ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΡΟΠΟΣ ΝΑ ΠΑΙΡΝΕΙΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΔΟΥΛΕΙΑ;

Για ό,τι μας προσφέρει ικανοποίηση, υπάρχει ο κίνδυνος του «Hedonic Treadmill»: το συνηθίζουμε και παύει να μας συγκινεί το ίδιο. Το ίδιο ισχύει και με τη δουλειά μας. Πώς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε;

Το 1971, δύο ψυχολόγοι, οι Brickman & Campbell, εισήγαγαν για πρώτη φορά το φαινόμενο του Hedonic Treadmill. Υποστήριξαν ότι κατά το φαινόμενο αυτό έχουμε την τάση να κυνηγάμε τη μία ευχαρίστηση μετά την άλλη, καθώς ό,τι καλό και να μας συμβαίνει, σε βάθος χρόνου επιστρέφουμε τελικά σε ένα γενετικά προκαθορισμένο επίπεδο ευτυχίας. Όταν βιώνουμε κάτι ευχάριστο που οφείλεται σε εξωτερικούς παράγοντες, όπως μία προαγωγή στη δουλειά, ένα νέο αυτοκίνητο ή ένας γάμος, αρχικά ανεβαίνει η αίσθηση της ευτυχίας μας. Με τον καιρό, όμως, συνηθίζοντας τη νέα κατάσταση, οι πιθανότητες είναι πως θα επανέλθουμε στο προκαθορισμένο συναισθηματικό μας επίπεδο.

Γιατί συμβαίνει αυτό;

• Καταρχάς, είμαστε εξελικτικά πολύ προσαρμοστικοί στις αλλαγές (θέμα επιβίωσης).
• Δεύτερον, συνηθίζουμε πολύ εύκολα το οικείο και χάνουμε τον ενθουσιασμό μας.
• Τρίτον, είναι ένα χαρακτηριστικό που μας προστατεύει στις περιπτώσεις που βιώνουμε κάτι δυσάρεστο και ανεβάζει το επίπεδο της ανθεκτικότητα μας.

Μετέπειτα έρευνες υιοθετούν μια κάπως πιο θετική θεωρία για την αυτονομία μας, κατά την οποία μονάχα το 50% του επιπέδου της ευτυχίας μας εξαρτάται από γενετικούς παράγοντες, το 10% οφείλεται σε εξωτερικούς παράγοντες, ενώ το υπόλοιπο 40% εξαρτάται από τον τρόπο που εμείς διαχειριζόμαστε τον εαυτό μας.

3 τρόποι να αποφύγεις το Hedonic Treadmill στη δουλειά

Σε κάθε περίπτωση, το φαινόμενο του Hedonic Treadmill περιγράφει το γνώριμο αίσθημα του ανικανοποίητου. Πώς συνδέεται όμως αυτό με την επαγγελματική μας ιδιότητα;

Τα τελευταία χρόνια, πολλοί από εμάς έχουμε αναγκαστεί να καταβάλλουμε υπερπροσπάθεια για να εξασφαλίσουμε ένα επίπεδο επαγγελματικής ευημερίας. Η υπερπροσπάθεια αυτή μπορεί να μεταφράζεται σε αυξημένες ώρες εργασίας, αλλαγή επαγγελματικής κατεύθυνσης, παραμονή σε μια δουλειά που δεν ικανοποιεί τις προσωπικές μας ανάγκες και μας πιέζει κ.ο.κ. Η λίστα είναι ατελείωτη…

Ως αποτέλεσμα, έχουμε βρεθεί αντιμέτωποι με ένα μακροχρόνιο παιχνίδι εξισορρόπησης μεταξύ των εσωτερικών μας διεργασιών και εξωτερικών παραγόντων, που συνεπάγεται την αυξημένη ψυχολογική πίεση, το burnout και τελικά την αμφισβήτηση ή την ανάγκη επαναπροσδιορισμού της ίδιας της επαγγελματικής ταυτότητας μας – μία αίσθηση ανικανοποίητου, δηλαδή.

Σε περιπτώσεις που καλούμαστε να διαχειριστούμε καταστάσεις που δεν μας ικανοποιούν απόλυτα, τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν για να ενισχύσουμε το 40% που εξαρτάται από εμάς;

1. Μπορούμε να γίνουμε οι «αρχιτέκτονες» της δουλειάς μας

Μερικές φορές δεν χρειάζεται να αλλάξουμε εντελώς κατεύθυνση για να επαναπροσδιορίσουμε τα σχέδια μας. Κάποιοι από εμάς μπορεί να είμαστε ικανοποιημένοι στο γενικότερο κλάδο που δραστηριοποιούμαστε, αλλά δυσαρεστημένοι στον ρόλο που βρισκόμαστε. Άλλοι μπορεί να μη θέλουμε να πάρουμε το ρίσκο που απαιτεί μια ριζική αλλαγή, ή να είμαστε πολύ εξαρτημένοι συναισθηματικά ή οικονομικά από τη θέση που βρισκόμαστε.

Είτε έχουμε τη δυνατότητα για μία μεγάλη αλλαγή είτε όχι, μπορούμε σίγουρα να κάνουμε κάποιες μικρότερες προσαρμογές που θα ανανεώσουν την αίσθηση του νοήματος στην καθημερινότητα μας. Όπως πραγματεύονται οι Wrzesniewski και Dutton, μπορούμε να γίνουμε οι αρχιτέκτονες της δουλειάς μας, χτίζοντας με τέτοιο τρόπο την καθημερινότητά μας, που θα τιμά τις αξίες, τα ενδιαφέρονται και τις ικανότητές μας.

2. Πάθος και σκοπός στη δουλειά

Ευρύτερα εδραιωμένη στον ψυχολογικό κλάδο είναι και η ιδέα πως το πάθος για κάτι συχνά αποτελεί προϊόν καλλιέργειας, δεν «ανακαλύπτεται» απλώς. Για τους περισσότερους ανθρώπους, το πάθος και ο σκοπός στη δουλειά ενισχύονται με τον καιρό. Όσο περισσότερη προσπάθεια καταβάλλουμε σε μια δραστηριότητα, τόσο αυξάνεται και ο ενθουσιασμός που αισθανόμαστε για αυτήν.

Κατά τον Grant, οργανωσιακό ψυχολόγο, στην επιλογή καριέρας καλύτερο κριτήριο αποτελεί η ικανοποίηση του σκοπού (μάθηση, κοινωνικό αποτύπωμα, ικανοποίηση νοήματος), παρά η ικανοποίηση του πάθους (η ρουτίνα και οι δυσκολίες μπορεί να μειώσουν άμεσα την αίσθηση ικανοποίησης).

3. Αφιέρωση στις καλές στιγμές

Κατά τον Dr. Hanson, ένας τρόπος για να ενισχύσουμε την αίσθηση της ικανοποίησής μας είναι να αφιερώνουμε χρόνο στα καλά που μας συμβαίνουν. Κατά τον τρόπο αυτόν, μία καλή εφήμερη στιγμή αφομοιώνεται από τον εγκέφαλο μας, δημιουργώντας μία σταθερή νευρική δομή που ενισχύει την ανθεκτικότητα μας. Ενεργοποιούμε ουσιαστικά τον εγκέφαλο μας έτσι, ώστε να προσλαμβάνει όλο και περισσότερο τις θετικές εμπειρίες, αποκτούμε μεγαλύτερο έλεγχο της προσοχής μας και μειώνουμε το μηρυκασμό. Αλλάζουμε στάση και μετατρέπουμε στιγμές ηδονικής ευημερίας σε στιγμές ευδαιμονικής ευημερίας, εξαρτώμαστε δηλαδή λιγότερο σε εξωτερικούς παράγοντες και ενισχύουμε την αίσθηση νοήματος και προσωπικής ολοκλήρωσης.

Μπορούμε να ενισχύσουμε και να διατηρήσουμε σταθερά υψηλότερα το προσωπικό επίπεδο ευτυχίας μας με τη δημιουργία νέων, σταθερών, δυναμικών εμπειριών που:

• προκαλούν το ενδιαφέρον μας,
• μας εμπνέουν,
• ενισχύουν την κοινωνικότητα μας,
• μας είναι ευχάριστες,
• μας κρατούν κινητοποιημένους.

Πέρα από το «Identity foreclosure»

Αυτές οι προσπάθειες αποτελούν εργαλεία που μας βοηθούν να χτίσουμε μία καθημερινότητα γεμάτη επιβραβεύσεις και βαθιά ικανοποιητικές στιγμές. Σημαντικοί παράγοντες για την επίτευξη των παραπάνω είναι η επένδυση στην προσπάθεια, καθώς και η ποικιλία στην προσέγγισή μας. Όπως λέει και ο Grant, oι ταυτότητες και οι ζωές μας αποτελούν ανοιχτά συστήματα – αλλάζουν συνεχώς καθώς είναι ανοιχτές στο γύρω περιβάλλον τους.

Θέλοντας να αποφύγουμε το φαινόμενο του «Identity foreclosure» (το να πιστεύουμε δηλαδή πως ξέρουμε ποιοι είμαστε και να κολλάμε σε μία συγκεκριμένη εικόνα του εαυτού μας, χωρίς να έχουμε εξερευνήσει τις επιλογές μας), σκοπός είναι να απομακρυνθούμε από μία παλλαϊκή προκαθορισμένη αντίληψη του εαυτού μας (τι θέλαμε να πετύχουμε, ποιοι θέλαμε να είμαστε) και να δώσουμε την ευκαιρία στον εαυτό μας να σκεφτεί από την αρχή για να καταλάβουμε τι αληθινά επιθυμούμε. Πώς; Αμφισβητώντας και επαναπροσδιορίζοντας τι καθημερινές μας πράξεις και επιλογές. Ξεφεύγοντας από τον παλαιότερο μας εαυτό και τις γνώριμες συνθήκες που μας περιορίζουν, και να ξανασκεφτούμε ώστε να μπορέσουμε να ζήσουμε μία πιο γεμάτη ζωή.

Η Πηνελόπη Δημητρακοπούλου είναι Executive & Leadership Coach.