ΠΩΣ ΘΑ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙΣ ΑΝ Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΣΕ ΟΡΓΑΝΙΚΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ;

Οφείλεται η κατάθλιψη σε καθαρά βιολογικούς λόγους; Ναι, είναι η λεγόμενη οργανική κατάθλιψη. Πώς θα την αναγνωρίσουμε; Ένας καθηγητής ψυχιατρικής απαντά.   

Αν και σώμα και ψυχή είναι βαθύτατα συνδεδεμένα και σαφέστατα αλληλεπιδρούν, η επιστήμη εξακολουθεί να τα αντιμετωπίζει ως κάτι διαφορετικό. Στο πλαίσιο αυτό, η κατάθλιψη, μια ξεκάθαρα ψυχική νόσος έχει συνήθως τις ρίζες της σε κάποιο τραυματικό γεγονός, σε μια σειρά δυσλειτουργικών σκέψεων, στο σύγχρονο άγχος του ανθρώπου. Τι σημαίνει, όμως, οργανική κατάθλιψη; 

Τις περισσότερες φορές η κατάθλιψη θεωρείται ψυχογενής και ως τέτοια αντιμετωπίζεται από τη θεραπευτική προσέγγιση. Υπάρχουν όμως και καταθλίψεις καθαρά «βιολογικές» ή αλλιώς οργανικές, που μπορεί να προκληθούν από τραυματισμούς ή ασθένειες οι οποίες επηρεάζουν τους ιστούς του εγκεφάλου, καθώς και από χημικές ή ορμονικές ανωμαλίες. Ποιες είναι αυτές; Πώς θα τις καταλάβουμε; Και πώς αντιμετωπίζονται;

Όταν η κατάθλιψη δεν οφείλεται στην ψυχή

«Πολύ συχνά η κατάθλιψη ακολουθεί κάποιο γεγονός, υπάρχει δηλαδή ένα συναισθηματικό υπόβαθρο. Άλλες φορές έρχεται ξαφνικά, χωρίς να έχει προηγηθεί κάποιο γεγονός. Και κάποιες άλλες μοιάζει να προκαλείται μόνο από τη βιοχημεία του οργανισμού μας. Υπάρχουν καταθλίψεις οι οποίες είναι αποτέλεσμα καθαρά οργανικών αιτίων» λέει ο καθηγητής ψυχιατρικής Δημήτρης Δικαίος. 

Η έκθεση σε τοξικά υλικά, μια νευρολογική δυσλειτουργία ή μη φυσιολογικές αλλαγές που σχετίζονται με τη γήρανση ενδέχεται να προκαλέσουν κατάθλιψη. Το αλκοόλ ή ορισμένες μεταβολικές διαταραχές, όπως ηπατική, νεφρική ή θυρεοειδική νόσος, αλλά και ελλείψεις βιταμινών, μπορεί να είναι παράγοντες που θα πυροδοτήσουν καταθλιπτικά επεισόδια.

Οργανική κατάθλιψη: τα αίτια

Ο κ. Δικαίος αναφέρει μερικές συνηθισμένες περιπτώσεις οργανικής κατάθλιψης:

• Μια κατάθλιψη μπορεί να οφείλεται σε νευρολογικά αίτια, για παράδειγμα ένα εγκεφαλικό επεισόδιο που έχει επηρεάσει συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου.
• Νευρολογικές, εκφυλιστικές νόσοι, όπως του Πάρκινσον, του Αλτσχάιμερ, η νόσος Huntington και η σκλήρυνση κατά πλάκας μπορεί επίσης να πυροδοτήσουν μια κατάθλιψη.
• Ορισμένες νεοπλασίες μπορεί να προκαλέσουν κατάθλιψη μέσω βιολογικών μηχανισμών, των τοξινών δηλαδή που παράγει ο καρκίνος, ανεξάρτητα από τη στενοχώρια ενός καρκινοπαθή ασθενή. 
• Επίσης κάποιες φαρμακευτικές αγωγές περιλαμβάνουν στις παρενέργειές τους την κατάθλιψη. Χαρακτηριστικά ορισμένες θεραπείες για την ακμή μπορούν να το κάνουν αυτό.

iStock

Ποια είναι τα κυριότερα συμπτώματα

Εκτός από την παρατεταμένη θλίψη και την ανηδονία, ένα άτομο με οργανική ψυχική διαταραχή μπορεί να παρουσιάσει αδυναμία στη συγκέντρωση. Ορισμένοι μπορεί να δυσκολεύονται ή να μπερδεύονται κατά την εκτέλεση εργασιών που φαίνονται ρουτίνα στους συναδέλφους ή τους οικείους τους. Η διαχείριση των σχέσεων, η συνεργασία και η επικοινωνία με συναδέλφους, φίλους ή οικογένεια μπορεί επίσης να αποδειχθούν δύσκολες.

Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων και ο τύπος των συμπτωμάτων ποικίλλουν ανάλογα με την αιτία της διαταραχής. Τα κύρια συμπτώματα είναι: 

• Σύγχυση
• Ταραχή
• Ευερεθιστότητα
• Αλλαγές στη συμπεριφορά
• Μειωμένες γνωστικές λειτουργίες (αδυναμία συγκέντρωσης, απώλεια μνήμης) 

Οργανική κατάθλιψη: Οι πιο συχνές μορφές

«Η συνηθέστερη αιτία για την οργανική κατάθλιψη είναι ο υποκλινικός υποθυρεοειδισμός. Στον κλινικό υποθυρεοειδισμό ο ασθενής έχει συνήθως μια αναστάτωση του θυρεοειδούς φανερή: εξάντληση, αύξηση βάρους, εναλλαγές διάθεσης, είναι μερικά από τα ευδιάκριτα συμπτώματα. Κάνοντας εξετάσεις κανείς, το διαπιστώνει και ακολουθεί τη σχετική θεραπεία», αναφέρει ο κ. Δικαίος. 

Τι γίνεται όμως με τον υποκλινικό υποθυρεοειδισμό; «Ο υποκλινικός υποθυρεοειδισμός δεν έχει γενικευμένα συμπτώματα. Δεν έχει ούτε ξεκάθαρα αποτελέσματα στις ορμονολογικές εξετάσεις. Δηλαδή, διαφαίνεται κάποια ορμονική διαταραχή, η οποία όμως μπορεί να είναι ήπια και να μην σηματοδοτεί δυσλειτουργία του θυρεοειδούς με τις τυπικές τιμές αναφοράς που βάζουν τη διάγνωση. Αυτός ο τύπος υποθυρεοειδισμού, που λέγεται υποκλινικός, συνήθως εμφανίζεται με την κατάθλιψη. Αυτό είναι ένα από τα πρώτα συμπτώματα», απαντά ο ίδιος. 

ΟΙ ΟΡΜΟΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΕΝΔΕΧΕΤΑΙ ΝΑ ΠΡΟΚΑΛΕΣΟΥΝ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΤΟΥΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΕΣ ΚΑΙ ΝΑ ΟΔΗΓΗΣΟΥΝ ΣΕ ΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΑ ΕΠΕΙΣΟΔΙΑ.  

Είναι πολύς ο κόσμος που μπορεί να παρουσιάζει κάτι τέτοιο και να μην το ξέρει; «Ένα μεγάλο ποσοστό στην Ελλάδα έχει υποκλινικό υποθυρεοειδισμό και δεν το γνωρίζει. Αυτό σημαίνει πως πολλοί από εμάς λειτουργούμε με λίγο πιο χαμηλά ρυθμισμένο τον θυρεοειδή και δεν έχουμε κραυγαλέα συμπτώματα, ούτε και σοβαρές επιπτώσεις», λέει ο ψυχίατρος. 

Μια άλλη συνηθισμένη μορφή οργανικής κατάθλιψης, η οποία ωστόσο δίνει ηπιότερα σε ένταση και μικρότερα σε διάρκεια καταθλιπτικά επεισόδια, είναι αυτή που συμβαίνει στο δεύτερο μισό του κύκλου, η λεγόμενη προεμμηνορυσιακή δυσφορία. Βασανίζει πολλές γυναίκες για τις σχεδόν μισές μέρες του χρόνου. 

Φαίνεται λοιπόν ότι οι ορμονικές μεταβολές και διαταραχές, ακόμη κι αν είναι μικρές, ενδέχεται να προκαλέσουν μια δυσλειτουργία στους νευροδιαβιβαστές και να οδηγήσουν σε καταθλιπτικά επεισόδια χωρίς συναισθηματικό υπόβαθρο. 

Πώς θα μάθουμε αν έχουμε οργανική κατάθλιψη;

Στη διάγνωση της κατάθλιψης χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. «Αν τα συμπτώματά σας είναι ήπια και απευθυνθείτε σε κάποιον ψυχολόγο, ο οποίος δεν μπορεί να παραπέμψει σε ιατρική πράξη, καλό είναι να δείτε και έναν ενδοκρινολόγο για να σας γράψει αιματολογικές εξετάσεις. Ή ακόμη αν βλέπετε ότι τα καταθλιπτικά συμπτώματα δεν υποχωρούν με την ψυχοθεραπεία, μπορεί ο λόγος να κρύβεται σε κάποιο οργανικό αίτιο», συμβουλεύει ο κ. Δικαίος.  

Σε πιο πολύπλοκες περιπτώσεις, εκτός από εξετάσεις αίματος, μπορεί να χρειαστούν: ηλεκτροεγκεφαλογράφημα, αξονική ή μαγνητική τομογραφία, ανάλογα με την καθοδήγηση του γιατρού.