ΓΙΑΤΙ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ ΟΙ ΝΕΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

Τα πρώτα χρόνια της ζωής είναι καθοριστικά για τον χαρακτήρα και την ψυχοσύνθεση ενός ανθρώπου. Οι νέοι γονείς θέτουν τα θεμέλια. Μια κοινωνία που το σκέφτεται αυτό και προνοεί είναι μια κοινωνία που θα έχει λιγότερα προβλήματα στο μέλλον.

Αν κάτι έχουμε μάθει τα τελευταία χρόνια αναφορικά με τη διαμόρφωση της ψυχικής ανθεκτικότητας και του χαρακτήρα μας, είναι ότι τα θεμέλια μπαίνουν τα πολύ πρώτα χρόνια της ζωής. 

Τα πρώτα 4 χρόνια της ζωής είναι πράγματι καθοριστικά –όχι όμως και τελεσίδικα– διότι οι εγγραφές που γίνονται κατά τη διάρκειά τους φαίνεται ότι υπαγορεύουν τον τρόπο που νιώθουμε και σκεφτόμαστε ως ενήλικες. 

Οι σχέσεις μας με τους γονείς μας είναι ο βασικότερος παράγοντας που μας διαμορφώνει. Εκείνο όμως που αναδεικνύεται όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια είναι η πρώιμη σχέση με τη μητέρα και το ίδιο το ψυχικό υπόβαθρο της μητέρας, που αρχίζει να επηρεάζει το παιδί από τη στιγμή κιόλας της σύλληψης. 

Η σημασία των πρώτων χρόνων

Σύμφωνα με τις Νευροεπιστήμες υπάρχουν δύο συστήματα μνήμης, η άδηλη ή διαδικαστική και η έκδηλη ή δηλωτική. Η άδηλη μνήμη ενεργοποιείται ήδη από το τελευταίο διάστημα της κύησης και σε αυτή τα βρέφη φαίνεται ότι αρχειοθετούν τις πολύ πρώιμες εμπειρίες τους. 

Αυτό το πρώιμο στάδιο οργάνωσης εμπειριών συνδέεται με αυτόματες, μη λεκτικές αντιδράσεις σε διάφορα ερεθίσματα –κυρίως στρεσογόνα– και μας ακολουθεί σε όλη μας τη ζωή. 

«Οι συναισθηματικές εμπειρίες του παιδιού, οι οποίες ξεκινούν ήδη από τις προγεννητικές και περιγεννητικές σχέσεις με τη μητέρα και το περιβάλλον, θα παίξουν κυρίαρχο ρόλο στην οργάνωση της συγκινησιακής, συναισθηματικής και νοητικής ζωής, καθώς και στη δημιουργικότητα μέχρι την ενηλικίωση», αναφέρει η Δρ Μερόπη Μιχαλέλη, ψυχαναλύτρια και δημιουργός της Κοιτίδας, ενός ινστιτούτου με στόχο την προαγωγή της ψυχικής υγείας στην εγκυμοσύνη και στα πρώτα χρόνια της ζωής. 

iStock

Σε τι ψυχολογία βρίσκονται οι νέοι γονείς;

Η ψυχολογική κατάσταση των γονέων και ειδικά της μητέρας έχουν τεράστια σημασία, διότι θα «περάσουν» στο παιδί μέσω της φροντίδας που θα του παρέχουν. «Η πρώιμη γονεϊκή φροντίδα και η ποιότητα του αρχικού δεσμού, εγγράφονται στο σώμα, στον εγκέφαλο και στον ψυχισμό του εμβρύου/νεογνού, συμβάλλοντας στη δόμησή τους» αναφέρει η ίδια. 

Αμέσως μόλις οι άνθρωποι γίνονται γονείς, ενεργοποιούνται οι δικές τους πρώιμες εμπειρίες από τότε που ήταν μωρά. Τι φροντίδα έλαβαν εκείνοι; Αυτή μπορούν να δώσουν και στο δικό τους παιδί. «Η πρόσβαση στη γονεϊκότητα προετοιμάζεται από τις πρώιμες εγγραφές εμπειριών γονεϊκής φροντίδας που έχει λάβει ο ίδιος ο γονέας όταν ήταν βρέφος. Δημιουργήθηκαν τότε νευρωνικά κυκλώματα που θα ενεργοποιηθούν και θα χρωματίσουν το πώς θα οργανώσει τη σχέση με το δικό του πλέον βρέφος», εξηγεί η κ. Μιχαλέλη, τονίζοντας πως το μητρικό ένστικτο είναι κάτι που διαθέτουν και τα δύο φύλα και διαμορφώνεται από αυτές τις πρώτες εγγραφές.

Τι φροντίδα λοιπόν μπορεί να προσφέρει ένας γονέας, αν δεν είναι ο ίδιος κατάλληλα προετοιμασμένος; Ή αν δεν είναι ο ίδιος καλά; Ή αν κάτι δεν πάει καλά με τη γέννηση του παιδιού του;

Νέοι γονείς: Τα πιθανά προβλήματα των πρώτων χρόνων

Ο ερχομός ενός μωρού, εκτός από χαρμόσυνο, είναι και στρεσογόνο γεγονός. Πολλοί νέοι γονείς το βιώνουν και έτσι, ζώντας στα σύγχρονα αστικά κέντρα, μακριά από τη φροντίδα και την «αγκαλιά» που κάποτε προσέφεραν η γειτονιά και τα μεγαλύτερα συγγενικά πρόσωπα. Για σχεδόν όλους τους γονείς αποτελεί μια τεράστια ανατροπή ισορροπιών και τρόπου ζωής. 

Η μητρική επιλόχειος κατάθλιψη δεν είναι σπάνιο φαινόμενο. Σύμφωνα με έρευνες, η κατάθλιψη επηρεάζει το 15%-20% των γυναικών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και το 10%-15% τον πρώτο χρόνο ζωής του μωρού. Επίσης, μιλάμε πλέον και για επιλόχειο κατάθλιψη στους μπαμπάδες.

Unsplash Kelly Sikkema

«Η κατάθλιψη κατά τη διάρκεια της περιγεννητικής περιόδου έχει επιπτώσεις σε όλα τα επίπεδα για τη μητέρα, τον πατέρα, το βρέφος και την οικογένεια. Συνεπώς, η πρόληψη και η πρώιμη διάγνωση και θεραπεία της περιγεννητικής κατάθλιψης στους γονείς αποτελεί μείζον ζήτημα προαγωγής της δημόσιας υγείας», αναφέρει η Δρ Μιχαλέλη. 

Επιπλέον, στην εποχή μας, ιδιαίτερη βαρύτητα έχουν και άλλα θέματα που επηρεάζουν τα πρώτα χρόνια της ζωής. Ο μεγάλος αριθμός μεταναστών που γίνονται γονείς μακριά από την πατρίδα τους είναι ένα από αυτά. Η αύξηση των πρόωρων γεννήσων, εξαιτίας των υποβοηθούμενων τεχνικών αναπαραγωγής και η παραμονή των νεογνών σε μονάδες που συνοδεύεται από το άγχος της επιβίωσης και της καλής διά βίου υγείας, είναι ένα άλλο. 

Ψυχολογική υποστήριξη σημαίνει πρόληψη

Πόσο απαραίτητη είναι η ψυχολογική υποστήριξη των νέων γονέων; Πολύ, είναι η απάντηση. Υπάρχουν όμως δομές; 

«Η πρόληψη ψυχικών διαταραχών στη βρεφική και νηπιακή ηλικία είναι έρημος τόπος στην Ελλάδα του σήμερα. Ελάχιστες συγκριτικά με την κοινωνική ζήτηση είναι οι δημόσιες δομές που έχουν απομείνει να στηρίζουν οικογένειες με μικρά παιδιά. Ακόμη λιγότερες είναι οι δομές εκείνες που δύνανται να προσφέρουν υπηρεσίες πρόληψης σε εγκύους και οικογένειες με βρέφη και νήπια, παρόλο που η πρόληψη έχει αποδειχτεί μακροπρόθεσμα ότι μειώνει τις δημόσιες δαπάνες για την υγεία και την πρόνοια», αναφέρει η κ. Μιχαλέλη. 

«Μια πολιτισμένη κοινωνία, όμως, σκέφτεται, σχεδιάζει και παίρνει μέτρα για τους αυριανούς πολίτες της όχι μόνο αφού νοσήσουν, αλλά ήδη από την αυγή της ψυχικής τους ζωής», συμπληρώνει η ίδια.