναισθημάτων μέσα από τη διαδικασία της συναισθηματικής ρύθμισης. Όταν λοιπόν η αμυγδαλή είναι υπερδραστήρια, είτε αυτό οφείλεται σε μια εξωγενή στρεσογόνο κατάσταση, είτε σε δικά μας ψυχολογικά προβλήματα και άγχος, ο εκτελεστικός εγκέφαλος της βάζει ένα φρένο, ένα συναισθηματικό φρένο για να μιλήσουμε μεταφορικά.

Ο εκτελεστικός εγκέφαλος όμως είναι υπεύθυνος και για ένα σωρό άλλες λειτουργίες, όπως το κίνητρο, η θέληση, η ικανότητα συγκέντρωσης. Τι γίνεται αν πρέπει να πατάει συνέχεια φρένο στην αμυγδαλή;

Φορτώνεται με πολλή δουλειά και κουράζεται. Για την ακρίβεια, αυτό το συνεχές πάτημα φρένου ρουφά όλη του την ενέργεια. Το αποτέλεσμα είναι ένας διαρκώς αγχωμένος άνθρωπος να υπολείπεται σε διάφορες γνωστικές λειτουργίες, όπως η συγκέντρωση, η εύρεση κινήτρου κ.ά. και να προσεγγίζει μια κατάσταση που ομοιάζει με αυτή της κατάθλιψης.

Έτσι εξηγεί η νευρολόγος και νευροεπιστήμονας Dr Faye Begeti MB, PhD τη γνωστική εξουθένωση που μπορεί να υφίσταται ένας άνθρωπος με στρες. Και κάπως έτσι συνδέονται άγχος και κατάθλιψη.

Σε τι βοηθάει άραγε αυτή η γνώση; Μαθαίνοντας πώς ο εγκέφαλος ρυθμίζει τα συναισθήματα, κατανοούμε γιατί είναι σημαντικό να βρίσκουμε τρόπους να απαλλάσσουμε τον εκτελεστικό εγκέφαλο από την υπερβολική δουλειά, επιλέγοντας συνήθειες και σκέψεις που μας χαλαρώνουν. Ίσως στην αρχή να μοιάζει δύσκολο κάτι τέτοιο, αλλά με λίγη πρακτική άσκηση γίνεται εφικτό.