H ΤΑΚΤΙΚΗ ΠΟΥ ΘΑ ΣΕ ΒΟΗΘΗΣΕΙ ΝΑ ΧΕΙΡΙΣΤΕΙΣ ΤΟΥΣ ΧΕΙΡΙΣΤΙΚΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ

Ξέρεις τι είναι η «σκοτεινή τριάδα» και ποιοι είναι οι πιο χειριστικοί τύποι που μπορείς να συναντήσεις στο διάβα σου; Ένας καθηγητής δίνει τις απαντήσεις και οδηγίες για να μην την πατήσεις.

Ο Daniel N. Jones, Αναπληρωτής Καθηγητής στο University of Nevada Reno, είναι διάσημος για την έρευνά του σχετικά με τις σκοτεινές προσωπικότητες, με περισσότερες από 100 δημοσιεύσεις στις οποίες εξερευνά χαρακτηριστικά όπως ο μακιαβελισμός και ο σαδισμός. Σε πρόσφατη ομιλία του στο TEDxReno, ομολόγησε πως ο ίδιος και οι συνάδελφοί του μας έχουν απογοητεύσει, αφού ακόμα δεν έχουν εξηγήσει πώς δεν θα γίνουμε ξανά θύματα χειραγώγησης. Μετά επιχείρησε να καλύψει το κενό, εξηγώντας πώς μπορούμε να αναγνωρίσουμε διάφορους χειριστικούς τύπους και τι πρέπει να κάνουμε αν βρεθεί κάποιος μπροστά μας.

«Μπορούμε να ανατρέψουμε το παιχνίδι», είπε χαρακτηριστικά, «χρησιμοποιώντας εναντίον τους το δικό τους “όπλο”, που είναι η στρατηγική σκέψη».

Επισήμανε μάλιστα ότι πιθανές μορφές εξαπάτησης μας απειλούν σε κάθε πτυχή της ζωής μας, από τον ρομαντικό τομέα έως οποιονδήποτε άλλο, όπως μας απειλεί και η χειραγώγηση στους εργασιακούς χώρους. «Η μελέτη της χειραγώγησης δεν υπήρξε ποτέ άλλοτε τόσο σημαντική», τόνισε. «Γινόταν τμηματικά από διάφορες ειδικότητες. Για παράδειγμα, οι κλινικοί ερευνητές μελετούσαν τον ναρκισσισμό, ενώ αναλυτές συμπεριφοράς ερευνούν τον μακιαβελισμό.

iStock

»Πιθανότατα έχετε ακούσει τους όρους κοινωνιοπαθής και ψυχοπαθής. Ή τον όρο νάρκισσος. Πόσοι όμως ξέρουν τι ακριβώς είναι ο μακιαβελισμός, που αφορά τους μάστερ της χειραγώγησης; Ο Νικολό Μακιαβέλι ήταν πολιτικός σύμβουλος, οπαδός των αδίστακτων τακτικών. Εκπροσωπεί τον προσεκτικό και τον λογικό τρόπο να αποκτάς δύναμη. Τα άτομα αυτά χειραγωγούν, αλλά το κάνουν τόσο στρατηγικά που γίνονται εξαιρετικά επικίνδυνα».

Τι είπε ο ειδικός για τους χειριστικούς ανθρώπους

«Δεν υπάρχουν προειδοποιητικά ή ορατά σημεία», λέει ο Daniel N. Jones. «Θα αναζητήσουν τη δύναμη με όποιον τρόπο μπορούν να την αποκτήσουν. Αναφερόμαστε στην ψυχοπάθεια, το μακιαβελισμό και τον ναρκισσισμό ως “σκοτεινή τριάδα”».

Το 2002, ο μέντοράς του, Delroy L. Paulhus, και ο μαθητής του, Kevin Williams, υποστήριξαν ότι ενώ τα τρία αυτά χαρακτηριστικά εξετάζονται ξεχωριστά, κατά τη γνώμη τους τα ευρήματα έπρεπε να συγχωνευθούν.

«Η μελέτη τους άλλαξε για πάντα τη συζήτηση για τη χειραγώγηση», τονίζει ο ίδιος. «Μολονότι έχουν περάσει 20 χρόνια από τότε και με γνωστό το κακό που έχουν κάνει αυτά τα χαρακτηριστικά, δεν έχει προκύψει κάτι που να μπορεί να μας προστατέψει από αυτούς τους ανθρώπους».

Ο Jones θεωρεί ότι η ψυχοπάθεια δεν είναι το χειρότερο χαρακτηριστικό της «σκοτεινής τριάδας». «Ίσως να είναι, αν πετύχουμε ψυχοπαθή σε ένα σκοτεινό δρομάκι μόνοι μας», διευκρινίζει. «Ωστόσο, τους λείπει η στρατηγική που είναι απαραίτητη ώστε όποιος αποκτήσει δύναμη να καταφέρει να τη διατηρήσει στο πέρασμα του χρόνου. Ενώ ο νάρκισσος θα σας γοητεύσει και ο ψυχοπαθής θα σας ληστέψει, ο μακιαβελιστής θα σας καταπατήσει. Και δεν θα το κάνει για την έξαψη ή για το “εγώ” του, ούτε από παρόρμηση. Ένας καλά προετοιμασμένος μακιαβελιστής είναι σαν το λιοντάρι που δεν βλέπεις. Οργανώνει την επίθεση του για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ό,τι πιστεύεις».

Έχοντας μελετήσει τον μακιαβελισμό κατά το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας του, ο ίδιος θεωρεί ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν θα αλλάξουν ποτέ: «Δεν υπάρχει τρόπος αυτά τα άτομα να ενδιαφερθούν για τους άλλους. H συνθήκη γίνεται ακόμα χειρότερη, αν λάβουμε υπ’ όψιν πως πρόκειται για ύπουλο χαρακτηριστικό, σε κάθε επίπεδο. Σειρά πειραμάτων δείχνουν ότι εκείνο που διαφοροποιεί τους μακιαβελιστές από τους ψυχοπαθείς είναι το πώς ενεργούν και όχι το τι κάνουν».

• Η ψυχοπάθεια είναι παρόρμηση που οδηγείται από την άμεση ικανοποίηση. Οι ψυχοπαθείς απλά ενεργούν, χωρίς να το σκεφτούν δυο φορές.
• Οι νάρκισσοι καθοδηγούνται από το εγώ τους. Επικαλούνται την αίσθηση της ανωτερότητας που νιώθουν.
• Οι μακιαβελιστές βάζουν στη ζυγαριά τα υπέρ και τα κατά μιας πράξης και επιλέγουν εκείνη που έχει μεγαλύτερο όφελος για τους ίδιους.

Ποιο από τα τρία χαρακτηριστικά της σκοτεινής τριάδας λειτουργεί καλύτερα υπό μια καταστρεπτική ηγεσία; «Ο μακιαβελισμός», λέει με σιγουριά ο ειδικός, υπογραμμίζοντας ότι τα άτομα αυτά παίρνουν περισσότερες προαγωγές από άλλους.

«Ενώ είναι σημαντικό να μάθουμε πώς μπορούμε να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, είναι το ίδιο σημαντικό να το κάνουμε χωρίς να γίνουμε οι ίδιοι χειριστικοί. Για παράδειγμα, οι μακιαβελιστές είναι πάντα προσεκτικοί και συμπεριφέρονται στους ανθρώπους ανάλογα με τη χρησιμότητα που έχουν για εκείνους. Σκέφτονται λογικά επί των κερδών τους και εστιάζουν στην ουσία.

»Ας πούμε ότι έχετε ένα χειριστικό αφεντικό. Δεν μπορείτε να αποφύγετε την προσωπική επαφή. Έχετε πράγματα να κερδίσετε, αλλά και μεγάλο ψυχικό κόστος. Επικεντρώνουμε λοιπόν στα εξωτερικά κέρδη όπως σχεδιάζουμε την κίνηση μας. Απαντάμε. Δεν αντιδράμε. Αν αντιδράσουμε συναισθηματικά ή με όποιον άλλον τρόπο, θα παίξουμε το παιχνίδι του».

Η μέθοδος CBR

Ο καλύτερος τρόπος να πάρουμε ανάσα σε μια τοξική σχέση είναι αυτό που αποκαλεί «μέθοδος CBR», από τις λέξεις Cold, Bottom Line και Rational. Και εξηγεί:

«Το cold αφορά τo να είμαστε συναισθηματικά σε επιφυλακή. Το μεγαλύτερο όπλο ενός χειριστικού ανθρώπου είναι τα συναισθήματά μας. Προσπαθούν να τα “χτυπήσουν” μέσω των τύψεων ή της γοητείας. Μην του δώσετε πρόσβαση στα συναισθήματά σας. Συμπεριφερθείτε σαν να είναι ο μισθός σας. Όχι ο φίλος σας. Ένας φίλος μου οραματιζόταν πως πέφτουν χρήματα πάνω του κάθε φορά που μιλούσε με τον κακοποιητή προϊστάμενό του.

iStock

»Πάμε στο bottom line: αποφασίστε τι είναι αυτό που μετράει περισσότερο για εσάς και διεκδικήστε το. Είστε εκεί για να ζήσετε την οικογένεια σας; Να το έχετε ως προτεραιότητα. Μη δίνετε συναισθηματικές μάχες. Κερδίστε τον οικονομικό πόλεμο.

»Στα του rational, έχετε πάντα πρόχειρο στο μυαλό σας πως οι μάχες που δίνετε έχουν ως στόχο το αποτέλεσμα. Να έχετε πάντα στο μυαλό σας ρεαλιστικούς στόχους. Κανένα χειριστικό άτομο δεν έχει παραδεχθεί ποτέ ότι είναι φρικτός άνθρωπος. Μια μάχη για κάτι που αντιμετωπίζετε εσείς ως θέμα αρχών δεν θα σας οδηγήσει πουθενά, αφού ο χειριστικός άνθρωπος δεν έχει αρχές.

»Εδώ θα ήθελα να επισημάνω πως αυτή η τακτική δεν έχει χώρο στις υγιείς σχέσεις. Αυτές είναι ο στόχος. Ο αμοιβαίος σεβασμός και η ενσυναίσθηση είναι που θέλουμε για όλες τις κοινωνικές μας σχέσεις. Κάποιοι όμως δεν παίζουν με αυτούς τους όρους. Και όλοι θα αντιμετωπίσουμε ανθρώπους με χαρακτηριστικά της σκοτεινής τριάδας στη ζωή μας. Οπότε, κρατήστε την τακτική για εκείνους, ως τελευταίο καταφύγιο. Αν έχετε “κολλήσει” σε μια κατάσταση, εκπαιδεύστε τον εαυτό σας να σκεφτεί σαν μακιαβελιστής και επιστρατεύστε τη μέθοδο CBR».