ΜΗΠΩΣ ΕΙΣΑΙ ΓΟΝΙΟΣ ΕΛΙΚΟΠΤΕΡΟ;

Αν είστε υπερπροστατευτικοί και βρίσκεστε συνεχώς πάνω από τα παιδιά σας, τότε ανήκετε στους γονείς «ελικόπτερα» και δεν τους κάνετε τόσο καλό όσο νομίζετε.

«Όσο κουρασμένη κι αν είναι [η μητέρα μου], αν με ακούσει να βήχω, τρέχει δίπλα μου. Τριγυρίζει από πάνω μου σαν ελικόπτερο. Ο θόρυβος και ο ζεστός της αέρας με έχουν κουράσει». Αυτά ήταν τα λόγια του 16χρονου Λέοναρντ, όπως τα μετέφερε πριν μισό περίπου αιώνα ο παιδοψυχολόγος Haim Ginott, στο βιβλίο του «Between Parent and Teenager». Και κάπως έτσι γεννήθηκε ο όρος helicopter parenting, ή γονείς «ελικόπτερα».

Είναι ο όρος που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε την υπερβολική εμπλοκή ενός γονέα στη ζωή του παιδιού του. Με άλλα λόγια, τον γονέα που τρέχει διαρκώς πίσω από το βλαστάρι του, προκειμένου να το σώσει από κάθε δυσκολία, να το καθοδηγήσει σε κάθε του βήμα, να καλύψει κάθε του ανάγκη, στερώντας του την ευκαιρία να φροντίσει τον εαυτό του (όταν φυσικά το αναπτυξιακό του στάδιο το επιτρέπει).

Είναι ο όρος που μου έρχεται στο νου κάθε φορά που βλέπω γονείς να διαλέγουν ρούχα στα παιδιά τους, να τα συνοδεύουν στο φροντιστήριο, να τους κόβουν το φαγητό σε μπουκιές, ενώ εκείνα είναι σε ηλικία που θα μπορούσαν κάλλιστα να κάνουν μόνα τους όλα τα παραπάνω.

Γονείς ελικόπτερα, παιδιά αδύναμα

Αν και η ενασχόληση των γονέων με τα παιδιά τους συνδέεται με ευεργετικές επιδράσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της ανάπτυξής τους, οι ειδικοί υποστηρίζουν πως η υπερβολική εμπλοκή τους με αναπτυξιακά ακατάλληλες πρακτικές μπορεί να αποδειχθεί αρνητική για την προσαρμογή και την ευημερία τους.

Η συμπεριφορά των γονέων «ελικόπτερα» εμποδίζει την καλλιέργεια δεξιοτήτων όπως αυτές της επίλυσης προβλημάτων και της λήψης αποφάσεων, και στερεί από το παιδί την ευκαιρία να αναπτύξει ανθεκτικότητα. Τα στοιχεία αυτά είναι απαραίτητα προκειμένου να μπορέσουμε να ενηλικιωθούμε, να ζήσουμε αυτόνομα, να ανακαλύψουμε τα όριά μας, να εργαστούμε, να μάθουμε να διαχειριζόμαστε και να ξεπερνάμε εμπόδια, αποτυχίες και απώλειες, που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ζωής.

Η ΥΠΕΡΑΝΑΜΕΙΞΗ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΕΙ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΧΑΜΗΛΗ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ.

Έρευνες δημοσιευμένες στο Journal of Child and Family Studies αναφέρουν ότι η ανατροφή των παιδιών από γονείς «ελικόπτερα» μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα επιβλαβής στα στάδια της ενηλικίωσης. Μελέτες σε φοιτητές την έχουν συσχετίσει με υψηλότερα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης και χαμηλότερα επίπεδα ψυχολογικής ευεξίας.

Επιπλέον, οι γονείς ελικόπτερα με την υπερανάμειξή τους διαμορφώνουν παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση, παιδιά που ψάχνουν διαρκώς καθοδήγηση, που είναι μονίμως ανικανοποίητα, που μπορεί να αναπτύξουν φόβο αποτυχίας ή απογοήτευσης των άλλων.

Μην ξεχνάμε ότι οι πρώιμες σχέσεις μας διαμορφώνουν σε έναν βαθμό τις μελλοντικές. Έτσι, τα παιδιά που έχουν μάθει να τους γίνονται όλα τα χατίρια, που δεν χρειάστηκε ποτέ να κοπιάσουν, που δεν ξέρουν τι θα πει αποτυχία και λάθος, μεγαλώνουν πιστεύοντας ότι είναι δικαίωμά τους να έχουν ό,τι θέλουν και αναπτύσσουν τάσεις ναρκισσισμού και χαμηλή αυτεπάρκεια.

Το γονεϊκό πρότυπο

«Οι γονείς δεν πρέπει να είναι ούτε πάνω από το παιδί, ούτε μπροστά, ούτε πίσω του», λέει η ψυχολόγος Ντόρα Μίνου. «Οφείλουν να είναι δίπλα του με έναν διακριτικό τρόπο. Στο μυαλό τους δεν πρέπει να έχουν μόνο την εικόνα ενός παιδιού που θα είναι ευτυχισμένο επειδή του παρέχουν τα πάντα. Πρέπει να έχουν και την εικόνα ενός ευτυχισμένου ενήλικα, που θα βγει στην κοινωνία και θα μπορεί μόνος του να διαχειρίζεται τα “όχι” που θα βρει μπροστά του. Θα πρέπει να καταλάβουν ότι μέσα από τις δοκιμές και τις αποτυχίες το παιδί μαθαίνει και αναπροσαρμόζει τις εμπειρίες του, αναδεικνύοντας και εξελίσσοντας την προσωπικότητά του, και ότι έχει την ανάγκη να δοκιμάζεται ακόμα και αν αποτυγχάνει».

Χριστίνα Αβδίκου

«Το βασικό μάθημα που παίρνει το παιδί μέσα από το γονεϊκό πρότυπο και θα το βοηθήσει στην ενηλικίωσή του είναι ότι μεγαλώνει με ασφάλεια, αγάπη και αυτονομία», συνοψίζει η ειδικός.

Τι μετατρέπει τους γονείς σε γονείς ελικόπτερα;

Αλώβητοι από τη συμπεριφορά τους δεν μένουν ούτε οι ίδιοι οι γονείς. Το βλέπω στα πρόσωπα και το ακούω στα λόγια τους, όπου αποτυπώνονται το άγχος, η εξάντληση και η ενοχή.

Από τη μία ο κατακλυσμός από πληροφορίες, το ασταμάτητο κυνήγι της επιτυχίας, η αύξηση του αριθμού των οικογενειών με ένα παιδί και η απόκτηση παιδιών σε μεγαλύτερη ηλικία, και από την άλλη το βάρος που έχει δοθεί στην ευαλωτότητα των παιδιών, έχουν οδηγήσει στην ενίσχυση των φόβων τους.

Γιατί συμβαίνει αυτό; «Μπορεί να οφείλεται σε “κατάλοιπα” της παιδικής τους ηλικίας, σε προσωπικά βιώματα ή λανθασμένα πρότυπα, αλλά και σε δικές τους συναισθηματικές ελλείψεις. Οι γονείς, δηλαδή, προσπαθούν να υπεραναπληρώσουν αυτό που εκείνοι δεν είχαν, φοβούμενοι μην τυχόν τα παιδιά τους βιώσουν κάτι αντίστοιχο. Έτσι, γίνονται υπερβολικοί, γίνονται γονείς ελικόπτερα, με αποτέλεσμα να μην τα αφήνουν να αναπνεύσουν», απαντά η κ. Μίνου.

Σημαντικό ρόλο παίζουν και οι ενοχές που κουβαλούν οι γονείς ελικόπτερα. Σήμερα, οι περισσότεροι γονείς εργάζονται και λείπουν πολλές ώρες από το σπίτι. «Κάποιες φορές, λοιπόν, προσφέρουν με το παραπάνω, όχι για να ευχαριστήσουν το ίδιο το παιδί, αλλά γιατί ασυνείδητα θέλουν να καλύψουν τις δικές τους ενοχές, πιστεύοντας ότι με αυτό τον τρόπο αναπληρώνουν τον χρόνο που δεν βρίσκονται κοντά του», συμπληρώνει η ειδικός.

Πολλές φορές, επίσης, ο γονέας προσπαθεί να «υπερκαλύψει» τα δικά του αδιέξοδα, υπερκαλύπτοντας τις ανάγκες των παιδιών. Μπορεί, δηλαδή, να βρίσκεται εγκλωβισμένος σε μία σχέση που δεν τον ικανοποιεί ή να βιώνει μία προσωπική δυσκολία και να αναζητά νόημα στη ζωή των παιδιών του.

Πώς πρέπει να αντιμετωπίζουμε τα παιδιά

«Γονείς δεν γεννιόμαστε, αλλά γινόμαστε», τονίζει η κ. Μίνου. «Λάθη κάνουμε όλοι. Το θέμα είναι κατά πόσο έχουμε τη διάθεση να αποκτήσουμε την επίγνωση των λαθών μας και να αναπτύξουμε μία πιο ουσιαστική σχέση με το παιδί μας ακόμα κι αν αρχικά έχουμε λειτουργήσει λανθασμένα».

«Οι γονείς δεν μπορούμε να είμαστε ταυτισμένοι με το παιδί μας», καταλήγει η ειδικός. «Κάθε παιδί είναι ένας διαφορετικός άνθρωπος με ξεχωριστή προσωπικότητα και τα δικά του θέλω. Δεν μπορεί μονίμως ένας γονέας να απορροφά τους κραδασμούς που δέχεται το παιδί του, αλλά ούτε το παιδί να απορροφά τους κραδασμούς του γονέα».

Η Ντόρα Μίνου είναι Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια ενηλίκων, ζεύγους & οικογένειας.