Η ΙΩΑΝΝΑ, ΟΙ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΚΑΙ Η (ΑΝΑΓΚΗ ΜΑΣ ΓΙΑ) ΑΠΟΔΟΧΗ

Πώς η τραγική δοκιμασία της Ιωάννας Παλιοσπύρου σχετίζεται με την ανάγκη όλων μας για αποδοχή; Ας κοιτάξουμε προσεκτικά γύρω μας κι ας αφουγκραστούμε τις απώλειες των ανθρώπων με τους οποίους σχετιζόμαστε. Ορατές ή καλά κρυμμένες, είναι μέσα τους και έχουν αφήσει δυσαναπλήρωτα κενά.

Η Ιωάννα Παλιοσπύρου είναι πιο όμορφη τώρα και αυτό είναι σαφέστατα μια υποκειμενική άποψη. Μου φαίνεται πιο ζεστό, πιο ώριμο το βλέμμα της – σαφώς την προτιμώ καστανή, αλλά το βλέμμα είναι πάντα αυτό που εγώ προσέχω στους ανθρώπους. Η υποκειμενική μου άποψη δεν νομίζω ότι ενδιαφέρει κανέναν, πόσο μάλλον την ίδια που θα προτιμούσε να μην είχε «ωριμάσει» κατ’ αυτόν τον τρόπο. 

Και πάλι υποκειμενικά μιλάω, αναλογιζόμενη όλες αυτές τις εμπειρίες που με έχουν κάνει πιο ώριμη ή πιο σοφή. Θα προτιμούσα να μην τις είχα ζήσει. Να μην είχα βιώσει καμία απώλεια –ή, έστω, καμία σημαντική απώλεια– και κανένα τραύμα, κι ας μην είχα ωριμάσει. 

Είμαστε οι απώλειές μας

Αλλά, καλώς ή κακώς, αυτά δεν τα επιλέγεις. Και δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει περάσει τον δρόμο της απώλειας πολλές φορές. Είμαστε οι απώλειές μας. Είμαστε οι άδικες απώλειές μας. Ο θάνατος μιας μητέρας στα 8 σου ή ενός πατέρα στα 12. Η επίκτητη αναπηρία από λάθος γιατρού την ώρα που γεννιόσουν. Η απώλεια της υγείας σου στην τρυφερή ηλικία των 18. Ένας καρκίνος σε οποιαδήποτε ηλικία. Η απώλεια του παιδιού που ονειρευόσουν τη στιγμή που σου ανακοινώνουν ότι έχει αυτισμό. Ένας χωρισμός. Ακόμη και μια διάρρηξη.

Δεν έχει σημασία πόσο μικρή ή μεγάλη είναι μια απώλεια, δεν θα έβγαζα σε καμία περίπτωση μέτρο να τις μετρήσω. Πάντοτε κάποια σου στοιχίζει πιο πολύ και την κουβαλάς πιο βαριά απ’ όλες. Οι απώλειες για τις οποίες δεν ευθύνεσαι εσύ είναι άδικες. Και είναι άδικο επίσης να προσπαθούν να σου προσάψουν υπαιτιότητα, όταν δεν υπάρχει. 

Ο συμβολισμός της Ιωάννας

Η απώλεια της Ιωάννας Παλιοσπύρου είναι σύμβολο. Συγκεντρώνει όλα τα κατεξοχήν χαρακτηριστικά της απώλειας και κυματίζει σαν λάβαρο. Η απώλεια της Ιωάννας δεν κρύβεται. Η απώλεια της Ιωάννας δεν αφήνει κανένα περιθώριο αμφισβήτησης της υπαιτιότητας. Είναι κατάφορα άδικη. 

Το αν εκείνη επιλέγει να τη «δείξει» περισσότερο είναι δικό της θέμα. Όλοι μας επιλέγουμε κάποια στιγμή αν θα μιλήσουμε ή όχι για τις απώλειές μας. Τις περισσότερες φορές είναι λυτρωτικό. Όμως, κάθε στάση που δεν βλάπτει τους άλλους είναι σεβαστή. 

Ξέρω ανθρώπους που έζησαν με βουβές τις απώλειές τους κι άλλους που τις βροντοφώναξαν. Άλλους που τις έκρυψαν επιμελώς κι άλλους που τις φανέρωσαν επιλεκτικά σε ορισμένους. Η Ιωάννα δεν έχει την επιλογή να κρύψει τη δική της απώλεια. Το ότι επιλέγει όμως να βγάλει τη μάσκα της μπροστά σε όλους είναι μια πράξη που αγκαλιάζεται ως ξεκάθαρα γενναία και η ίδια γίνεται παράδειγμα δυναμισμού και ψυχικού μεγαλείου. 

Είναι σα να μας δείχνει τον δρόμο να μιλήσουμε για ό,τι χάσαμε. Είναι σα να μας λέει: «μη φοβάστε να ζητήσετε αποδοχή γι’ αυτό που σας έτυχε». Ακόμη κι αν η αποδοχή στην προκειμένη περίπτωση είναι δεδομένη. Ποιος δεν θα συντασσόταν μαζί της; 

Πώς η απώλεια γίνεται αποδοχή

Αναρωτιέμαι λοιπόν γιατί να μην είναι δεδομένη η αποδοχή και απέναντι στις απώλειες των γύρω μας. Δεν έχει σημασία αν είναι φανερές ή κρυφές. Μικρές ή μεγάλες. Δεν είναι κι εκείνες άδικες; Δεν τους έχουν αφήσει ένα δυσαναπλήρωτο κενό; Δεν έχουν προκαλέσει πόνο; Είναι απαραίτητο να φαίνονται; 

Το πρόσωπο της Ιωάννας είναι το σύμβολο της τραγικής απώλειας που μετατρέπεται σε αποδοχή. Γιατί αυτό ζητάει η κάθε ανθρώπινη απώλεια: αποδοχή και αγάπη. Πέρα λοιπόν από τα όποια «μπράβο» δικαίως ακούστηκαν για εκείνη, θα ήθελα να πω ένα μεγάλο «μπράβο» και σε όλους όσους ξέρω –τα παραδείγματα των απωλειών που ανέφερα παραπάνω είναι πραγματικά– για τα δικά τους απολεσθέντα και για τον τρόπο που τα χειρίστηκαν. 

Δεν θα κρίνω τις επιλογές τους. Πιστεύω ότι όλοι μας χρειαζόμαστε μια μεγάλη αγκαλιά για όσα χάσαμε και όχι έναν αυστηρό κριτή για το ότι μπορεί να μην τα περιφρουρήσαμε ικανοποιητικά ή για το ότι δεν τα αντιμετωπίσαμε όπως «θα έπρεπε» – αδυνατώ να καταλάβω αυτό το «πρέπει» τη στιγμή που βρίσκεσαι ματωμένος στο έδαφος. Αδυνατώ να καταλάβω ποιος ξέρει καλύτερα από τον λαβωμένο τι του χρειάζεται και γνωμοδοτεί με τόνο επικριτικό. 

Αν θα πω ένα «μπράβο» και σε μένα; Προφανώς. Αλλά έχει άλλη αξία το «μπράβο» των άλλων. Το έχουμε ανάγκη κι ας μην το ζητάμε όλοι φανερά, μιλώντας για την ιστορία μας. Θα ήθελα λοιπόν να το δίναμε απλόχερα σε όλους. Όχι μόνο στην Ιωάννα. Και δεν χρειάζεται να είναι λέξη. Ας είναι βλέμμα, αγκαλιά, αναγνώριση, καλή προαίρεση. Για τις απώλειες που βλέπουμε και για εκείνες που δεν είναι ορατές.