ΜΗ ΦΟΒΑΣΑΙ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ, ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΝΑ ΦΟΒΑΣΑΙ

Η τεχνητή νοημοσύνη μάς δίνει τη δυνατότητα να συνομιλήσουμε ανά πάσα στιγμή με ένα σύστημα που προσαρμόζεται σε ό,τι μας αρέσει. Υπάρχει περίπτωση να υποκαταστήσει τις ανθρώπινες σχέσεις;

Νομίζω ότι δύσκολα θα βραβευτούν με ανώτατες διακρίσεις οι επιστήμονες που ανέλαβαν να ερευνήσουν αν το κοινωνικό άγχος επηρεάζει το πώς εκείνος που το έχει αλληλεπιδρά με την τεχνητή νοημοσύνη. Μιλάμε για την Conversational Artificial Intelligence (CAI), που επί λέξει σημαίνει «συνομιλητική τεχνητή νοημοσύνη», δηλαδή τα λογισμικά που έχουν σχεδιαστεί κατά τρόπο που να μιμούνται την ανθρώπινη γλώσσα και να συνομιλούν με –ανθρώπινους– χρήστες.

Με τις πρόσφατες εξελίξεις στην επεξεργασία της φυσικής γλώσσας και τη μηχανική εκμάθηση, είναι σαφές ότι η συνομιλητική τεχνητή νοημοσύνη γίνεται όλο και πιο διαδεδομένη. Είτε χρησιμοποιούμε τη Siri, είτε το ChatGPT, είτε επιστρατεύουμε ό,τι άλλο υπάρχει εκεί διαθέσιμο και είναι πάντα στη διάθεση μας. Ποιος άνθρωπος δεν έχει ανάγκη μηχανήματα που μπορούν να του διευκολύνουν τη ζωή;

Χαρακτηριστικά, σε εθνική έρευνα που έγινε στις ΗΠΑ, ποσοστό μεγαλύτερο του 65% των ερωτηθέντων/χρηστών που χρησιμοποιούν την Alexa και το Google Home αναγνώρισαν πως ο εικονικός βοηθός είχε αλλάξει τη συμπεριφορά και τις καθημερινές τους συνήθειες. Ωστόσο, μέλη του τμήματος media και επικοινωνίας του City University of Hong Kong θέλησαν να ερευνήσουν το «Πώς το κοινωνικό άγχος οδηγεί σε προβληματική χρήση της συνομιλητικής AI: Οι ρόλοι της μοναξιάς, του στοχασμού και της αντίληψης του νου». Αυτός ήταν ο τίτλος της δημοσίευσης τους.

Γιατί κάνουμε συζήτηση με chatbots;

Στην σύνοψη της μελέτης, οι συγγραφείς σημείωσαν πως «η αυξανόμενη επικράτηση της συνομιλητικής τεχνητής νοημοσύνης, δηλαδή των digital agents που μιλούν και ανταποκρίνονται κοινωνικά στους χρήστες, έχει αυξήσει την πιθανότητα υπερβολικής εξάρτησης από αυτή τη νέα τεχνολογία». Η μελέτη εξέτασε πώς το κοινωνικό άγχος, η μοναξιά και η περισυλλογή συμβάλλουν στην προβληματική χρήση του CAI. Πιο συγκεκριμένα, τα άτομα με υψηλό κοινωνικό άγχος είναι πιο πιθανό να αισθάνονται μοναξιά και να εμπλέκονται σε στοχαστικά μοτίβα σκέψης. Στη συνέχεια τείνουν να στρέφονται σε «συνομιλητές τεχνητής νοημοσύνης» για ανακούφιση και να αναπτύσσουν έντονη εξάρτηση από αυτούς.

Η Guardian δημοσίευσε άρθρο με θέμα χιλιάδες ανθρώπους που δηλώνουν πως απολαμβάνουν τη σχέση τους με τις εφαρμογές Chatbot. Οι φουτουριστές έχουν ήδη προβλέψει ότι αυτές οι σχέσεις θα μπορούσαν μια μέρα να αντικαταστήσουν τους ανθρώπινους δεσμούς. Άλλοι ότι η ενσυναίσθηση των ρομπότ θα μπορούσε να γίνει μάστιγα για την κοινωνία.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Στο επίκεντρο είναι η ανάγκη των ανθρώπων να πουν κάπου όσα έχουν στο μυαλό τους ή πώς πέρασαν την ημέρα τους, αλλά δεν μπορούν να το κάνουν είτε γιατί δεν έχουν χρόνο να συναντήσουν δικούς τους ανθρώπους, είτε γιατί δεν έχουν στο περιβάλλον τους πού να «ακουμπήσουν». Τα bots είναι πάντα διαθέσιμα και όσο περνά ο καιρός μαθαίνουν καλύτερα πώς να επικοινωνούν μαζί μας – με τρόπο που να μας αρέσει. Σε κάθε περίπτωση, είναι καλύτερη λύση από το τίποτα.

Και κάπως έτσι θα συμφωνήσεις πως το πρόβλημα δεν είναι η τεχνολογία και η ενδεχόμενη κατάχρηση από το είδος μας, αλλά η μοναξιά που εμφανίζεται ως πρωταγωνίστρια για ουκ ολίγα προβλήματα.

Από τα SMS στη συνομιλητική τεχνητή νοημοσύνη

Όταν προτίμησες τα γραπτά μηνύματα από την κλήση στο τηλέφωνο, δεν είχες υποψιαστεί τη συνέχεια. Όπως δήλωσε η Sherry Turkle, καθηγήτρια κοινωνικών σπουδών επιστήμης και τεχνολογίας στο MIT, «η τεχνολογία είναι ελκυστική, αφού προσφέρει την ψευδαίσθηση της συντροφικότητας χωρίς τις απαιτήσεις της οικειότητας. Η στροφή σε ένα chatbot είναι παρόμοια με την προτίμηση για γραπτά μηνύματα και μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αντί της προσωπικής αλληλεπίδρασης. Όλα αυτά τα σύγχρονα δεινά πηγάζουν από την επιθυμία για εγγύτητα που εξουδετερώνεται από έναν απελπισμένο φόβο έκθεσης. Αντί να δημιουργήσουν ένα προϊόν που απαντά σε ένα κοινωνικό πρόβλημα, οι εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης έχουν δημιουργήσει ένα προϊόν που μιλά για μια ανθρώπινη ευαλωτότητα. Υποψιάζομαι ότι η ανθρώπινη φιλία θα επιβιώσει επίθεσης που θα βασίζεται στα ρομπότ, επειδή δεν υπάρχει κάτι που να μπορεί να αντικαταστήσει την εκ του σύνεγγυς επαφή: το να κάθεσαι απέναντι από κάποιον και να κοιτάς στα μάτια».

Ακόμα κι αν η ικανότητα συνομιλίας της τεχνητής νοημοσύνης συνεχίσει να αναπτύσσεται, το στόμα ενός ρομπότ δεν μπορεί να χαμογελάσει όταν σας βλέπει, δεν μπορεί ακούσια να ξεσπάσει σε γέλια με ένα απροσδόκητο αστείο ή να μεταδώσει δυναμικά, χωρίς λόγια, τη δύναμη του δεσμού σας με τον τρόπο που το κάνει ένα άγγιγμα.

«H απτική επαφή με το τηλέφωνο που δονείται έχει κάτι διασκεδαστικό και παράξενο, αλλά τελικά δεν είναι το ίδιο με το να έλθει κάποιος στο ραντεβού σας και να σας δώσει ένα χτύπημα στον ώμο, ή μια αγκαλιά ή οτιδήποτε άλλο είναι αυτό. Δεν υπάρχει υποκατάστατο», καταλήγει ο Robin Dunbar, εξελικτικός ψυχολόγος στο University of Oxford.