Η ΣΥΜΒΟΥΛΗ «ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΟΥ ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΣΟΥ» ΔΕΝ ΒΟΗΘΗΣΕ ΚΑΝΕΝΑΝ

Γιατί η προτροπή «διαχειρίσου το άγχος σου» περισσότερο μας αγχώνει παρά μας βοηθάει; Τι χρειαζόμαστε πραγματικά από γιατρούς και πάσης φύσεως συμβουλάτορες;

«Διαχειρίσου το άγχος σου». Κάθε φορά που ακούω τη φράση, θέλω να απαντήσω: «Ευχαριστώ για τη συμβουλή, εσύ πώς τα καταφέρνεις;» Συνήθως όμως, όταν ακούω αυτή την προτροπή, βρίσκομαι σε μια ήδη δυσμενή θέση και δεν θέλω να μπλέξω σε επιπλέον νουθεσίες, ούτε να μάθω πόσο καταπληκτικός είναι ο συνομιλητής μου που τα κατάφερε με διαλογισμό, χειρομάλαξη και νηστεία νερού (το συγκεκριμένο τρίπτυχο της επιτυχίας είναι υποθετικό σενάριο). Άλλωστε, κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και αυτά που πιάνουν σε σένα μπορεί σε μένα να μην έχουν καμία επίδραση.

Το ότι το άγχος βρίσκεται παντού δεν είναι κάτι που χωράει αμφισβήτηση. Το ότι η σύγχρονη ζωή είναι γεμάτη άγχος θα ήθελα –παρακαλώ πολύ– να μην το αμφισβητήσουμε επίσης. Προσπάθησε, ας πούμε, να επιβάλλεις σε έναν άνθρωπο που ζει δίπλα σε τρεχούμενα νερά, ξυπνάει με το τραγούδι των πουλιών και βρίσκεται σε 10 λεπτά στο σημείο της καθημερινής του εργασίας να οδηγεί 45 λεπτά σε συνθήκες μποτιλιαρίσματος για να φτάσει αργοπορημένος στη δουλειά του –αφού θα έχει αναζητήσει άλλα 20 λεπτά πάρκινγκ– και να παραμείνει σε ένα γραφείο για 9 ώρες αντιμέτωπος με διάφορα κωλύματα, προβλήματα και έκτακτες αγανακτήσεις πελατών, και ύστερα θέλω να έρθεις να μου πεις αν θα νιώθει στρεσαρισμένος. Μιλάω μόνο για τις συνθήκες εργασίας.

Το άγχος από τη σκοπιά της ιατρικής

Το ότι το άγχος συνδέεται με κάθε πρόβλημα υγείας είναι κάτι που θα έπρεπε ήδη να έχει ανιχνευθεί και να έχει διευκρινιστεί επακριβώς τι συμβαίνει και σε τι βαθμό. Αν η δυτική επιστήμη δεν το έχει κάνει μέχρι τώρα, να την πληροφορήσουμε ότι έχει καθυστερήσει. Όταν όμως μας μιλάει διά των αντιπροσώπων της (τους γιατρούς εννοώ) για κάτι τέτοιο, χρειαζόμαστε συγκεκριμένες πληροφορίες και συγκεκριμένους τρόπους αντιμετώπισης.

Μία επιστήμη που βασίζει την ισχύ της στις έρευνες και τις αποδείξεις, δεν μπορεί να αερολογεί όταν πρόκειται για κάτι τόσο σημαντικό όσο η υγεία μας. Συνδέεται το στρες με τα σωματικά συμπτώματα; Ναι ή όχι; Πώς και σε τι βαθμό; Τι ακριβώς να κάνω, γιατρέ μου; Να πάρω αγχολυτικά χάπια; Να πάρουμε όλοι;

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Το να μου λες να διαχειριστώ το άγχος μου, όταν για παράδειγμα πονάω και δεν μπορείς να βρεις τι έχω, είναι κάτι που θα μπορούσα να πω κι εγώ στον εαυτό μου. Όταν όμως το ακούω από σένα, δεν με βοηθάει, με αγχώνει περισσότερο. Πρώτον, επειδή αισθάνομαι ότι εγώ πρέπει να κάνω κάτι που δεν κάνω. Δεύτερον, επειδή δεν ξέρω τι ακριβώς να κάνω και συνειδητοποιώ πως κι εσύ, που είσαι γιατρός, επίσης δεν ξέρεις, αλλά δεν το παραδέχεσαι κι έτσι τώρα αγχώνομαι ότι δεν είμαι σε καλά χέρια.

Μπορείς όντως να διαχειριστείς το άγχος;

Το άγχος δεν είναι κάτι που μπορεί κάποιος να διαχειριστεί εύκολα. Δεν είναι κάτι που μπορεί να απουσιάζει από τη ζωή, αλλά ούτε και πρέπει να απουσιάζει. Το σε ποιες δόσεις είναι επιβλαβές θέλω να μου πεις. Αυτό χρειάζομαι. Διαφορετικά η προτροπή μοιάζει με εκείνο το «μη στενοχωριέσαι μωρέ, θα περάσει», όταν πράγματι έχω κάθε λόγο να στενοχωριέμαι. Με κάνει να στενοχωριέμαι κι άλλο, αφού νιώθω ότι δεν θα έπρεπε. Έτσι και με το άγχος. Σε κάνει να αγχώνεσαι κι άλλο, επειδή νιώθεις ότι δεν θα έπρεπε...

Σε κάνει όμως να νιώθεις κι άλλο άγχος, επειδή δεν ξέρεις «πώς». Καλώς ή κακώς, δεν είμαστε όλοι σοφοί ή έστω πεπειραμένοι. Δεν είναι ότι έχουμε προλάβει να δοκιμάσουμε τρόπους και να τους δούμε να αποτυγχάνουν ή να βοηθάνε. Η πορεία διαχείρισης τους άγχους είναι μια πολύ προσωπική διαδικασία, που είτε θα την ανακαλύψουμε εντελώς μόνοι, είτε θα χρειαστούμε ουσιαστική βοήθεια και όχι απλές προτροπές.

Χρειάζομαι παραδείγματα και διευκολύνσεις

Αν θέλεις λοιπόν να με βοηθήσεις, το «διαχειρίσου το άγχος σου» να ξέρεις ότι έχει το αντίθετο αποτέλεσμα. Μίλα μου με συγκεκριμένα παραδείγματα. Πρώτα ρώτα με:

• αν επικρίνω συχνά τον εαυτό μου,
• αν θέλω όλα να γίνονται με συγκεκριμένο τρόπο,
• αν φτιάχνω σενάρια αποφυγής κινδύνων,
• αν ο χρόνος με πιέζει,
• αν έχει συμβεί κάτι δύσκολο στην οικογένειά μου...

Ύστερα, πάλι με συγκεκριμένα παραδείγματα, μάθε μου να υπενθυμίζω στον εαυτό μου ότι είμαι επαρκής, να μετατοπίζω τη σκέψη μου αλλού, πρότεινέ μου να κάνω διαλογισμό (τυχαίο παράδειγμα). Μπορείς να μου συνταγογραφήσεις ύπνο, επαφή με τη φύση, ψυχοθεραπεία ή γιόγκα, αλλά πρέπει να είσαι σίγουρος ότι όντως αυτά συνταγογραφούνται.

Μπορώ να κοιμάμαι 8 ώρες την ημέρα ή οι συνθήκες της ζωής μου δεν μου το επιτρέπουν, πρέπει να πάω στη δουλειά; Έχω χρήματα να κάνω ψυχοθεραπεία ή διαλογισμό, ή θα έπρεπε ως σύστημα υγείας να το έχεις συμπεριλάβει στα έξοδα θεραπείας συστηματικά (και όχι 10 συνεδρίες που δεν κάνουν τίποτα);

Μπορώ να πηγαινοέρχομαι στα δάση, όταν πρέπει να εργάζομαι και Σαββατοκύριακα; Μου φτάνουν τα χρήματα για βενζίνη; Είναι η δουλειά μου ανθρώπινη; Ή είναι ζήτημα τύχης σπανίας να πέσω σε καλούς εργοδότες και συνεργάτες; Μου αποφέρει χρήματα για να πληρώσω τα βασικά ή κάθε μήνα αγχώνομαι για να τα φέρω βόλτα;

Πόσο ευθύνομαι εγώ για το άγχος μου;

Το «διαχειρίσου το άγχος σου» είναι μια κάκιστη συμβουλή, διότι εναποθέτει επάνω μου μια ευθύνη που σε μεγάλο βαθμό δεν μπορώ να έχω δεδομένων των συνθηκών. Δεν είναι αποκλειστικά δικό μου «πρέπει», χρειάζομαι και πρακτική βοήθεια. Φυσικά, σε έναν άλλο βαθμό είναι δική μου ευθύνη να βάλω όρια και να με προστατέψω, και θα το κάνω με τα μέσα που διαθέτω. Γιατί, ναι, η διαχείριση του άγχους είναι και προσωπική διαδικασία.

Γι' αυτό προτού εκφέρεις τη συμβουλή σου, φρόντισε να σε ενδιαφέρει πρωτίστως να βοηθήσεις τον απέναντί σου εποικοδομητικά και όχι απλώς να δείξεις πόσο καλές συμβουλές δίνεις. Τουλάχιστον, πες μας εσύ πώς τα καταφέρνεις.