ΓΙΑΤΙ ΝΙΩΘΕΙΣ ΜΟΝΑΞΙΑ ΟΤΑΝ ΕΙΣΑΙ ΜΑΖΙ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ;

Βρισκόμαστε σε μακροχρόνιες σχέσεις, έχουμε ανθρώπους γύρω μας κι όμως νιώθουμε μόνοι. Τι δηλώνει το γεγονός ότι αισθανόμαστε μοναξιά ενώ είμαστε με άλλους;

Ακόμα κι αν μοιραζόμαστε τον χώρο με ανθρώπους που γνωρίζουμε ή αποτελούν μέλη του κοινωνικού μας κύκλου, μπορεί να υπάρξουν στιγμές που νιώθουμε ότι η παρουσία τους τονίζει την απομόνωσή μας. Η μοναξιά είναι κάτι παραπάνω από το επιλέγω να «είμαι μόνος/η» συνειδητά, γιατί θέλω να περάσω χρόνο με τον εαυτό μου, ως μια βασική, φυσιολογική ανάγκη που επιθυμώ να καλύψω. Αντίθετα, είναι η κατάσταση στεναχώριας ή δυσφορίας που προκύπτει όταν κάποιος αντιλαμβάνεται ένα χάσμα μεταξύ της επιθυμίας για κοινωνική σύνδεση και των εμπειριών του.

Αυτή η οδυνηρή κατάσταση, που δείχνει ότι η βασική ανάγκη κάποιου για κοινωνική σύνδεση δεν ικανοποιείται λόγω συνθηκών ή επιλογών που οδήγησαν σε αυτή την κατάσταση, αποτελεί σοβαρή απειλή για την ευημερία, τη μακροπρόθεσμη σωματική υγεία και την υγεία του εγκεφάλου.

Στη σημερινή εποχή, το φαινόμενο της μοναξιάς έχει αναχθεί σε επιδημία, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να το έχει χαρακτηρίσει «παγκόσμια ανησυχία για τη δημόσια υγεία» από το 2023.

Συγκεκριμένα, η μοναξιά έχει συνδεθεί με το άγχος, την κατάθλιψη, την αυτοκτονία, αλλά και με προβλήματα υγείας και ευημερίας που αντιστοιχούν στο κάπνισμα 15 τσιγάρων καθημερινά, ενώ ενέχει μεγαλύτερους κινδύνους για την υγεία από εκείνους που συνδέονται με την παχυσαρκία και τη σωματική αδράνεια.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Κανείς δεν έχει ανοσία στη μοναξιά

Πολλοί άνθρωποι έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με τον φόβο και το αίσθημα της μοναξιάς. Συγκεκριμένα, στοιχεία ερευνών δείχνουν ότι περισσότεροι από δύο στους πέντε ενήλικες (το 42%), ηλικίας 19 έως 34 ετών, δηλώνουν ότι αισθάνονται «πάντα παραμελημένοι», ενώ το ίδιο νιώθει και το 16% των ατόμων ηλικίας 55 ετών και άνω.

Οι ειδικοί τονίζουν ότι η μοναξιά μπορεί να επηρεάσει τον οποιονδήποτε, σε οποιαδήποτε ηλικία και σε οποιοδήποτε μέρος της Γης. Ειδικότερα, παρατηρούν ότι ακόμα και ορισμένοι άνθρωποι που περιβάλλονται από άλλους καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας ή ακόμα και άνθρωποι που βρίσκονται σε μακροχρόνια σχέση ή γάμο, εξακολουθούν να βιώνουν μια βαθιά και διάχυτη μοναξιά.

Άλλωστε, μόνος δεν είναι εκείνος που δεν έχει γύρω του ανθρώπους, αλλά εκείνος που νιώθει ότι οι σχέσεις του δεν είναι αυθεντικές και ουσιαστικές. Αντίστοιχα, συχνά οι άνθρωποι που μπορεί να είναι κοινωνικοί και να έχουν κύκλο λόγω της δουλειάς τους, νιώθουν μοναξιά λόγω της έλλειψης ενός συντρόφου ή μιας ανθρώπινης παρουσίας στο σπίτι τους.

ΜΟΝΟΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΚΕΙΝΟΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΓΥΡΩ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ, ΑΛΛΑ ΕΚΕΙΝΟΣ ΠΟΥ ΝΙΩΘΕΙ ΟΤΙ ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΥΘΕΝΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ.

Τι μάθαμε να περιμένουμε από τους άλλους

Όπως δείχνει η θεωρία της προσκόλλησης, οι πρώιμες εμπειρίες με τους κύριους φροντιστές μας, διαμορφώνουν τις εσωτερικές αναπαραστάσεις για τον εαυτό μας και τους άλλους. Αυτές οι εσωτερικευμένες (ως επί το πλείστον ασυνείδητες) νοητές εικόνες, επηρεάζουν τις σχέσεις και τις συναισθηματικές μας εμπειρίες κατά τη διάρκεια της ζωής μας.

Η μοναξιά λοιπόν μπορεί να θεωρηθεί, εκτός των άλλων, ως εκδήλωση άλυτων ζητημάτων που σχετίζονται με αυτές τις εσωτερικευμένες σχέσεις. Αν οι πρώιμες εμπειρίες μας καθορίστηκαν από φροντιστές που ήταν υπερβολικοί (παρεμβατικοί ή επιβλητικοί) ή μη αρκετοί (απορριπτικοί, εγκαταλείποντες ή συναισθηματικά απόντες), αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μακροχρόνιες δυσκολίες να διαμορφώσουμε ουσιαστικές σχέσεις, δημιουργώντας μια επίμονη αίσθηση συναισθηματικής απομόνωσης ακόμη και όταν βρισκόμαστε μαζί με άλλους ανθρώπους.

Οι παλιοί φόβοι της εγκατάλειψης ή της παρενόχλησης, για παράδειγμα, μπορεί να συμβάλλουν σε ένα διάχυτο αίσθημα μοναξιάς, καθώς δυσκολευόμαστε να εμπιστευτούμε, να συνδεθούμε ή να εκφράσουμε τον αυθεντικό μας εαυτό.

Η μοναξιά μπορεί να τροφοδοτείται από ασυνείδητες φαντασιώσεις, που αναπτύχθηκαν κατά την παιδική μας ηλικία, περί απόρριψης, προδοσίας ή εγκατάλειψης. Αυτοί οι φόβοι θα χρωματίσουν τις αντιλήψεις μας και θα καθορίσουν τι μάθαμε να περιμένουμε από τους άλλους. Μερικές φορές, αυτού του είδους η διαδικασία οδηγεί σε μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία, καθώς η προστατευτική μας στάση μπορεί να κρατήσει τους άλλους μακριά, ενισχύοντας της αίσθηση της απομόνωσης.

Η ΜΟΝΑΞΙΑ ΤΡΟΦΟΔΟΤΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΑΣΥΝΕΙΔΗΤΕΣ ΦΑΝΤΑΣΙΩΣΕΙΣ, ΠΟΥ ΑΝΑΠΤΥΧΘΗΚΑΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ  ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ, ΠΕΡΙ ΑΠΟΡΡΙΨΗΣ, ΠΡΟΔΟΣΙΑΣ Ή ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ.

Η σχέση που έχουμε με τον εαυτό μας σχετίζεται με το αίσθημα της μοναξιάς

Αν λοιπόν οι πρώιμες εμπειρίες μας χαρακτηρίζονται από ανασφάλεια, ασυνέπεια, παραμέληση ή κακοποίηση, μπορεί τελικά να επηρεάσουν όχι μόνο το τι μάθαμε να περιμένουμε από τους άλλους, αλλά και τη σχέση μας με τον εαυτό μας.

Έχοντας εσωτερικεύσει μια αίσθηση ανεπάρκειας, αναξιότητας ή βαθιά ριζωμένης ντροπής, αν μας απορρίπτουν ή μας κακομεταχειρίζονται, το μυαλό μας μπορεί να έχει την ανάγκη να πιστέψει ότι αυτό συμβαίνει επειδή υπάρχει κάτι θεμελιωδώς λάθος ή κακό σε εμάς.

Έτσι, μπορεί να βιώνουμε μια εσωτερική σύγκρουση μεταξύ της επιθυμίας για σύνδεση και του φόβου της απόρριψης. Μπορεί να νιώθουμε διχασμένοι εσωτερικά, με ένα κομμάτι μας να λαχταρά την οικειότητα και τη σύνδεση, ενώ το άλλο να ενσωματώνει φόβους εγκατάλειψης. Αυτή η εσωτερική σύγκρουση μπορεί να δημιουργήσει μια βαθιά αίσθηση μοναξιάς, καθώς αμφιταλαντευόμαστε ανάμεσα στην επιθυμία για εγγύτητα και στον φόβο ότι θα πληγωθούμε.

Ταυτόχρονα, επιθυμίες που δεν έχουν εκδηλωθεί, τραύματα που δεν έχουν ακόμα αποκωδικοποιηθεί ή υπαρξιακά κενά που παλεύουν να μην βγουν στην επιφάνεια, μπορεί να συμβάλλουν σε μια μη ολοκληρωμένη εικόνα του εαυτού.

Όταν λοιπόν προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε τη δυσκολία μας να μεταδώσουμε το βάθος των υποκειμενικών μας εμπειριών σε κάποιον άλλον προκειμένου να συναντηθούν οι αντιλήψεις μας, είναι λογικό να βιώνουμε μια αίσθηση ανεπάρκειας και εγγενούς έλλειψης. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, μπορεί να βιώσει κανείς την εμπειρία της μοναξιάς, ακόμη και όταν είναι μαζί με άλλους.

Η δύναμη της συνειδητής μοναξιάς

Πρέπει ωστόσο να διερευνήσουμε τη διαφορά μεταξύ των όρων μοναξιά και κοινωνική απομόνωση. Αρχικά, η κοινωνική απομόνωση είναι αντικειμενική, καθώς αναφέρεται στον μετρήσιμο χρόνο που οι άνθρωποι περνούν μόνοι τους, χωρίς κάποια κοινωνική επαφή. Πολλές από τις έρευνες μεγάλης κλίμακας φαίνεται να παρακολουθούν αυτόν τον δείκτη.

Αντιθέτως, η μοναξιά θεωρείται υποκειμενική, καθώς είναι το οδυνηρό αίσθημα της αποσύνδεσης από ουσιαστικές σχέσεις, το οποίο μπορεί να επιμένει ανεξάρτητα από τη φυσική εγγύτητα με άλλους ανθρώπους. Μπορείτε να αισθάνεστε βαθιά μόνοι σε ένα γεμάτο δωμάτιο ή ουσιαστικά συνδεδεμένοι ενώ είστε μόνοι σας.

Είναι λοιπόν απολύτως φυσιολογικό να επιλέγει κάποιος συνειδητά την απομόνωση, δηλαδή το να περνά περισσότερο χρόνο με τον εαυτό του. Συγκεκριμένα, μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που απολαμβάνουν τον χρόνο που περνούν μόνοι, έχουν συχνά υψηλό επίπεδο αυτάρκειας και ανεξαρτησίας, και μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Όμως, αυτό αφορά στις περιπτώσεις που η μοναξιά επιλέγεται συνειδητά και δεν είναι απόρροια άλλων παραγόντων που έχουν οδηγήσει το άτομο στην απομόνωση.

Βρείτε εδώ τα audio articles που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή.

Για να ακούτε τα άρθρα του OW που είναι διαθέσιμα σε ηχητική μορφή, μπορείτε να μας ακολουθήσετε σε Spotify και σε Apple Podcasts.