Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ

Τα quotes και οι προτροπές της pop psychology δεν αρκούν για να σου αλλάξουν τη ζωή, λέει η επιστήμη της Θετικής Ψυχολογίας. Και το αποδεικνύει έμπρακτα.

Όταν λέω ή γράφω ότι ασχολούμαι με τη Θετική Ψυχολογία, πάντα έχω μια αγωνία για το τι θα καταλάβει ο άλλος. Ελπίζω βέβαια να αντιληφθεί ότι, αφού είμαι ψυχολόγος επισήμως, κάτι πιο «επίσημο» θα έχω να πω – αλλά και πάλι...

Μια γρήγορη αναζήτηση στο Google ή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δείχνει πώς έχει προκύψει το μπέρδεμα. Αν πληκτρολογήσει κάποιος τις λέξεις «Θετική Ψυχολογία», θα βρει μια πληθώρα ομάδων και άρθρων που είτε έχουν καταλάβει κάτι λίγο, είτε δεν έχουν καταλάβει απολύτως τίποτα.

Μέσα από τα κείμενα, τα memes (μιμίδια στα Ελληνικά!), τις αναρτήσεις με φωτογραφίες, μοιάζει να προκύπτει ότι η Θετική Ψυχολογία έχει περίπου τα εξής χαρακτηριστικά: χαμογελαστοί άνθρωποι και χαμογελαστές φατσούλες, θάλασσες και καραβάκια, πρόσωπα με χέρια υψωμένα προς τον ήλιο και πολλά ρητά με προσταγές: «Σκέψου θετικά», «Κάθε μέρα νιώσε ευγνωμοσύνη», «Απόλαυσε τη στιγμή»!

Αν το σκεφτείτε λίγο, όλες οι παραπάνω ρήσεις θυμίζουν τη γνωστή παλιά –και εκνευριστική– προτροπή: «Μην αγχώνεσαι».

Λες και δεκαετίες έρευνας και βιβλιογραφίας για τη διαχείριση του άγχους να μπορούν να συμπυκνωθούν σε αυτή τη μικρή φρασούλα. Λες και αυτός που νιώθει αγχωμένος να μην είχε υπόψη του ότι είναι καλύτερα να μην στρεσάρεται.

Ελένη Καστρινογιάννη

Δεν είναι ότι οι χαρούμενες εικόνες και τα παραπάνω λόγια δεν σχετίζονται καθόλου με τη Θετική Ψυχολογία. Όμως, έτσι απλοποιημένα όπως παρουσιάζονται, μοιάζει να είναι κάτι που επιλέγεις και, τσαφ, γίνεσαι με μιας πιο θετικός. Έτσι απλοποιημένα όπως παρουσιάζονται, μοιάζει να είναι κάτι που κάποιοι το έχουν ή το βρίσκουν, και όσοι δεν το έχουν ή δεν το έχουν βρει είναι για το πυρ το εξώτερον.

Η Θετική Ψυχολογία βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα

Για να επιστρέψω σε αυτό που έλεγα στο ξεκίνημα, η αλήθεια είναι ότι η Θετική Ψυχολογία είναι κάτι πιο πολύπλοκο και πιο δομημένο από όλα τα παραπάνω. Κατ’ αρχάς, η Θετική Ψυχολογία είναι επιστήμη. Οι διδαχές της δεν βασίζονται στη διαίσθηση ή στην επιθυμία μας, αλλά σε επιστημονικά δεδομένα.

Ας πάρουμε, για παράδειγμα, την ευγνωμοσύνη. Πολλαπλές έρευνες έχουν δείξει ότι η ευγνωμοσύνη συσχετίζεται θετικά με την ευτυχία, την καλή υγεία, με ποιοτικές σχέσεις σε όλα τα επίπεδα και πολλά άλλα καλά. Άρα, η προτροπή «Κάθε μέρα νιώσε ευγνωμοσύνη», ναι, εντάσσεται στις ενότητες της Θετικής Ψυχολογίας. Όμως, υπάρχουν και πολλές άλλες λεπτομέρειες που σχετίζονται με το θέμα .

Το ένα είναι ότι χρειάζεται μια προπόνηση για να «ακονιστεί» η ευγνωμοσύνη. Υπάρχουν ασκήσεις μελετημένες για μακροπρόθεσμη ή βραχυπρόθεσμη εξάσκηση, που μπορεί να κάνει κάποιος είτε μόνος του είτε σε ομάδα. Και, όπως με κάθε μορφή άσκησης, χρειάζεται να γίνεται σε σταθερή βάση.

Αν κάνεις για λίγες μέρες κοιλιακούς, δεν θα καταφέρεις να αποκτήσεις «μια κοιλιά με υπέροχες γραμμώσεις». Κατ’ ανάλογο τρόπο, αν κάποια στιγμή γράψεις τις «3 καλές στιγμές» (είναι μάλλον η πιο διάσημη άσκηση Θετικής Ψυχολογίας), δεν θα καταφέρεις να αποκτήσεις νοοτροπία ανθρώπου που νιώθει ευγνωμοσύνη.

Από την άλλη, έρευνες δείχνουν ότι η ευγνωμοσύνη δεν είναι για όλους. Σε κάποιους ανθρώπους μπορεί να μην ταιριάζει η εξάσκηση στην ευγνωμοσύνη, μπορεί να μην είναι στην ιδιοσυγκρασία τους, να μην επιλέγουν αυτό τον τρόπο.

Αυτό σημαίνει ότι δεν θα κατακτήσουν την ευτυχία;

Όχι, βέβαια. Πρώτα απ’ όλα, γιατί η ευτυχία δεν είναι μια κορυφή που την κατακτάς και μετά κάθεσαι εκεί πάνω. Είναι κάτι πολύ πιο δυναμικό και σύνθετο, είναι μια διαδικασία.

Επίσης, γιατί η ευτυχία δεν συσχετίζεται μόνο με την ευγνωμοσύνη, αλλά και με πολλά άλλα, τα οποία δεν είναι μόνο θετικά. Είναι και δύσκολα και στενόχωρα.

«Μα τι μας λες, δηλαδή;» θα σκέφτεστε τώρα. «Ότι η ευτυχία σχετίζεται και με τα δύσκολα;»

Ναι, βεβαίως. Σχετίζεται και με το νόημα ζωής και με την καλοσύνη και με τα επιτεύγματα και με τη συγχώρεση και με τόσα άλλα.

Μπορεί κανείς να έχει ένα μεγάλο ζόρι, αλλά να βρίσκει νόημα μέσα σε αυτό που κάνει και να νιώθει ευτυχισμένος. Μπορεί να κοπιάζει πολύ για ένα επίτευγμα, να μην έχει καιρό για θάλασσες και καραβάκια, αλλά να είναι ευτυχισμένος. Μπορεί να έχει εστιάσει στον αλτρουισμό και σε μικρές και μεγάλες πράξεις καλοσύνης, και (παρότι έρχεται σε επαφή με πολλά δύσκολα) να είναι ευτυχισμένος.

Η ουσία της Θετικής Ψυχολογίας

Η Θετική Ψυχολογία, λοιπόν…

1. Δεν είναι κάτι που ή το έχεις ή δεν το έχεις, ούτε κάτι που απλά το επιλέγεις, ούτε κάτι που κατακτάται με απλοϊκές αποσπασματικές πρακτικές.
2. Δεν σχετίζεται (μόνο) με συγκεκριμένα θετικά πρόσωπα, τόπους, πράγματα.
3. Είναι επιστήμη, επομένως έχει ερευνητικά δεδομένα τα οποία μας δίνουν κατευθύνσεις και ασκήσεις που συνταιριάζονται με κάθε άνθρωπο χωριστά, ανάλογα με τις αξίες, τις επιθυμίες και την προσωπικότητά του.

Η Θετική Ψυχολογία είναι ένας κλάδος της Ψυχολογίας, που μελετάει «αυτό που πάει καλά» σε ανθρώπους, πλαίσια, κοινότητες, ομάδες.

Η ΤΑΣΗ ΜΑΣ ΝΑ ΕΠΙΚΕΝΤΡΩΝΟΜΑΣΤΕ ΣΤΑ ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΜΑΣ ΟΔΗΓΕΙ ΝΑ ΒΙΩΝΟΥΜΕ ΣΥΧΝΟΤΕΡΑ ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ.

Η Θετική Ψυχολογία μελετάει την ευγνωμοσύνη, την καλοσύνη, την ευτυχία, την απόλαυση της ζωής, τα δυνατά στοιχεία του χαρακτήρα, τη συγχώρεση, το νόημα ζωής, τις θετικές σχέσεις, την ψυχική ανθεκτικότητα, το κουράγιο, το πάθος, τα θετικά συναισθήματα.

Δεν είναι μόνο το «Σκέψου θετικά», αλλά κάτι πολύ πιο μελετημένο, οργανωμένο και πολύ πιο όμορφο.

Κάνε την άσκηση: Οι 3 καλές στιγμές της μέρας σου

Αν είστε σαν τους περισσότερους ανθρώπους, σκέφτεστε πολύ περισσότερο τι πάει στραβά στη ζωή σας και λιγότερο τι πάει καλά. Βεβαίως, κάποιες φορές είναι λογικό να αναλύουμε τα δυσάρεστα γεγονότα, ώστε να μαθαίνουμε από τα λάθη μας και να μπορούμε να τα αποφεύγουμε στο μέλλον. Από την άλλη, οι άνθρωποι έχουν την τάση να ξοδεύουν πολύ περισσότερο χρόνο από όσο πραγματικά χρειάζεται σκεπτόμενοι τι πάει στραβά.

Η τάση μας να επικεντρωνόμαστε στα αρνητικά μάς οδηγεί να βιώνουμε συχνότερα αρνητικά συναισθήματα, όπως άγχος και κατάθλιψη, και τελικά να στερούμαστε στιγμές χαράς, ικανοποίησης και ευτυχίας. Ένας τρόπος να το αποφύγουμε είναι να εκπαιδεύσουμε τον εαυτό μας να σκέφτεται ποια είναι τα καλά στοιχεία της ζωής μας.

Οι «3 καλές στιγμές της μέρας σου» είναι μια πολύ φημισμένη άσκηση στους κύκλους της Θετικής Ψυχολογίας. Έρευνες έχουν δείξει ότι βοηθάει πολύ στην ενδυνάμωση της ευεξίας, για όλους (Seligman, Steen, Park & Peterson, 2005).

Είναι σημαντικό να την κάνετε γραπτώς για τουλάχιστον μία εβδομάδα.

Πάρτε ένα όμορφο τετραδιάκι, αντιγράψτε ή εκτυπώστε τις παρακάτω οδηγίες και βάλτε τες στην πρώτη σελίδα. Στη συνέχεια, κάθε βράδυ, αφιερώστε 10 λεπτά από τον πολύτιμο χρόνο σας για να γράψετε.

Τι πρέπει να κάνετε

Κάθε βράδυ για όλη την επόμενη εβδομάδα, λίγο πριν κοιμηθείτε, αφιερώστε 10 λεπτά για να καταγράψετε 3 καλές στιγμές της ημέρας που πέρασε. Αν δεν θέλετε να έχετε κάποιο ημερολογιάκι, μπορείτε να το κάνετε ακόμα και στον υπολογιστή, το τάμπλετ ή το κινητό σας. Είναι, όμως, σημαντικό να υπάρχει μια καταγραφή και να μην το κάνετε μόνο στο μυαλό σας.

Οι καλές στιγμές που θα καταγράψετε μπορεί να είναι μικρής σημασίας («Ο φίλος μου μού έστειλε ένα γλυκό μήνυμα») ή μεγάλης («Γέννησε η αδελφή μου»). Δίπλα σε κάθε θετική στιγμή προσπαθήστε να απαντήσετε στις εξής ερωτήσεις:

• Πώς προέκυψε αυτή η καλή στιγμή;
• Τι έκανα εγώ για να βοηθήσω να προκύψει αυτή η καλή στιγμή;

Η καταγραφή αυτή θα σας βοηθήσει να εστιάσετε σε θετικά πράγματα που ίσως στην ταχύτητα της καθημερινότητας να περνούσαν χωρίς να τους αποδώσετε τη σημασία που τους αρμόζει. Η αναγνώριση και η παρατήρησή τους είναι ένας τρόπος τα θετικά να καλύψουν μεγαλύτερο χώρο στη σκέψη σας και στη ζωή σας.

Η Άννυ Μπενέτου είναι ψυχολόγος (Msc, Phd)  και ασχολείται με τη Συμβουλευτική και τη Θετική Ψυχολογία.