ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΑΘΑΙΝΕΙΣ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΣ ΤΙΣ ΣΩΣΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ – ΚΙ ΑΥΤΟ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΗ ΖΩΗ ΣΟΥ

Η κατάλληλη χρήση των λέξεων και ο τρόπος που μας επηρεάζει –τόσο στο πώς αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα όσο και στο πώς επικοινωνούμε με το περιβάλλον– βασίζεται στις αρχές της Νευροψυχολογίας και του Νευρογλωσσικού Προγραμματισμού (NLP). Μία ψυχολόγος εξηγεί πώς με τη σωστή χρήση των λέξεων αρχίζεις να νιώθεις καλύτερα!

Ο λόγος, γραπτός και προφορικός, είναι το εργαλείο που μας δίνει τη δυνατότητα να μπορέσουμε να επικοινωνήσουμε με τους άλλους ανθρώπους εκφράζοντας τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας.

Η αλήθεια είναι ότι θα είχαμε μεγάλη δυσκολία να εκφραστούμε ακριβώς έτσι όπως θέλουμε, να περάσουμε τα μηνύματα και τα νοήματα που θέλουμε, εάν δεν είχαμε το εργαλείο του λόγου και της γλώσσας, εργαλείο που απαρτίζεται από μικρότερα τμήματα, τις λέξεις.

Οι λέξεις, η καθεμιά ξεχωριστά, έχουν τη δική τους σημασία, το δικό τους νόημα, τη δική τους κυριολεκτική έννοια. Η κάθε λέξη που επιλέγουμε να χρησιμοποιήσουμε είναι σημαντική, γιατί έτσι διευκολύνεται η αλληλεπίδραση και τελικά η μεταξύ μας επικοινωνία.

Οι λέξεις είναι το εργαλείο της ψυχοθεραπείας

Στη διαδικασία της ψυχοθεραπείας, η γλώσσα είναι το βασικό μας εργαλείο και η ανάγκη για την ορθή χρήση των λέξεων γίνεται ακόμα πιο επιτακτική, καθώς ο θεραπευόμενος προσπαθεί μέσω της γλώσσας να εκφράσει στον θεραπευτή ένα μήνυμα, μία εικόνα, ένα συναίσθημα, μία σκέψη, μία ανάγκη, ό,τι ακριβώς θέλει να πει.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Είναι πρωταρχικής σημασίας σε μια τέτοια διαδικασία ο θεραπευτής να αντιληφθεί αυτό που ο θεραπευόμενος μεταδίδει και αντίστροφα. Είναι εξίσου βασικό στη διαδικασία της ψυχοθεραπείας οι λέξεις που χρησιμοποιούμε να είναι συνειδητά επιλεγμένες και στοχευμένες.

Κάτι τέτοιο, εξάλλου, μας εκπαιδεύει αβίαστα στη σωστή χρήση λέξεων και τελικά θα διευκολύνει και σε ένα ευρύτερο πλαίσιο την αποτελεσματική επικοινωνία στην καθημερινότητα μας.

Όσοι έχετε βρεθεί στην πολυθρόνα της ψυχοθεραπείας, θα έχετε προσέξει πόσο προσεκτικά και επιλεκτικά μιλάμε οι θεραπευτές. Εξίσου συνειδητά θέλουμε να μάθουν και οι θεραπευόμενοι να μιλάνε, έτσι ώστε να μπορούν να πουν ακριβώς αυτό που εννοούν.

Λέξεις και εγκέφαλος: Μια αγαστή συνεργασία

Ο λόγος είναι απλός: ο εγκέφαλός μας έχει καταγράψει τις λέξεις και τις έχει αντιστοιχίσει με τα κυριολεκτικά νοήματα τους και, φυσικά, στη μητρική μας γλώσσα. Τα νοήματα αυτά είναι σαν «ταμπέλες» στον εγκέφαλό μας που εγείρουν συναισθήματα.

Η αντιστοίχιση αυτή είναι βίωμα, γνώση και μνήμες που δημιούργησαν εγκεφαλικές συνδέσεις από τη βρεφική μας ηλικία στη γλώσσα με την οποία μεγαλώσαμε. Έτσι, κάθε λέξη που χρησιμοποιούμε αντιστοιχεί σε μια έννοια/νόημα/σημασία στον εγκέφαλο και αναλόγως νιώθουμε και αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα, τον κόσμο γύρω μας.

Καταλαβαίνει κανείς ότι η κυριολεκτική έννοια μιας λέξης έχει βαρύνουσα σημασία, διότι έτσι αντιλαμβάνεται ο εγκέφαλός μας όλα όσα φτάνουν στα αυτιά μας και κατ’ απέκταση δημιουργείται το ανάλογο συναισθηματικό πλαίσιο. Έχει αξία να θυμάσαι ότι ο πρώτος που ακούει αυτό που λες είσαι εσύ.

Άρα ο πρώτος και κύριος λόγος, για τον οποίο είναι χρήσιμο να επιλέγουμε συνειδητά τη λέξη που χρησιμοποιούμε, είναι για να μπορέσουμε να αγγίξουμε ακριβώς τη χορδή που μας ενδιαφέρει και να αποφύγουμε τη συναισθηματική διαφυγή.

Οι λέξεις είναι... συναισθήματα και θέλουν να ακουστούν

Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Πολύ συχνά έρχονται στο γραφείο άνθρωποι οι οποίοι δυσκολεύονται σε μεγάλο βαθμό να εκφράσουν τα συναισθήματά τους λεκτικά. Τους ρωτάω π.χ. «Πώς νιώθεις για αυτό που περιγράφεις;» και η απάντηση που παίρνω είναι «καλά», στην οποία εγώ αντίστοιχα λέω: «το καλά δεν είναι συναίσθημα».

Εκεί, χρειάζεται ο θεραπευόμενος να ξαναγνωριστεί με τα συναισθήματά του και να μάθει να τα ονοματίζει από την αρχή, όπως μαθαίνουμε στα μικρά παιδιά τα συναισθήματα. Στη συνέχεια, να επαναπρογραμματίσει τον εαυτό του να τα εκφράζει λεκτικά.

Έχουμε, δυστυχώς, μεγαλώσει γενιές ολόκληρες χωρίς να μάθουμε να ονοματίζουμε τα συναισθήματά μας κι αυτό μας κοστίζει. Γιατί, αν δεν μπορώ να πω με λέξεις τι νιώθω, είναι σαν το εν λόγω συναίσθημα να είναι ανυπόστατο. Φαντάζεσαι πόσο δύσκολο είναι να θέλεις απεγνωσμένα να εκφράσεις αυτό που αισθάνεσαι και οι λέξεις να λένε άλλα;

Αυτό που λέμε πρέπει να είναι «δικό μας»

Το δεύτερο και εξίσου σημαντικό σκέλος σε αυτήν την περίπτωση είναι ότι χρειάζεται αυτό που λέμε να μας «ανήκει». Περιγράφοντας μία δική μου εμπειρία στο δεύτερο πρόσωπο το μόνο που καταφέρνω είναι να αποστασιοποιούμαι.

Θεραπευτικά θέλουμε αυτό που εκφράζεις να σου ανήκει, έτσι ώστε να σε αγγίζει και να μπορέσεις να το αντιληφθείς, να το νιώσεις. Δεν ανήκει σε κάποιον άλλον η σκέψη ή το συναίσθημα, ανήκει σε σένα που μιλάς. Να σου δώσω ένα παράδειγμα:

Κλείσε τα μάτια και δοκίμασε να πεις φωναχτά «όταν τρέχεις όλη τη μέρα να προλάβεις με τα παιδιά και το σπίτι, τη δουλειά στο γραφείο και έχεις και έναν άντρα που σου βάζει τρικλοποδιές, νιώθεις κομμάτια στο τέλος της μέρας».

Τώρα δοκίμασε να πεις: «όταν τρέχω όλη τη μέρα να προλάβω με τα παιδιά μου και το σπίτι και ο άντρας μου μου βάζει τρικλοποδιές νιώθω εξαντλημένη στο τέλος της μέρας». Αισθάνεσαι τη διαφορά; Νιώθεις το ίδιο λέγοντας αυτά τα δύο;

Λανθασμένες φράσεις: Λανθασμένες εντυπώσεις

Συχνά στην ψυχοθεραπεία, ειδικά στην αρχή, χρησιμοποιούμε τη γλώσσα έτσι όπως τη χρησιμοποιούμε π.χ. με τους φίλους μας στην καθημερινότητά μας. Οπότε μπορεί κάποιος να εκφραστεί με γενικεύσεις και πιστεύοντας ότι όλοι σκεφτόμαστε με τον ίδιο τρόπο ή ότι όλοι εννοούμε κάποιες λέξεις με τον ίδιο τρόπο.

Αν π.χ. πω «καλύπτει τις ανάγκες μου» ή ακόμα πιο συνηθισμένο «αυτός ο άνθρωπος με καλύπτει» τι αντιλαμβάνεται ο εγκέφαλος μου πιο βαθιά; Τι σημαίνει η λέξη καλύπτω; Σημαίνει κουκουλώνω, σκεπάζω, κρύβω, καπακώνω κ.ά. Είναι τότε σαν να λέω στον εαυτό μου πρωτίστως ότι οι ανάγκες μου κουκουλώνονται ή καπακώνονται.

ΔΕΝ ΕΧΟΥΜΕ ΜΑΘΕΙ ΝΑ ΟΝΟΜΑΤΙΖΟΥΜΕ ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΜΑΣ ΚΙ ΑΥΤΟ ΕΧΕΙ ΕΝΑ ΚΟΣΤΟΣ. ΓΙΑΤΙ, ΑΝ ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΠΩ ΜΕ ΛΕΞΕΙΣ ΤΙ ΝΙΩΘΩ, ΕΙΝΑΙ ΣΑΝ ΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ ΜΟΥ ΝΑ ΜΗΝ ΥΠΑΡΧΕΙ.

Οι ανάγκες όμως είναι για να απο-καλύπτονται (όχι να καλύπτονται), δηλαδή να φανερώνονται και μετά να ικανοποιούνται. Νιώθεις τη διαφορά; Στο παραπάνω παράδειγμα θα έπρεπε να πούμε «ικανοποιεί την ανάγκη μου για….» και «αυτός ο άνθρωπος με ικανοποιεί».

Αντίστοιχα, λανθασμένη νοηματικά έκφραση είναι το «με γεμίζει», γιατί κάτι τέτοιο προϋποθέτει ότι είμαι άδεια. Επίσης, το «μικρός» αναφερόμενοι στα παιδιά και «μεγάλος» αναφερόμενοι στους ενήλικες και οι συγκριτικοί τους βαθμοί για τα αδέλφια. Το μικρός και το μεγάλος δείχνει μέγεθος και βέβαια υπονοεί μεταφορικά ικανότητα, και αδυνατεί να εκφράσει το τι ακριβώς εννοώ. Οι κατάλληλες λέξεις είναι παιδί, γονιός, ενήλικας κ.λπ.

Και βέβαια, πολύ συχνά στα ζευγάρια ακούω «οι δικοί μου», αναφερόμενοι στους γονείς τους. Όταν παντρεύομαστε, ανοίγουμε μια νέα οικογένεια και γινόμαστε ο ένας οικογένεια του άλλου. Η οικογένεια από την οποία προερχόμαστε είναι «οι γονείς μου» και «οι γονείς σου», ποτέ «οι δικοί μου/σου», γιατί κάτι τέτοιο υπονοεί μεροληψία και κάνει ζημιά στο ζευγάρι!

Υπάρχει ένας λόγος για να χρησιμοποιείς τις κατάλληλες έννοιες

Η κατάλληλη χρήση των λέξεων και ο τρόπος που μας επηρρεάζει στο πώς αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα, αλλά και στο πώς επικοινωνούμε με το περιβάλλον βασίζεται στις αρχές της Νευροψυχολογίας και του Νευρογλωσσικού Προγραμματισμού (NLP), με απλά λόγια, ό,τι λέω επηρεάζει τον τρόπο που νιώθω.

Δοκίμασε να αλλάξεις όλα τα δεν που λες στην καθημερινότητα και θα καταλάβεις ακριβώς τι θέλω να πω. Δοκίμασε να χρησιμοποιείς την πιο ξεκάθαρη (συγκεκριμένη) λέξη γι' αυτό που θέλεις να εκφράσεις, ούτως ώστε να μην επιδέχεται άλλη ανάλυση.

Δοκίμασε να αντικαταστήσεις όποια λέξη τελικά δεν σε εκφράζει και εξασκήσου στο να μιλάς επιλέγοντας συνειδητά τις λέξεις σου. Πίστεψέ με: όσο περισσότερο εξασκείσαι, τόσο καλύτερα θα νιώθεις!

Η Χριστιάνα Γερμανού είναι ψυχολόγος-σύμβουλος ψυχικής υγείας.