ΜΑΝΑ, ΜΗΤΕΡΑ, ΜΑΜΑ: ΕΧΕΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΠΩΣ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΛΕΙΣ

Κάποτε την έλεγες μόνο μαμά, αλλά τώρα; Πώς τη φωνάζεις και πώς την αποκαλείς μπροστά στους ξένους; Μία ψυχολόγος-συγγραφέας που έχει ασχοληθεί σε βάθος με τη μητρότητα εξηγεί τι μπορεί να σηματοδοτεί η κάθε προσφώνηση.

Μάνα, μητέρα, μαμά. Μια διεθνής λέξη. Σχεδόν η πρώτη που μαθαίνουμε σε κάθε ξένη γλώσσα. Με ρίζα κοινή. Μια λέξη που μοιάζει να συνδέει όχι μόνο όλους τους ανθρώπους, αλλά και όλους τους λαούς. Άραγε ο τρόπος που αποκαλούμε τη μητέρα μας, μετά την ενηλικίωσή μας –αν δηλαδή είναι η μάνα, η μητέρα ή η μαμά– δείχνει κάτι;

Η προσφώνηση αλλάζει κατά περίσταση και κατά ηλικιακή περίοδο. Όπως αλλάζει και το πώς προσφωνούμε το παιδί μας, αναλόγως του συναισθήματος και της στιγμής. Έτσι κι αλλιώς, οι λέξεις είναι τα μάτια της ψυχής και της στιγμής. Τι υποδηλώνει όμως η κάθε προσφώνηση;

Μαμά

Το πιο τρυφερό απ’ όλα, το πιο γνήσιο. Φωνάζει ανάγκη, χωρίς φίλτρα και εφέ, μοιάζει να λέει: «Δέξου με όπως είμαι». Λέξη που ακόμη και... δράκος να την πει με βροντερή φωνή, πάλι τρυφερά θα ακουστεί.  Όταν όμως το παρακάνουμε στη χρήση της ως ενήλικες, υποδηλώνει την πιθανότητα εξάρτησης στη σχέση. Θυμηθείτε τον αντίστοιχο ήρωα του Καραγκιόζη!

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Μάνα

Η λέξη χρησιμοποιείται σε περιστάσεις που θέλουμε να δείξουμε μια απόσταση, αλλά ταυτόχρονα υπονοεί «σ’ έχω ανάγκη ακόμη και δεν διστάζω να το εκφράσω». Όπως στο «μάνα, σιδέρωσέ μου το πουκάμισο».

Από τη μία δείχνω τη δύναμή μου, από την αναρωτιέμαι: Σε χρειάζομαι ή δεν σε χρειάζομαι; Σα να δοκιμάζω τα φτερά μου... Βέβαια, δεν είναι κακό κάποτε ν’ αρχίσεις να δοκιμάζεις και να σιδερώσεις!

Οι κόρες μας το λένε όταν θυμώνουν με κάτι που κάναμε, βάζοντας πρόσκαιρα μια απόσταση ασφαλείας και για τις δυο μας, μαδώντας παραλλήλως άλλες... μαργαρίτες, όπως το «να θυμώσω ή να μη θυμώσω μαζί σου;».

Μητέρα

Σε υπολογίζω σαν κάτι ιερό, ψηλά και να ίπταται σαν αερόπλοιο, που δεν με νοιάζει όμως να το φτάσω, δεν το έχω ίσως και τόσο προφανή ανάγκη όπως παλιά. Ξέρω ότι μπορώ να πετάξω πια, επίσημα το παραδέχομαι.

«Μητέρα», θυμάμαι, αποκαλούσε ο πατέρας μου την πεθερά του, τη γιαγιά μου την Αναστασία, εκφράζοντας πιθανώς το ιερό άλλα και το εύθραυστο που είχε η σχέση, με τον φόβο μην... πέσει και σπάσει.

«Μητέρα» σε αποκαλούσα μπροστά σε τρίτους, όταν ήθελα να πιστοποιήσω –στο μυαλό μου– ότι μεγάλωσα ή να δώσω επισημότητα στο λειτούργημα. Όμως τα λειτουργήματα δεν έχουν ανάγκη από βαρύγδουπους τίτλους, συχνά μοιάζουν με ευεργέτη που δεν θέλει επουδενί να ακουστεί το όνομά του.

Κι όταν φύγει από τη ζωή, «έφυγε η μητέρα μου» λέμε, σαν να θέλουμε να το πιστέψουμε, κρατώντας ταυτόχρονα το συναίσθημα σε αναμονή – λες και την ξεπροβοδίσαμε σε ταξίδι αλέ ρετούρ.

Από την άλλη, σαν η χρήση του όρου να βοηθά κάπως στην αναγκαστική διαπραγμάτευση που επιβάλλει η συνθήκη, καθώς η παρουσία της έπαψε οριστικά και ταξιδεύει κάπου μακριά, στο υπερπέραν. Έχει μια απόσταση ως εκεί, είναι αλήθεια. Άλλα οι αποστάσεις είναι για τους δρόμους, όχι για τις καρδιές!

Η Μαρία Καμπάνταη είναι ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια και συγγραφέας.