ΔΕΝ ΕΠΙΛΕΓΕΙΣ ΤΥΧΑΙΑ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΝΤΥΝΕΣΑΙ ΤΙΣ ΑΠΟΚΡΙΕΣ

Νομίζεις ότι η στολή που επιλέγεις για τις Απόκριες είναι τυχαία; Αφού διαβάσεις αυτό το κείμενο θα έχεις μάθει δύο πράγματα: Πρώτον, ότι είναι πιο σωστό μιλάμε για καρναβάλι και όχι για Απόκριες. Δεύτερον, ότι μπορεί να ντύνεσαι αυτό που θα ήθελες να είσαι ή ακόμα και αυτό που φοβάσαι.

Έρχονται οι Απόκριες, σου λένε. Πρέπει να ντυθείς, σου λένε. Και εσύ κάθεσαι και αναρωτιέσαι: Γιατί; Αλήθεια, γιατί πρέπει να ντυθώ τις Απόκριες; «Επειδή ντύνονται όλοι». Ναι, αλλά εγώ δεν θέλω. Γιατρέ μου, έχω κάτι;

Αν με νιώθεις, θα σου πω ότι όχι μόνο δεν έχεις κάτι, αλλά είναι απολύτως δίκαιη η άρνησή σου. Θα εξηγήσω και τι αποκαλύπτει για την προσωπικότητά μας η επιλογή κοστουμιού εκείνη την ημέρα.

Σύμφωνα με την Ιερά Μονή Ασωμάτων-Πετράκη, «η Κυριακή της Απόκρεω ονομάζεται έτσι γιατί στη διάρκεια της εβδομάδας που ακολουθεί αρχίζει μια περιορισμένη νηστεία» (αποχή κρέατος – όπως παραγγέλουν τα λειτουργικά βιβλία). Μία εβδομάδα πριν από την Καθαρά Δευτέρα, εννοούμε, οπότε η Εκκλησία αρχίζει να μας «προσαρμόζει» στη μεγάλη προσπάθεια που θα απαιτήσει από εμάς με τη νηστεία της Σαρακοστής. Θέλει να μας βάλει σταδιακά στον μεγάλο αγώνα, γιατί γνωρίζει την ευπάθειά μας και προβλέπει την πνευματική μας αδυναμία.

Κάπως έτσι φτάνουμε στην Κυριακή της Απόκρεω. Που ουδεμία σχέση έχει με μεταμφιέσεις. Με αυτές έχει σχέση το καρναβάλι. Δηλαδή το carnavale (στα ιταλικά), που προκύπτει από τους όρους carne (κρέας) και vale (αντίο). Άρα «αντίο κρέας», άρα αποκρέα. Για να μην νομίζεις ότι κυνηγάμε την ουρά μας, εδώ να πούμε ότι κάποιοι έχουν δώσει και άλλη ετοιμολογία, που αφορά το carro vanale, δηλαδή το τροχήλατο πλοιάριο/άρμα διασκέδασης που χρησιμοποιούσαν οι Λατίνοι στις γιορτές τους.

Unsplash Xavi Cabrera

Όσοι γίνεστε μασκαράδες, δεν σημαίνει πως γίνεστε γελοίοι τύποι (ορισμός του αραβικού «μασχάρε»), αλλά ό,τι φοράτε μάσκα, λέξη που προκύπτει από το «maschera» που σημαίνει «προσωπείο». Τώρα πάμε και στα ψυχολογικά μου.

Γιατί οι απόκριες δεν ήταν ποτέ το φόρτε μου

Όταν ήμουν παιδί και μέχρι να αυτονομηθώ από τα «θέλω» της μάνας μου (που ήξερε καλύτερα και πάντα ήθελε το καλό μου), φορούσα τις Απόκριες ό,τι επέλεγε εκείνη. Έτσι είχα υπάρξει το πιο δύστροπο τζίνι όλων των εποχών, η πιο θλιμμένη και ευτραφής χαβανέζα (δεν με ένοιαζε ποτέ το body shaming – με ένοιαζε πάντα ότι δεν αισθανόμουν καλά εγώ μέσα σε κολάν και κορμάκια μπαλέτου, συν τη χαρακτηριστική φούστα και το κολιέ με τα λουλούδια). Θα έλεγες ότι η μητέρα μου πάντα είχε ένα όραμα στο κεφάλι της για εμένα. Που ατυχώς –για εμένα– δεν είχε απόλυτη σχέση με την πραγματικότητα. Γιατί ποτέ δεν υπήρξα το ντελικάτο, βιρτουόζικο κοριτσάκι.

Ακολουθούν δυο χαρακτηριστικές φωτογραφίες – του δράματός μου.

Για λόγους που δεν είναι της παρούσης, αλλά έχω αναλύσει διεξοδικά με άλλη αφορμή, δεν είχα και μεγάλη σχέση με τη διασκέδαση ή τη χαρά εκείνα τα χρόνια. Οι γονείς μου, πάλι, είχαν μεγάλη επαφή με το να μην μας πουν «διαφορετικούς», σε μια εποχή που αυτό ήταν κάπου στο 1.000.000 χειρότερο από ό,τι σήμερα, ελέω των μηδενικών προσλαμβανουσών της συντριπτικής πλειοψηφίας του συντηρητικού πληθυσμού. Οπότε, κάναμε ό,τι όλοι οι άλλοι, ακόμα και όταν ήταν το τελευταίο που θέλαμε, για το φαίνεσθαι της κανονικότητάς μας. Έτσι προέκυψαν οι ενδυμασίες μου – και το δράμα μου, κατά την παρουσία μου στα πάρτι των ημερών. Προφανώς και όλα αυτά τελείωσαν όταν μπήκα στην εφηβεία, οπότε το «όχι» έγινε εργοστασιακή ρύθμιση. Και η πρώτη απάντηση.

Η κατεξοχήν ημέρα που «χτίζονται» συναρπαστικές ταυτότητες

Πάντα είχα μια αδυναμία να κατανοήσω το ξέφρενο γλέντι και κέφι, για το σπορ του κεφιού και του γλεντιού. Επειδή ήταν η επιταγή των ημερών – όχι γιατί αυτό γουστάραμε να κάνουμε. Από επαγγελματική και προσωπική διαστροφή, αναζήτησα και τοποθετήσεις ψυχολόγων, για να καταλάβω το φαινόμενο. Για την ακρίβεια, τι μπορεί να κρύβεται πίσω από την επιλογή συγκεκριμένων στολών, δεδομένου ότι οι περισσότεροι άντρες που μόλις έχουν ενηλικιωθεί ντύνονται γυναίκες, ενώ ως παιδιά ντύνονταν ήρωες (σούπερ και μη). Το μεγαλύτερο πρόβλημά μου ήταν: πώς μπορεί κάποιος να ντυθεί «καουμπόι» τη μια χρονιά και «ινδιάνος» την επόμενη; Το βλέπεις το θεματάκι, έτσι;

Το ίδιο «πες μου γιατί» είχα με τις γυναίκες που ντύνονταν σέξι οτιδήποτε (νοσοκόμες, υπηρέτριες, μαθήτριες), ενώ μικρές ήταν όλες πριγκίπισσες.

«Παρατηρείτε, ωστόσο, πως τα γυναικεία κοστούμια αφορούν χαρακτήρες από πιο υποτελείς ρόλους, ενώ τα ανδρικά αντιπροσωπεύουν σωτήρες και ήρωες. Αν προσέξετε, θα δείτε πως το κοινό στοιχείο είναι η σεξουαλικότητα», έγραψε στο Psychology Today η Kit Yarrow, βραβευμένη ερευνήτρια στη ψυχολογία των καταναλωτών, καθηγήτρια σε πανεπιστήμια όλου του πλανήτη (στο είδος της) και συγγραφέα. Παρεμπιπτόντως, τα τελευταία χρόνια διδάσκει ψυχολογία και μάρκετινγκ, στο Golden State University του San Francisco.

«Αυτό σημαίνει ότι οι νέες γυναίκες που είναι ντυμένες σέξι, έχουν εσωτερική επιθυμία να είναι ανίσχυρες και να τους σώσει κάποιος; Μάλλον ισχύει το αντίθετο, καθώς οι στολές φαίνεται να είναι τρόπος να εξερευνήσουμε αυτό που δεν είμαστε».

Unsplash Wesley Tingey

Ομολογουμένως, πόσο πιθανό είναι μια γυναίκα που δουλεύει ως σερβιτόρα να μασκαρευτεί σέξι σερβιτόρα; «Ενώ υπάρχει μικρό ενδιαφέρον για το πρόσωπο και το χαρακτήρα πίσω από την στολή, δεν σημαίνει πως υπάρχει και η επιθυμία να γίνεις αυτός ο χαρακτήρας. Αυτό ισχύει και για τους άντρες. Ο Batman, ο Πειρατής της Καραϊβικής και όλοι οι άλλοι έντονοι ανδρικοί χαρακτήρες (και δη αυτοί που δείχνουν τους κοιλιακούς τους), τείνουν να είναι αποτυχημένοι στη σεξουαλική τους ζωή».

Σύμφωνα, λοιπόν, με την ειδικό που έχει φάει χρόνια από τη ζωή της να καταλάβει και να ερμηνεύσει τις βασικές μου απορίες για το Καρναβάλι (και όχι τις Αποκριές, μην τα ξαναλέμε), «οι στολές που παραπέμπουν σε εγκληματίες, δίνουν στους ανθρώπους τη δυνατότητα να εκφράσουν με ασφάλεια και δημιουργικά την σκοτεινή τους πλευρά, χωρίς ενοχές». Βέβαια, επειδή κάποιος φορά τη μάσκα του «Scream» δεν σημαίνει ότι το όνειρο του είναι να γίνει δολοφόνος.

Επιθυμίες και φόβοι

«Οι στολές έχουν να κάνουν περισσότερο με τις εσωτερικές επιθυμίες και τους φόβους μας», είχε πει η ψυχίατρος στην κλινική σχολή του Νευροψυχιατρικού Ινστιτούτου του UCLA, Dr. Carole Lieberman. Πρόσθεσε πως «με το να ντύνονται κάποιοι άνθρωποι ό,τι φοβούνται περισσότερο, προσπαθούν να νιώσουν πως κατέκτησαν τους φόβους τους». Άλλοι ντύνονται τις φιλοδοξίες τους και υπάρχουν κι αυτοί που ντύνονται ό,τι αντιπαθούν.

Unsplash Saksham Gangwar

«Οι νεαροί ενήλικες βρίσκονται στο στάδιο της ψυχολογικής ανάπτυξης, κατά το οποίο η απόκτηση διαφορετικών ρόλων έχει μια γοητεία – καθώς ακόμα προσπαθούν να καταλάβουν ποιοι είναι. Το Halloween (σ.σ. τότε που μασκαρεύονται οι Αμερικάνοι) είναι η απόλυτη ημέρα παιχνιδιού ρόλων. Ως εκ τούτου, δεν είναι περίεργο ότι σχεδόν τα 3/4 των ατόμων ηλικίας από 18 έως 24 ετών σχεδιάζουν να φορέσουν μια στολή. Το ποσοστό των ενηλίκων που μασκαρεύονται μειώνεται από ηλικιακή ομάδα σε ηλικιακή ομάδα. Πέφτει στο μισό, στο γκρουπ 35 έως 44 χρόνων, και στο 1/4 σε αυτό των 55 έως 64 ετών. Σε αυτή την ηλικία, οι άνθρωποι γνωρίζουν ποιοι είναι και άρα το παιχνίδι ρόλων είναι λιγότερο συναρπαστικό».

Το μασκάρεμα σε αβέβαιους καιρούς

«Σε μια πολιτική και οικονομική εποχή στην οποία οι άνθρωποι αισθάνονται λιγότερη βεβαιότητα και πως έχουν ελάχιστο έλεγχο στη ζωή τους, μπορείτε να δείτε τη γοητεία που εκπέμπει χαρακτήρας που δεν επιβαρύνεται από ενσυναίσθηση. Τότε είναι πιο πιθανό να ντυθούμε θύτες και όχι θύματα».

Οι στολές είναι «συσκευές επικοινωνίας. Λένε κάτι για εσάς στους άλλους και έχουν σκοπό να προκαλέσουν μια απάντηση. Υπό κανονικές συνθήκες, κανείς δεν βάζει στολή για να κάτσει μόνος του στο σπίτι. Τα κοστούμια είναι οχήματα κοινωνικής επαφής και σύνδεσης.

»Η επιλογή και η κατασκευή ενός κοστουμιού απαιτεί φαντασία και δημιουργικότητα. Στρέφεται γύρω από όσα έχετε στο μυαλό σας και τα ενδιαφέροντά σας – όχι στο ντεκολτέ και τους κοιλιακούς.

»Εντωμεταξύ, έχει φανεί πως οι μεταμφιεσμένοι ως χαρακτήρες και τα θέματα της ποπ κουλτούρας είναι ιδιαίτερα καλοί στο να ξεκινήσουν μια συζήτηση».