ΜΕΤΑΤΡΑΥΜΑΤΙΚΟ ΣΤΡΕΣ: ΠΩΣ ΔΙΑΦΕΡΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΚΑΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΕΠΙΡΡΕΠΕΙΣ

Τι είναι η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες, σε ποια σημεία διαφέρει από την κατάθλιψη και γιατί ορισμένοι άνθρωποι κινδυνεύουν περισσότερο;

Το μετατραυματικό στρες μπορεί να σε διαλύσει. Παίρνει τη μορφή φόβου μεγάλου, άλλοτε ξαφνικού και άλλοτε ακατανόητης ανησυχίας που μπορεί να διαρκέσει από λίγους μήνες έως και χρόνια.

Το μετατραυματικό στρες μοιάζει να αποδομεί την ψυχοσύνθεση, ακόμη και την προσωπικότητά σου αργά, σταθερά και βασανιστικά. Νιώθεις πως ποτέ δεν θα μπορέσεις να ξαναγίνεις όπως πριν. Το έχω ζήσει και το ξέρω.

Στο μετατραυματικό στρες έχεις πάει στον πόλεμο και έχεις επιστρέψει σώος από τα πυρά. Ο πόλεμος όμως βρίσκεται διαρκώς στο κεφάλι σου. Στις αναμνήσεις που μπορεί να ξυπνάνε με έναν ήχο ή μια μυρωδιά ή με αφορμή ένα περιστατικό που κάπως τον θυμίζει. Και ο πόλεμος αυτός (που βρίσκεται στο κεφάλι σου) θα σε αναγκάζει να δίνεις πολλές συχνές, μικρές μάχες στην καθημερινή, ειρηνική σου ζωή.

Άλλο κατάθλιψη, άλλο μετατραυματικό στρες

Το μετατραυματικό στρες δεν είναι το ίδιο με την κατάθλιψη. Πολύ φοβάμαι ότι αυτός είναι και ένας λόγος που μπορεί να παραμείνει αδιάγνωστο για καιρό. Και δυστυχώς όσο δεν κάνεις κάτι γι' αυτό, εκείνο ριζώνει όλο και πιο βαθιά και αλλοιώνει την ύπαρξή σου όλο και περισσότερο.

Πέρασα μετατραυματικό στρες μετά τη γέννηση του πρόωρου παιδιού μου. Δεν βίωσα καμία παρατεταμένη θλίψη, ώστε να μην θέλω να βγω, να διασκεδάσω, να δω τις φίλες μου, να μείνω με τον άντρα μου. Δεν είχα ποτέ την τάση να παραμελώ εμένα ή κάποιον από την οικογένειά μου ή να μην μπορώ να διεκπεραίωσω τις καθημερινές δραστηριότητές μου. Δεν είχα κατάθλιψη.

Αντίθετα, μέσα στο κεφάλι μου, οι κίνδυνοι από τις επιλοκές μιας πρόωρης γέννησης δεν σταμάτησαν ποτέ να υφίστανται. Βλέπεις, η προωρότητα θέλει τον χρόνο της, μέχρι να βεβαιωθούν οι γιατροί ότι δεν έχει αφήσει κάτι πίσω της. Όσο λοιπόν μαθαίνεις να ζεις με το ενδεχόμενο μιας μη ομαλής εξέλιξης, τόσο φύονται γύρω σου απειλές για τη ζωή του παιδιού σου.

Τι είναι η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες

Η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (Post Traumatic Stress Disorder) μπορεί να εμφανιστεί σε άτομα που έχουν βιώσει ή έχουν γίνει μάρτυρες ενός τραυματικού γεγονότος, όπως είναι μια φυσική καταστροφή, ένα σοβαρό ατύχημα, μια τρομοκρατική ενέργεια, ένας πόλεμος, ένας βιασμός ή άνθρωποι που έχουν απειληθεί με θάνατο, σεξουαλική βία ή σοβαρό τραυματισμό. Παρατηρήθηκε συστηματικά και καθιερώθηκε ως διαταραχή στους βετεράνους πολέμου, οι οποίοι παρουσιάζαν έντονα συμπτώματα.

Γεγονότα, συνθήκες, πρόσωπα ή/και αντικείμενα που θυμίζουν την τραυματική εμπειρία, οι επέτειοι του γεγονότος και οι ομοιότητες στα πρόσωπα, τον τόπο ή την περίσταση προκαλούν έντονη δυσφορία, γενικευμένη ανησυχία, μέχρι και κρίσεις πανικού και διαταράσσουν την καθημερινή λειτουργικότητα του ατόμου σε διάφορους τομείς και για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά το συμβάν.

Αν έχεις στο μυαλό σου κάποιον που ξυπνάει από έντονους εφιάλτες στους οποίους επαναλαμβάνεται η ίδια φρικτή ανάμνηση, δεν βρίσκεσαι πολύ μακριά. Πλην όμως τα συμπτώματα του μετατραυματικού στρες δεν είναι πάντα τόσο εύκολα αναγνωρίσιμα.

Ποια είναι τα συμπτώματα

Μπορεί να μοιάζουν με αϋπνία, δυσκολία συγκέντρωσης, ευερεθιστότητα, έντονο άγχος, ενοχές, θλίψη και υπερευαισθησία στα εξωτερικά ερεθίσματα. Ο πάσχων ίσως μοιάζει ακατανόητα υπερβολικός στα μάτια των άλλων. Εγώ για παράδειγμα, φοβόμουν ότι μία απλή ίωση μπορεί να επιφέρει μέχρι και θάνατο.

Φοβόμουν να μείνω μόνη με το μωρό, είχα υπερβολικό άγχος να μην πάθει τίποτε ή/και να μην κάνω εγώ κάτι λάθος που θα μπορούσε να βλάψει το παιδί μου, ένιωθα ανεξέλεγκτη ανησυχία για το αν αναπτύσσεται ομαλά. Οι φόβοι μου αυτοί δεν κράτησαν λίγους μήνες, αλλά χρόνια.

Καθώς το βίωμα ενός τραύματος είναι διαφορετική υπόθεση για τον καθένα, τα αίτια και τα συμπτώματα διαφέρουν εξίσου σε μορφή και ένταση. Κάποιοι αισθάνονται μέχρι και αποπραγματοποίηση, την αίσθηση δηλαδή ότι το περιβάλλον και όλα όσα συμβαίνουν σε αυτό, δεν είναι πραγματικά.

Όταν το άγχος παραμένει, η καθημερινότητα γίνεται δύσκολη

Μετά από μια έντονη τραυματική εμπειρία της ενήλικης ζωής ή/και επαναλαμβανόμενα παιδικά τραύματα, το επίπεδο του άγχους του ατόμου δεν επιστρέφει στο φυσιολογικό, αλλά συνεχίζει να είναι αυξημένο ακόμα και χωρίς την παρουσία αντίστοιχων ερεθισμάτων.

Σαν αποτέλεσμα, πολύ συχνά οι άνθρωποι με μετατραυματικό στρες αποφεύγουν καταστάσεις που τους θυμίζουν την τραυματική εμπειρία, για να μειώσουν την ένταση των συμπτωμάτων.

ΣΤΟ ΜΕΤΑΤΡΑΥΜΑΤΙΚΟ ΣΤΡΕΣ ΕΧΕΙΣ ΠΑΕΙ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΚΑΙ ΕΧΕΙΣ ΕΠΙΣΤΡΕΨΕΙ ΣΩΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΠΥΡΑ. Ο ΠΟΛΕΜΟΣ, ΟΜΩΣ, ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΔΙΑΡΚΩΣ ΣΤΟ ΚΕΦΑΛΙ ΣΟΥ.

Τις περισσότερες φορές όμως, αυτή η αποφυγή περιλαμβάνει ένα μεγάλο εύρος κοινωνικών και διαπροσωπικών δραστηριοτήτων. Έτσι, σιγά σιγά το άτομο αυτοπεριορίζεται, γίνεται ολοένα και πιο φοβικό και στερεί από τον εαυτό του τη δημιουργία σχέσεων με τους άλλους, τη χαρά της συναναστροφής ή της δημιουργίας, καθώς και τις νέες εμπειρίες.

Για τη διάγνωση της διαταραχής, οι ασθενείς πρέπει να έχουν συμπτώματα για περισσότερο από έναν μήνα και να έχει πληγεί η λειτουργικότητά τους στην καθημερινότητα.

Ποιος είναι ο μηχανισμός της διαταραχής

«Όταν συμβεί ένα στρεσογόνο γεγονός, ο οργανισμός πυροδοτεί μια σειρά χημικών αλλαγών ως μηχανισμό επιβίωσης. Σε κάποιους μπορεί αυτό να οδηγήσει σε υπερβολική έκκριση αδρεναλίνης και άλλων ορμονών με αποτέλεσμα αλλαγές σε κάποια δίκτυα του εγκεφάλου», εξηγεί η ψυχίατρος Αρετή Παυλίδου.

Ο εγκέφαλος διαθέτει ένα «σύστημα συναγερμού» που βοηθά στη διασφάλιση της επιβίωσής μας. Όμως στο μετατραυματικό στρες, αυτό το σύστημα γίνεται υπερβολικά ευαίσθητο και ενεργοποιείται εύκολα.

Παρόλο που το άτομο δεν κινδυνεύει πλέον από μία κατάσταση, πράγμα που μπορεί να γίνει αντιληπτό με τη λογική, ο εγκέφαλος παραμένει σε εγρήγορση, συνεχίζοντας να στέλνει σήματα άγχους (ορμόνες όπως η αδρεναλίνη), τα οποία οδηγούν στα ψυχολογικά και σωματικά συμπτώματα του μετατραυματικού στρες. Μελέτες δείχνουν ότι το τμήμα του εγκεφάλου που σχετίζεται με τον φόβο και το συναίσθημα (η αμυγδαλή) είναι πιο ενεργό σε άτομα με PTSD.

Γιατί κάποιοι είναι πιο επιρρεπείς

Μια σύγχρονη μελέτη συνέδεσε την αγχώδη συμπεριφορά σε ποντίκια, καθώς και το μετατραυματικό στρες σε βετεράνους πολέμου, με αυξημένη μυελίνη –μια ουσία που επιταχύνει την επικοινωνία μεταξύ των νευρώνων– σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τα συναισθήματα και τη μνήμη.

Η μυελίνη θα μπορούσε να παρομοιαστεί με μια επίστρωση από λιπαρές ουσίες που περιβάλλει τους νευρώνες, για να διευκολύνει τη μετάδοση σημάτων σε μεγάλη απόσταση και, άρα, την επικοινωνία μεταξύ μακρινών περιοχών του εγκεφάλου.

Τα αποτελέσματα της μελέτης δείχνουν ότι το ισχυρό τραύμα προκαλεί αυξημένη μυελίνωση, όχι όμως σε όλους τους οργανισμούς. Εκείνοι που αποκτούν παρατεταμένο άγχος είναι όσοι διατηρούν σε υψηλά επίπεδα τη μυελίνη. Συνεπώς, μια θεραπεία που θα μπορούσε να μειώσει ή να αντιστρέψει την παραγωγή μυελίνης ίσως να ήταν αποτελεσματική.

Ψυχολογία, Νευροεπιστήμες και Ψυχοσωματική

Με βάση τα παραπάνω, οι μελέτες για το μετατραυματικό σύνδρομο συνεχίζονται και τα ευρήματα άλλοτε οδηγούν στις Νευροεπιστήμες, κάνοντας τους ειδικούς να υποστηρίζουν ότι πρόκειται για μια νευρολογική διαταραχή, κι άλλοτε στην ψυχολογία.

Οι ψυχοθεραπευτές υπογραμμίζουν ότι τα άτομα που πάσχουν από τη συγκεκριμένη διαταραχή, δυσκολεύονται να παρατηρήσουν και να περιγράψουν τις εκδηλώσεις του άγχους στο σώμα τους. Απαντούν στα ερωτήματα των γιατρών συνήθως με σκέψεις ή με μεταφορικό λόγο.

Η σωματοποίηση του άγχους, όμως, μπορεί να αποτελέσει την αιτία για μια σειρά ψυχοσωματικών προβλημάτων, σύμφωνα με αρκετούς γιατρούς και ειδικούς ψυχικής υγείας τα τελευταία χρόνια.

Υπάρχει θεραπεία;

Θεραπεία υπάρχει και περιλαμβάνει διάφορες μεθόδους, με επικρατέστερες την ψυχοθεραπεία και τη φαρμακευτική αγωγή, που οδηγούν σε κατευνασμό του γενικευμένου άγχους.

Καλά αποτελέσματα έχει η γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία. Όσον αφορά την ψυχοθεραπεία, ο πρώτος θεραπευτικός στόχος είναι η ρύθμιση του άγχους μέσα από την παρατήρηση των εκδηλώσεών του στο σώμα και την παράλληλη σύνδεσή του με τα αναδυόμενα συναισθήματα που το προκαλούν.

Ο δεύτερος θεραπευτικός στόχος, είναι να κατανοήσει το άτομο τη λειτουργία των μηχανισμών προστασίας που ενεργοποιεί ασυνείδητα, ώστε να προστατέψει τον εαυτό του από τον έξω κόσμο με συνέπεια όμως να απομονώνεται όλο και πιο πολύ.

Ο ακρογωνιαίος λίθος της θεραπείας του ψυχικού τραύματος είναι η αποκατάσταση της ισορροπίας μεταξύ λογικού και συναισθηματικού εγκεφάλου, ώστε το άτομο να αισθάνεται ότι έχει τον έλεγχο των συναισθημάτων, των επιλογών και της συμπεριφοράς του.

Βρείτε εδώ τα audio articles που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή.

Για να ακούτε τα άρθρα του OW που είναι διαθέσιμα σε ηχητική μορφή, μπορείτε να μας ακολουθήσετε σε Spotify και σε Apple Podcasts.