ΓΙΑΤΙ ΝΙΩΘΟΥΜΕ ΚΑΛΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΝΟ ΤΗΣ ADELE

Το νέο άλμπουμ της Adele στάθηκε αφορμή να αναρωτηθούμε: Γιατί μας αρέσει να ακούμε θλιμμένα τραγούδια; Πώς επιδρούν στην ψυχολογία μας;

Η Adele αποφάσισε να επιστρέψει στη δισκογραφία, έξι χρόνια μετά την προηγούμενη δουλειά της, με το «30». Ένα album στο οποίο «εξηγώ στον γιο μου γιατί διέλυσα τη ζωή του, ώστε να διεκδικήσω τη δική μου ευτυχία», όπως δήλωσε σε συνέντευξή της στη Vogue.

Στο «30» έγραψε για το διαζύγιό της με τον Simon Konecki, πατέρα του 8χρονου σήμερα Angelo, τη μάχη που έδωσε με τον εαυτό της, το άγχος και διάφορα άλλα θέματα ψυχικής υγείας. «Τη δική μου πλευρά της ιστορίας» και τελικά το πώς κατέληξε να ζει τη ζωή που ζει τώρα, στο Los Angeles, με νέο σύντροφο, «μετά την ενδοσκόπηση και ένα είδος αυτολύτρωσης» που βίωσε.

Το βράδυ της Κυριακής 21/11 ερμήνευσε τα νέα της τραγούδια, που, όπως μπορείς να αντιληφθείς δεν είναι η επιτομή της χαράς. Η ίδια έχει εκφράσει την ελπίδα πως, κάποια στιγμή, θα καταφέρει να γράψει κάτι χαρούμενο. Δεδομένα, δεν είναι αυτή η στιγμή.

Τα θλιμμένα τραγούδια της Adele

Θα έλεγες πως δεν χρειαζόμαστε –άλλους– λόγους να αισθανθούμε θλιμμένοι. Υπάρχουν ούτως ή άλλως οκάδες. Παρ’ όλα αυτά, από την κυκλοφορία του πρώτου τραγουδιού, με τίτλο «Easy on me», οι νέες ψυχικές καταθέσεις της Βρετανίδας καλλιτέχνιδος κάνουν θραύση. Το Conversation θέλησε να ερευνήσει τους λόγους που ένα θλιμμένο τραγούδι κάνει εμάς να αισθανόμαστε καλά. Κάτι που λες και παράλογο. Είναι όμως, αλήθεια.

Ο Simon McCarthy-Jones, επίκουρος καθηγητής κλινικής ψυχολογίας και νευροψυχολογίας στο Trinity College του Δουβλίνου, άρχισε την ανάλυση του φαινομένου από τις βιολογικές θεωρίες: «Όταν βιώνουμε μια απώλεια στη ζωή μας ή συμπάσχουμε με τον πόνο κάποιου άλλου, απελευθερώνονται ορμόνες όπως η προλακτίνη και η ωκυτοκίνη. Μας βοηθούν να αντιμετωπίσουμε τον πόνο. Μας κάνουν να νιώθουμε ηρεμία, παρηγοριά και υποστήριξη. Όπως λοιπόν, νιώθουμε τον πόνο της Adele ή θυμόμαστε τον αντίστοιχο δικό μας, ενδεχομένως να προκαλούνται οι ίδιες χημικές αλλαγές μέσα μας. Ένα click στο τραγούδι μπορεί να εκληφθεί ως click στο δικό μας –μεταφορικό– ορό μορφίνης. Αυτή είναι μια θεωρία. Σχετική μελέτη δεν επιβεβαίωσε με στοιχεία την υποψία ότι η στενάχωρη μουσική αυξάνει τα επίπεδα προλακτίνης. Υπάρχουν, ωστόσο, μελέτες που έχουν υποδείξει ότι η προλακτίνη και η ωκυτοκίνη ευθύνονται για το γεγονός ότι η λυπημένη μουσική μας κάνει να νιώθουμε καλά».

H ψυχολογία της θλιμμένης μουσικής

Ένας από τους λόγους, λοιπόν, που απολαμβάνουμε τα στενάχωρα τραγούδια έχει να κάνει με το γεγονός ότι μας «συγκινούν από αγάπη». Η συγκεκριμένη συγκίνηση μπορεί να περιλαμβάνει ρίγη, ανατριχίλα και πλημμύρα συναισθημάτων (ρομαντικών ή άλλων), μια ζεστασιά και μια αγαλλίαση.

Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά; Ο Αμερικανός συγγραφέας James Baldwin είχε γράψει: «Αυτά που με βασάνισαν περισσότερο ήταν τα ίδια με όσα με συνέδεαν με όλους τους ανθρώπους που είναι ζωντανοί, που ήταν κάποτε ζωντανοί». Αντιστοίχως, το να αισθανόμαστε συγκινημένοι μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε πως ερχόμαστε πιο κοντά με άλλους ανθρώπους.

Αυτό ενδεχομένως να εξηγεί και τον λόγο που όσοι έχουν υψηλότερα επίπεδα ενσυναίσθησης είναι πιο πιθανό να αισθανθούν συγκινημένοι ακούγοντας θλιμμένη μουσική. «Όσοι ακούσαμε το “30” ενδεχομένως να ανατρέξαμε σε video με αντιδράσεις άλλων ανθρώπων στο άκουσμα αυτών των τραγουδιών, ώστε να νιώσουμε πως μοιραζόμαστε μια συναισθηματική εμπειρία μαζί τους. Η αίσθηση της κοινής εμπειρίας ενισχύει την αίσθηση της συγκίνησης και πυροδοτεί αισθήματα όπως αυτό της άνεσης και εκείνο του “ανήκειν”».

Μόνο το 25% όσων ακούν θλιμμένη μουσική νιώθει θλίψη

Ο κ. McCarthy-Jones κατέληξε στο ότι «η θλιμμένη μουσική της Adele γίνεται φίλη μας. Ένα κοινωνικό υποκατάστατο. Μπορούμε να την εκλάβουμε ως έναν φανταστικό φίλο που μας παρέχει υποστήριξη και ενσυναίσθηση, έπειτα από μια απώλεια».

Η συγκίνηση που νιώθουμε μπορεί να είναι και από τις αναμνήσεις που «ξυπνούν» από σημαντικές στιγμές της ζωής μας. «Τα τραγούδια της είναι πολύ νοσταλγικά. Ίσως να είναι η νοσταλγία και όχι η θλίψη αυτό που απολαμβάνουμε».

Σε έρευνα για το συναίσθημα που προκαλεί κατ’ αρχάς η θλιμμένη μουσική, μόνο το 25% δήλωσε ότι ήταν αυτό της λύπης. Το μεγαλύτερο ποσοστό ένιωσε νοσταλγία, συναίσθημα που μπορεί να μας βοηθήσει να αυξήσουμε την αίσθηση της κοινωνικής σχετικότητας και παράλληλα να περιορίσουμε το άγχος και την αίσθηση του μάταιου.

Η θεωρία της ελεγχόμενης προσομοίωσης

Η επόμενη θεωρία που αναπτύχθηκε ονομάστηκε «συναισθηματικό γυμναστήριο». «Τα θλιμμένα τραγούδια μάς παρέχουν έναν ασφαλή, ελεγχόμενο χώρο στον οποίο μπορούμε να ερευνήσουμε την προσομοιωμένη θλίψη». Σαν το sparring του Neo με τον Morpheus στο «The Matrix».

«Η προσομοίωση της θλίψης μάς επιτρέπει να πειραματιστούμε με αυτό το συναίσθημα και να πάρουμε τα μαθήματά μας. Μπορεί να ενισχύσει την ενσυναίσθηση, όπως και τη διαδικασία εκμάθησης του να βλέπουμε από διαφορετική οπτική γωνία τα πράγματα και να δοκιμάζουμε διάφορες αντιδράσεις στη λύπη. Αυτό μπορεί να μας προετοιμάσει καλύτερα για μια ενδεχόμενη πραγματική απώλεια».

Αν δεν βρήκατε τη δική σας περίπτωση σε κάτι από τα παραπάνω, τότε μπορεί να ισχύει πως «τα τραγούδια της Adele είναι μεν θλιμμένα, αλλά είναι και όμορφα. Και αυτό τα κάνει ευχάριστα. Δηλαδή, η λύπη μπορεί απλά να συμπίπτει με την ομορφιά. Το να βλέπουμε πράγματα ηθικής αρετής ή ομορφιάς είναι κάτι που μπορεί να προβοκάρει το αίσθημα της ανύψωσης, να μας αγγίξει, να μας συγκινήσει και να μας εμπνεύσει. Η Αdele με τη δουλειά της, με την περιγραφή δύσκολων εμπειριών ζωής, μας βοηθάει να τις κατανοήσουμε και να τις διαχειριστούμε καλύτερα».

Στο τέλος της ημέρας «τα τραγούδια της Adele σημαίνουν κάτι διαφορετικό για τον καθένα μας. Συνηθίζουμε να ακούμε λυπημένη μουσική, όταν θέλουμε να αναλογιστούμε, να χαλαρώσουμε ή να νιώσουμε πως ανήκουμε κάπου. Σε όλους μας αυτές οι δημιουργίες λένε το ίδιο: Πως δεν είμαστε μόνοι στον πόνο. Μας επιτρέπουν να νιώσουμε τον πόνο της καλλιτέχνιδος, να μοιραστούμε τα δικά μας βάσανα, να έρθουμε πιο κοντά με άλλους από το παρελθόν και το παρόν. Βλέπετε, στο να μπορούμε να μοιραζόμαστε πράγματα οι άνθρωποι, κρύβεται η ομορφιά της ύπαρξής μας».