ΓΙΑΤΙ ΕΧΟΥΜΕ ΤΗΝ ΤΑΣΗ ΝΑ ΣΥΣΣΩΡΕΥΟΥΜΕ ΠΡΑΓΜΑΤΑ;

Αν συνηθίζεις να μην πετάς πράγματα, νιώθοντας ότι κάτι σε δένει συναισθηματικά μαζί τους, αυτό το άρθρο σε αφορά. Είμαστε πολλοί που συσσωρεύουμε αντικείμενα χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Αν όμως το σκεφτείς λίγο πιο προσεκτικά και ακολουθήσεις απλές τεχνικές, το ξεσκαρτάρισμα όχι μόνο θα γίνει παιχνίδι, αλλά θα δώσει και μια σημαντική «ανάσα» στο σπίτι και τη ζωή σου.

Όπως το να εργάζεσαι σε ένα ακατάστατο περιβάλλον με πολλά πράγματα, θόρυβο και έντονο τεχνητό φως έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει τη διάθεση και την υγεία, έτσι και η ζωή σε έναν χώρο που είναι γεμάτος με πράγματα δεν είναι ούτε λειτουργική, αλλά ούτε και ευχάριστη.

Κι όμως, το να συσσωρεύουμε πολλά πράγματα στο σπίτι δεν είναι ασυνήθιστο. Και δεν σημαίνει ότι επειδή το κάνουμε, έχουμε όλοι διαταραχή αποθησαύρισης.

Πολλοί από εμάς έχουμε την τάση να αγοράζουμε και να μην πετάμε, με αποτέλεσμα να γεμίζουμε τα σπίτια μας με άχρηστα αντικείμενα και να μη μας φτάνουν οι αποθηκευτικοί χώροι. Στο τέλος δε, καταλήγουμε να υπηρετούμε εμείς τα πράγματα, καθώς πρέπει να τα καθαρίζουμε και να τα τακτοποιούμε, πράγμα που μας επιβαρύνει ψυχικά και μας «κλέβει» πολύτιμο χρόνο. 

Γιατί το κάνουμε αυτό; Γιατί δεν μπορούμε να πετάξουμε πράγματα; Αναζητήσαμε τι μπορεί να προσφέρει η συσσώρευση αντικειμένων στην ψυχολογία μας, τι μπορεί να σημαίνει για τον καθένα από εμάς, και βρήκαμε τρόπους για να βάλουμε όρια στην τυραννία των πολλών πραγμάτων που μας εμποδίζει να έχουμε το σπίτι και την ελευθερία που μας αξίζουν.

Πώς τα πράγματα που συσσωρεύουμε επιβαρύνουν την ψυχολογία μας;

Σύμφωνα με μια μελέτη του Κέντρου για την Καθημερινή Ζωή των Οικογενειών (CELF) του UCLA, η ποσότητα του στρες που βιώνουμε στο σπίτι είναι ευθέως ανάλογη με την ποσότητα των πραγμάτων που έχουμε συσσωρεύσει εμείς και η οικογένειά μας.

Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι οι γυναίκες που αισθάνονται ότι τα σπίτια τους είναι γεμάτα τείνουν να:

• Να είναι λιγότερο ευχαριστημένες με τους γάμους τους.
• Έχουν υψηλά επίπεδα κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες.
• Δυσκολεύονται να διαχειριστούν τις καθημερινές εργασίες.
• Νιώθουν αναποτελεσματικές.
• Δυσκολεύονται να μεταβούν από την εργασία στο σπίτι.
• Γίνονται όλο και πιο καταθλιπτικές.
• Βιώνουν μεγαλύτερη κόπωση τα βράδια.

Η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι η συσσώρευση πραγμάτων εμπίπτει στην κατηγορία της ακαταστασίας και δημιουργεί το ίδιο είδος άγχους που προκαλεί η ακαταστασία. Επιπλέον, απαιτεί περισσότερες οικιακές εργασίες και επισκευές, που διεκδικούν τον χρόνο μας και μετατρέπουν το σπίτι σε ένα μέρος αυξημένων απαιτήσεων παρά σε ένα καταφύγιο από στρεσογόνους παράγοντες.

Γιατί συσσωρεύουμε πράγματα χωρίς να το καταλαβαίνουμε;

Στην υλιστική κοινωνία μας, είμαστε εκτεθειμένοι σε διαφημίσεις όλη την ημέρα που μας υπαγορεύουν τι πρέπει να έχουμε για να είμαστε υγιείς, όμορφοι, ευτυχισμένοι και επιτυχημένοι. Αυτό είναι η αρχή της κακής συνήθειας να συσσωρεύουμε διαφόρων ειδών αντικείμενα, από ρούχα και παπούτσια, μέχρι ειδικά εργαλεία και διακοσμητικά.

Και τελικά, όταν έρχεται η ώρα να αποφασίσουμε τι κρατάμε και τι πετάμε, νιώθουμε συναισθηματικά ανίκανοι να επιλέξουμε. Γιατί δεν μπορούμε να ξεφορτωθούμε τα πράγματα που καταλήγουν να ελέγχουν περισσότερο, αντί να ωφελούν τη ζωή μας;

Μπορεί να έχουμε κάποιου είδους συναισθηματική προσκόλληση στα πράγματα ή μπορεί να πιστεύουμε ότι έχουν κάποια κρυμμένη χρηματική αξία, αλλά ο κύριος λόγος που «γαντζωνόμαστε» πάνω τους είναι ο φόβος. Φοβόμαστε μη χάσουμε την ασφάλεια, το κύρος, την άνεση και την αγάπη, αν πετάξουμε τα πράγματά μας.

Βλέπετε, τα υπάρχοντά μας κουβαλάνε τις αναμνήσεις μας, τις ελπίδες μας και τα όνειρά μας, αντιπροσωπεύοντας ποιοι πιστεύουμε ότι είμαστε τώρα και ποιοι πιστεύουμε ότι θέλουμε να γίνουμε στο μέλλον. Επομένως, δεν είναι παράξενο που δύσκολα τα εγκαταλείπουμε. «Το ξεσκαρτάρισμα σάς αναγκάζει να κοιτάξετε κατάματα όλες τις βασικές πεποιθήσεις αλλά και τον τρόπο που ζείτε τη ζωή σας», λέει η Αμερικανίδα Sue Rasmussen, life coach με έδρα τη Μινεάπολη.

Οι βαθύτερες αιτίες που μας κάνουν να συσσωρεύουμε

– Η ελπίδα

«Συσσωρεύουμε πράγματα, επειδή τα συνδέουμε με την ελπίδα», λέει η June Saruwatari, συγγραφέας του Behind the Clutter, ενός βιβλίου που εξετάζει όχι μόνο τα φυσικά πράγματα που καταλαμβάνουν χώρο στη ζωή μας, αλλά και την ψυχική ακαταστασία που μας εμποδίζει να νιώθουμε παραγωγικοί και ευτυχισμένοι. «Ελπίζουμε να χάσουμε βάρος, ελπίζουμε να προλάβουμε το διάβασμα, ελπίζουμε να ολοκληρώσουμε ένα ημιτελές έργο. Αλλά όταν δεν το κάνουμε, είναι δύσκολο να μην αισθανόμαστε αποτυχημένοι γι' αυτό».

– Οι ενοχές

Με παρόμοιο τρόπο μπορεί να αισθανόμαστε ενοχές για τη σπατάλη χρημάτων σε πράγματα, κι έτσι τα κρατάμε για να δικαιολογήσουμε την αγορά μας. Αλλά πιο πολύ, φοβόμαστε τη λύπη που θα νιώσουμε, αν αργότερα συνειδητοποιήσουμε ότι τελικά τα χρειαζόμασταν. Σε όλους έχει τύχει να έχουν πετάξει κάτι, για να διαπιστώσουν αργότερα ότι δεν έπρεπε. Αλλά το να κρατάμε πράγματα με τη δικαιολογία ότι μπορεί να τα χρειαστούμε μια μέρα, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην ατέρμονη συσσώρευση.

Σε έναν φαύλο κύκλο, η ακαταστασία που προκύπτει από μια αντίδραση σε συναισθήματα κενού, φόβου, ενοχής και άγχους μπορεί να μας κάνει να συσσωρεύσουμε περισσότερα και να προκαλέσει περισσότερη ενοχή και ντροπή, συναισθήματα που μπορεί τελικά να οδηγήσουν σε έντονη ανησυχία.

– Η αυτοεκτίμηση

Σύμφωνα με μια μελέτη του 2011 που δημοσιεύτηκε στο Journal of Consumer Psychology, τα πράγματα από τα οποία δυσκολευόμαστε να απαλλαγούμε, πιθανότατα συνδέονται με την αυτοεκτίμησή μας.

Συνήθως, ό,τι κρατάμε περισσότερο αντιπροσωπεύει αυτό που καθορίζει την αξία μας. Για παράδειγμα, αν δίνουμε μεγάλη αξία στην επιτυχία, είναι δύσκολο να πετάξουμε τα σύμβολα ή τις αποδείξεις των επιτευγμάτων μας, όπως μετάλλια ή πιστοποιητικά γνώσεων.

Η μελέτη διαπίστωσε ότι ο αποχωρισμός από τα υπάρχοντά μας που μας κάνουν να νιώθουμε άξιοι, μπορεί να μας προξενήσει ακόμη και συναισθήματα πένθους.

– Η ανάγκη για αγάπη

Αν πάνω απ' όλα βάζουμε τις ανθρώπινες σχέσεις, μας είναι πιο δύσκολο να πετάξουμε τα δώρα των αγαπημένων μας. Μπορεί να νιώθουμε αγνώμονες απέναντι στον δωρητή. Ή να νιώσουμε ότι δεν μας αγαπούν το ίδιο, αν εξαφανίσουμε τις αποδείξεις της αγάπης των άλλων, κάρτες γενεθλίων και γράμματα από φίλους και συντρόφους.

Τι (μπορεί να) σημαίνει η ακαταστασία σε κάθε χώρο;

«Εκτός από αυτά που συσσωρεύουμε, οι χώροι που επιλέγουμε να είναι ακατάστατοι, αντιπροσωπεύουν διαφορετικά συναισθηματικά γεγονότα, λέει ο κλινικός ψυχολόγος Noah Mankowski. Σύμφωνα με τον Mankowski, η ακαταστασία στη σοφίτα ή στο υπόγειο μπορεί να υποδηλώνει αδυναμία να «αφήσουμε» πίσω μας το παρελθόν.

Άλλο παράδειγμα: Ένα ακατάστατο μπάνιο μπορεί να αποκαλύπτει προβλήματα εικόνας σώματος, καθώς εκεί είναι πιο πιθανό να στεκόμαστε μπροστά σε έναν καθρέφτη γυμνοί.

Η ακαταστασία στο σαλόνι μπορεί να υποδηλώνει δυσκολίες στην κοινωνική ζωή, ενώ ένα ακατάστατο υπνοδωμάτιο μπορεί να σχετίζεται με θέματα που αφορούν τη σεξουαλική μας συμπεριφορά, τον φόβο της οικειότητας ή τους ρόλους των φύλων.

Μήπως αποφεύγεις τον πόνο;

«Όταν γεμίζουμε με πράγματα, δεν μπορούμε να δούμε το περιβάλλον. Κάτι που στην πραγματικότητα μας επιτρέπει να μην το αντιμετωπίσουμε. Είναι κι αυτός ένας τρόπος... αντιμετώπισης» αναφέρει ο ειδικός.

Έτσι, η ακαταστασία μπορεί να αποσπά συστηματικά την προσοχή μας από την αντιμετώπιση βαθύτερων ζητημάτων και να λειτουργεί ως αποφυγή του πόνου.

Αν η ακαταστασία σχετίζεται με τα συναισθήματά μας, τότε η τακτοποίηση δεν έχει να κάνει απλώς με την τακτοποίηση του γραφείου ή της ντουλάπας μας. Πρόκειται για μια ανακούφιση από όλα τα πράγματα που μας κρατούν δέσμιους στο παρελθόν: προηγούμενες καριέρες, σχέσεις και ημιτελείς δουλειές. Θα το τολμήσετε;

Πρακτικές συμβουλές για να τολμήσεις το decluttering

Η τακτοποίηση και το ξεσκαρτάρισμα είναι δύσκολο να γίνουν στο τέλος μιας κουραστικής ημέρας ή την τελευταία εργάσιμη μέρα της εβδομάδας. Επιλέξτε μια μέρα, όπως η Κυριακή.

Προσεγγίστε το ξεσκαρτάρισμα με μια στάση ευγνωμοσύνης. Ας είμαστε ευγνώμονες που μπορούμε να δώσουμε στους άλλους τα αχρησιμοποίητα υπάρχοντά μας – δεν ωφελεί μόνο εμάς, αλλά και τους άλλους που τα χρειάζονται.

Φωτογραφίστε ό,τι νομίζετε πως θα σας λείψει. Σε μια σειρά μελετών, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι οι άνθρωποι θα αντιμετώπιζαν λιγότερα συναισθήματα απώλειας από τη δωρεά ενός αγαπημένου αντικειμένου εάν το φωτογράφιζαν. Αυτή η στρατηγική μπορεί επίσης να εφαρμοστεί για να βοηθήσει τα παιδιά να πετάξουν βιβλία, χειροτεχνίες, παιχνίδια και ζωγραφιές.

Σκέψου διαφορετικά

Σε βαθύτερο επίπεδο, ψυχολογικό, μπορεί να σας φανούν χρήσιμες οι παρακάτω σκέψεις:

• Θέστε όρια στην αποθήκευση οικογενειακών κειμηλίων. Το να κρατάμε το πορσελάνινο σετ της αγαπημένης θείας μπορεί να είναι συναισθηματικό, αλλά μετατρέπεται σε σαβούρα, αν δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί και δεν το θέλουμε πραγματικά.
• Αφήστε το παρελθόν. Είναι ΟΚ να νοσταλγούμε, αλλά το να κρατάμε το πρώτο βρεφικό τζιν του παιδιού μας είναι μια άχρηστη υπενθύμιση του παρελθόντος και μπορεί υποσυνείδητα να μας εμποδίζει να προχωρήσουμε στη ζωή μας.
• Δείξτε εμπιστοσύνη στο μέλλον. Αν κρατάμε αχρησιμοποίητα πράγματα με το σκεπτικό «just in case», μήπως δεν εμπιστευόμαστε το μέλλον και το πώς εμείς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε;
• Ξεπεράστε το ατελές. Τα ημιτελή έργα ίσως υποδηλώνουν μια μη βιώσιμη τελειομανία, προκαλώντας αίσθηση αποτυχίας. Δεν χρειάζεται να τελειοποιήσουμε τα πάντα σε αυτή τη ζωή. Μπορούμε να αποδεχτούμε ότι αξίζουμε και έτσι.

Όσο περισσότερο ξεσκαρτάρουμε, τόσο καλύτεροι γινόμαστε σε αυτό και τόσο πιο συνειδητοποιημένα επιλέγουμε τι να κρατήσουμε. Ένας μικρός κενός χώρος βοηθά να δημιουργηθεί χώρος για έναν νέο τρόπο ζωής που επιτρέπει ήρεμο μυαλό και δυνατές σχέσεις. Σκεφτείτε το ως εξής: Η απαλλαγή από την ακαταστασία είναι η μια σημαντική μορφή αυτοφροντίδας.