ΓΙΑΤΙ ΜΑΣ ΓΟΗΤΕΥΟΥΝ ΟΙ ΝΑΡΚΙΣΣΟΙ

Η λέξη νάρκισσος χρησιμοποιείται συχνά στην καθημερινότητα και με μεγάλη ευκολία. Γνωρίζουμε όμως τι ακριβώς σημαίνει αυτό;

Ο ναρκισσισμός περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα χαρακτηριστικών και συμπεριφορών που μπορεί να εμφανίζει κάποιος σε περιόδους της ζωής του, και φθάνει μέχρι και τη Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας.

Στην καθημερινότητα χρησιμοποιούμε αυτόν τον όρο για να περιγράψουμε κάποιον που μας φαίνεται ωραιοπαθής κατά μία έννοια. Ο νάρκισσος όμως είναι πολύ περισσότερα από αυτό. Το κύριο και βασικό χαρακτηριστικό ενός ανθρώπου με ναρκισσιστική συμπεριφορά, σε ψυχολογικό επίπεδο, είναι ο εγωκεντρισμός. Με απλά λόγια, όλα γυρίζουν γύρω του. Αυτός είναι το κέντρο του κόσμου του – και του κόσμου όλου πολλές φορές. Απαιτεί να είναι το κέντρο του δικού σου κόσμου.

Ο εγωκεντρισμός του νάρκισσου

Στον μύθο του Νάρκισσου, ο όμορφος αυτός νέος ο οποίος έσκυβε για να θαυμάσει το κάλλος του, που καθρεφτιζόταν στην επιφάνεια της λίμνης, στο τέλος πνίγηκε, επειδή ήθελε να πάει όλο και πιο κοντά σε αυτό το κάλλος, επειδή τον σαγήνευε ο ίδιος του ο εαυτός. Και αυτοκαταστράφηκε.

Έτσι ακριβώς συμβαίνει και με τους ανθρώπους με χαρακτηριστικά ναρκισσιστικής συμπεριφοράς σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό. Εμφανίζουν έντονο εγωκεντρισμό και πολλές φορές μας δίνουν την εντύπωση ότι είναι ερωτευμένοι με τον εαυτό τους. Η ωραιοπάθεια, λοιπόν, που πολλές φορές διακρίνουμε είναι ακριβώς αυτό το χαρακτηριστικό: η επίμονη και αδιάκοπη ενασχόληση με τον εαυτό.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Οι ναρκισσιστικές συμπεριφορές συνήθως συνδέονται με την παιδική ηλικία, είτε με κάποιο τραύμα, υπό τη μορφή της γονικής αδιαφορίας και της διαρκούς επίκρισης, είτε με τη μορφή υπερβολικού θαυμασμού και ανάθεσης ρόλου βασιλιά στο παιδί από τους γονείς.

Τα βασικά σημάδια ότι έχεις απέναντί σου έναν νάρκισσο

Ποια είναι ορισμένα χαρακτηριστικά που θα πρέπει να σε βάλουν σε σκέψεις;

• Δείχνει και πιστεύει ότι είναι καλύτερος από τους άλλους ανθρώπους, πιο ωραίος, πιο έξυπνος, πιο πετυχημένος, πιο διαβασμένος, πιο καλλιεργημένος κ.λπ., και αποπνέει αλαζονεία.
• Υπερβάλλει για τα επιτεύγματά του και φαντάζεται μεγαλεία, επιτυχία, δύναμη.
• Αισθάνεται ή/και δηλώνει ότι είναι ξεχωριστός και γι’ αυτό δικαιούται να έχει προνόμια και ειδική μεταχείριση.
• Δεν χωράει σε καλούπια και δεν υπακούει (κυριολεκτικά και μεταφορικά) σε κανόνες.
• Αποζητά τη συναναστροφή με ανθρώπους υψηλού κοινωνικού και οικονομικού status, γιατί θεωρεί ότι μόνο αυτό είναι αντάξιο του.
• Θέλει να έχει μόνο το καλύτερο στα πάντα, π.χ. το καλύτερο σπίτι, το καλύτερο αυτοκίνητο, το καλύτερο ρολόι, να γευματίζει στο καλύτερο εστιατόριο, κ.ο.κ.
• Ζηλεύει τους άλλους και πολλές φορές αισθάνεται ότι και οι άλλοι τον/τη ζηλεύουν.
• Γίνεται χειριστικός/η.
• Είναι απαραίτητο, έχει βαθιά ανάγκη, να τον/τη θαυμάζουν και να τον/την επαινούν.
• Στερείται ενσυναίσθησης.

Όπως καταλαβαίνεις, σε έναν άνθρωπο με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά, επικρατεί πάντα μια σύγκριση στην οποία εκείνος είναι ανώτερος και οι άλλοι κατώτεροι. Εκείνος είναι θεός κι εμείς οι υπόλοιποι κοινοί θνητοί. Βασιλιάς και αυλικοί.

Οπότε, θα ρωτήσεις, τι κάνουν και γίνονται τόσο πολύ ελκυστικοί;

Γιατί οι νάρκισσοι είναι ελκυστικοί

Ο νάρκισσος είναι από τη φύση του ένας εξαιρετικά γοητευτικός άνθρωπος. Το πρώτο πράγμα που προσέχεις είναι η εμφάνισή του, γιατί συνήθως είναι όντως όμορφος, αλλά ακόμα περισσότερο γιατί την έχει προσέξει. Ο νάρκισσος ποντάρει στον εαυτό του, φροντίζει την εμφάνιση του και την πουλάει ανεπιτήδευτα.

Ένας άνθρωπος με ναρκισσιστικές τάσεις είναι όντως χαρισματικός και πολύ συχνά ταλαντούχος, και επενδύει σε αυτό. Όταν τον γνωρίζεις και πιθανώς όταν τον περιγράφεις σε φίλους αργότερα, λες πως είναι από αυτούς τους ανθρώπους που έχουν αυτό το κάτι. Αυτό το απροσδιόριστο κάτι που δεν μπορείς να ονοματίσεις ακριβώς, αλλά το νιώθεις.

Επίτρεψέ μου να σε βοηθήσω: αυτό το κάτι λέγεται σαγήνη. Ο νάρκισσος είναι η προσωποποίηση της σαγήνης, κάπως σαν τις σειρήνες στην Οδύσσεια. Μέχρι να το καταλάβεις, έχεις ήδη πιαστεί στα δίχτυα.

Στην αρχή της γνωριμίας, ο νάρκισσος είναι ελκυστικός γιατί μας δίνει ακριβώς ό,τι ποθεί η ψυχή μας. Έχει μία σχεδόν μαγική ικανότητα, δεξιότητα ή –αν θέλεις– διαίσθηση να διαβάζει τους ανθρώπους. Κι ενώ στερείται ενσυναίσθησης, ξέρει πάρα πολύ καλά ότι όλοι μας θέλουμε να αρέσουμε. Με λίγα λόγια, ο νάρκισσος είναι ο μαέστρος της αποπλάνησης.

Είναι εξωστρεφής και κοινωνικός, είναι η ψυχή της παρέας, έχει τρόπους και ξέρει να συμπεριφερθει σωστά ανάλογα με το κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται. Είτε είναι άντρας είτε γυναίκα, είναι σχεδόν αδύνατον να περάσει απαρατήρητος. Όντως ξεχωρίζει από το πλήθος.

Πώς συμπεριφέρεται σε μια σχέση ένας νάρκισσος

Στην αρχή της σχέσης δείχνει να στα δίνει όλα. Αισθάνεσαι το κέντρο του κόσμου, οι ρομαντικές σου φαντασιώσεις βρίσκουν ανταπόκριση, ό,τι πεις και κάνεις είναι θαυμαστό, βγαίνετε έξω συχνά, πηγαίνετε σε ενδιαφέροντα και μοδάτα μέρη, και αναρωτιέσαι πού κρυβόταν τόσο καιρό αυτός ο ιδανικός σύντροφος. Στοπ, εδώ. Αυτό από μόνο του είναι κάτι που πρέπει να σε προβληματίσει. Δεν υπάρχει ιδανικός σύντροφος.

Εδώ ακριβώς ξεκινάει η αντίστροφη μέτρηση. Όταν ο νάρκισσος αισθανθεί ότι σε έχει κερδίσει, ότι η γοητεία του και η σχέση σας έχουν εδραιωθεί, τότε ξεκινάει να εμφανίζει το άλλο του πρόσωπο. Ξαφνικά φταις εσύ για όλα, δεν είσαι καλή/ός για τίποτα, δεν ξέρεις τίποτα, δεν ανταποκρίνεσαι στο επίπεδο του/της κ.λπ. Οι εμφανείς συμπεριφορές τείνουν να είναι προσβλητικές και κακοποιητικές. Σε αυτό το σημείο, δύο τινά μπορεί να συμβούν:

1. Αν είσαι από τους ανθρώπους που υπερισχύει η αυτοεκτίμηση τους και η λογική αντίληψη της πραγματικότητας, όλα αυτά είναι δυσάρεστα και ξένα για σένα, οπότε φεύγεις από τη σχέση αμέσως.
2. Αν όμως ανήκεις στους ανθρώπους που η ναρκισσιστική συμπεριφορά του συντρόφου κάτι κουμπώνει και στα δικά σου θεματάκια, τότε παραμένεις λίγο ή πολύ ακόμα, δικαιολογώντας τις συμπεριφορές αυτές. Ρίχνεις την ευθύνη σε άλλους –σε έχει πείσει ότι είναι αδικημένος από τη ζωή–, πρώην συντρόφους, γονείς κ.λπ. και παραμένεις στη σχέση, αναλαμβάνοντας τον ρόλο της/του προστάτη, του υπερασπιστή και του φροντιστή των αναγκών του άλλου. Είσαι πεπεισμένη/νος ότι εσύ θα διορθώσεις την αδικία και θα κάνεις τη διαφορά.

Μπορεί να δουλέψει η ψυχοθεραπεία;

Σε αυτό το σημείο θέλω να σε σταματήσω για να σου δώσω κάποια επιστημονικά δεδομένα. Παρόλο που η ψυχοθεραπεία μπορεί όντως να βοηθήσει ανθρώπους με ναρκισσιστικές συμπεριφορές, και άπαξ και θελήσουν να ζητήσουν βοήθεια έχουν πολύ καλή εξέλιξη και αλλαγή συμπεριφορών, το πρόβλημα έιναι ακριβώς αυτό: ένας νάρκισσος δεν θα ζητήσει σχεδόν ποτέ βοήθεια, γιατί ακριβώς αυτό το γνωστικό σχήμα, η εικόνα που έχει για τον εαυτό του, δεν του επιτρέπει κατι τέτοιο. Δεν υπάρχει κάποιος πιο πάνω από αυτόν, άρα πώς θα βοηθηθεί από κάποιον κατώτερο του;

Αν θεωρείς πως είσαι σε σχέση με έναν νάρκισσο καλό είναι να ζητήσεις εσύ βοήθεια για τον εαυτό σου. Δεν μπορείς να βοηθήσεις κάποιον άλλο, που πιθανώς δεν θέλει. Εσύ:

• ενημερώσου για τον ναρκισσισμό,
• θέσε ξεκάθαρα τα δικά σου όρια, όσο κι αν κάτι τέτοιο δυσαρεστεί τον νάρκισσο,
• διεκδίκησε όσα χρειάζεσαι,
• μείνε ήρεμος/η και μίλα ψύχραιμα και δομημένα στις διαφωνίες σας, χωρίς να τσιμπάς στη δική του ροή,
• βρες ένα υποστηρικτικό περιβάλλον,
• απόφυγε να κατευθύνεις και να καθοδηγήσεις συμπεριφορές,
• αναζήτησε βοήθεια από επαγγελματία ψυχικής υγείας.