ΓΙΑΤΙ ΔΥΣΚΟΛΕΥΟΜΑΣΤΕ ΝΑ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΕΙΛΙΚΡΙΝΑ ΣΤΟΝ/ΣΤΗ ΣΥΝΤΡΟΦΟ ΜΑΣ;

Αν αναρωτιέσαι γιατί δεν μπορείς να είσαι απόλυτα ειλικρινής στη σχέση σου, μάθε πως η απάντηση κρύβεται σε έναν εσωτερικό μηχανισμό, τον οποίο μπορείς σταδιακά να αλλάξεις.

Είναι ο πιο δικός σου άνθρωπος, σωστά; Είναι αυτός στον οποίον θα έπρεπε να μιλάς με απόλυτη ειλικρίνεια, εκφράζοντας χωρίς φόβο τις πιο μύχιες σκέψεις σου. Ίσως, μάλιστα, να σου ήταν πιο εύκολο να το κάνεις τον πρώτο καιρό, όταν η σχέση δεν είχε ακόμα εδραιωθεί ως καθαρά ερωτική. Όμως σταδιακά να μείωσες τον ειλικρινή τρόπο επικοινωνίας από φόβο μήπως πεις κάτι που δεν θα αρέσει στον άλλον. Κάτι που αντιτίθεται στις απόψεις του, κάτι που θα ακουστεί πιεστικό. Κάτι που ίσως τον απομακρύνει από κοντά σου.

Ακόμα και στις ώριμες σχέσεις, που θεωρητικά δεν θα έπρεπε να απειλούνται από τις αλήθειες μας, πιάνουμε πολλές φορές τον εαυτό μας να συγκρατείται: Μήπως καλύτερα να μην το πω; Μήπως να το πω με έναν άλλον τρόπο; Ή κάποια άλλη στιγμή; Μήπως του φορτώνω πολλά; Μήπως δεν του δίνω χώρο; Άγχος, υπερανάλυση, σύγχυση, αίσθημα κενού. Δεν υποτίθεται πως με τα χρόνια οι προβληματισμοί αυτοί φεύγουν;

«Οι στενές σχέσεις έχουν την ιδιότητα να ξυπνούν τους πιο καλά κρυμμένους φόβους μας. Με λίγα λόγια, οι σχέσεις επαναφέρουν τα πρότυπα προσκόλλησης της πρώιμης παιδικής μας ηλικίας. Ακόμα και καλοπροαίρετα και γεμάτα αγάπη, τα πρότυπα αυτά είναι οι δυσλειτουργικοί τρόποι με τους οποίους οι γονείς μας περίμεναν από εμάς να είμαστε και να φερόμαστε για να λάβουμε την αγάπη και την προσοχή τους», γράφει σε σχετικό άρθρο η ψυχοθεραπεύτρια Danielle Benvenuto που τα τελευταία χρόνια έχει κάνει στροφή στην τέχνη και τη συγγραφή. Και συνεχίζει:

«Αναπόφευκτα πολλοί από εμάς καταλήγουμε να αναρωτιόμαστε κατά πόσο είμαστε άξιοι να αγαπηθούμε, αφού ως μικρά παιδιά δεν μας επετράπη να εκφράσουμε ελεύθερα κάθε πτυχή του εαυτού μας».

Δεν πρόκειται για μια δική της θεωρία. Όλο και περισσότεροι επιστήμονες τα τελευταία χρόνια συμφωνούν ότι η ανθρώπινη βιολογία είναι διαπροσωπική. Ότι για να νιώθει και να λειτουργεί καλά ένας άνθρωπος (σωματικά και ψυχικά) χρειάζεται άλλους ανθρώπους για να συνδέεται και να νιώθει ασφάλεια. Ο πρώτος... αρχιτέκτονας της δομής αυτής στον ανθρώπινο εγκέφαλο είναι ο βασικός φροντιστής: κατά κανόνα η μητέρα.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Ο ρόλος της σύνδεσης και της αυθεντικότητας στην ικανότητά μας να μιλάμε ειλικρινά

Η κ. Benvenuto εξηγεί ότι οι άνθρωποι έχουμε δύο βασικές, βιολογικά εγκατεστημένες κοινωνικές ανάγκες:

1. Την ανάγκη για προσκόλληση

Σύμφωνα με τον διάσημο γιατρό Gabor Maté, προσκόλληση είναι η ορμή μας για σύνδεση, εγγύτητα συναισθηματική και ψυχική. Πρωταρχικός σκοπός της είναι να φροντιστεί το βρέφος από αξιόπιστους ενήλικες, προκειμένου να επιβιώσει. Η ανάγκη αυτή είναι ενσωματωμένη στους εγκεφάλους μας με περίπλοκα νευρικά κυκλώματα, που επηρεάζουν και καθοδηγούν τις συμπεριφορές μας (π.χ. το κλάμα και οι χαριτωμένες φατσούλες στα μωρά). Αυτός είναι ο τρόπος να παραμείνει κοντά ο άνθρωπος, ο φροντιστής, χωρίς τον οποίον το βρέφος δεν μπορεί να επιβιώσει.

2. Την ανάγκη για αυθεντικότητα

Η αυθεντικότητα είναι η ικανότητα να είσαι αληθινός με τον εαυτό σου και να διαμορφώνεις τη ζωή σου σύμφωνα με αυτή τη βαθιά, εσωτερική γνώση. Ο μοναδικός κανόνας της αυθεντικότητας είναι ότι τη ζωή μας θα την ορίζουμε εμείς, και όχι οι προσδοκίες των άλλων.

Ως παιδιά συχνά λαμβάνουμε το μήνυμα ότι ορισμένες πτυχές του εαυτού μας είναι αποδεκτές, ενώ άλλες όχι. Μπορεί, λοιπόν, να προέρχεσαι από μια οικογένεια γεμάτη αγάπη, χωρίς να έχεις βιώσει κάποιο σοβαρό τραύμα, κι όμως να υποφέρεις. Γιατί η αλήθεια είναι πως οι περισσότεροι από εμάς δεν έχουμε μάθει να δίνουμε αξία στα συναισθήματά μας. Ζούμε σε έναν κόσμο που δεν ενθαρρύνει την αυθεντικότητα, ιδιαίτερα στις δυτικές κοινωνίες, και σε έναν πολιτισμό που προωθεί την ευφυΐα του μυαλού, όμως όχι τη συναισθηματική ευφυΐα.

Σε κάθε οικογένεια, λοιπόν, μπορεί και εντελώς ασυνείδητα, τα άτομα αποκτούν ταμπέλες ή ρόλους (ο επαναστάτης, ο ευγενικός, ο τεμπέλης) ή ακολουθούν κανόνες που ορίζουν πώς πρέπει να συμπεριφέρονται για να είναι αγαπητά και αρεστά. Αυτές οι πατέντες που καθιερώνονται στις πολύ μικρές ηλικίες επανέρχονται στην ενήλικη ζωή, γράφοντας νέα σενάρια που μοιάζουν όμως τρομερά με τα παλιά.

Σε κάποια σενάρια, ο θυμός δεν επιτρέπεται. Σε άλλα το να θυσιάζεσαι επιβραβεύεται. Για κάποιους η συναισθηματική έκφραση είναι αποδεκτή, αλλά με όρια ή με σκοπό. Τα μέλη της οικογένειας αγαπιούνται, αλλά κανείς δεν νιώθει ότι πραγματικά «ακούγεται».

Γιατί δεν ανοιγόμαστε;

Όταν είμαστε μικρά, η προσκόλληση αποτελεί για εμάς προτεραιότητα. Έτσι, όπως έχει πει και ο Gabor Maté, «αν το να κρύβω όσα αισθάνομαι είναι ο τρόπος για να λάβω τη φροντίδα που χρειάζομαι –αντί να είμαι ο εαυτός μου αλλά να μην είμαι αρεστός–, τότε θα επιλέξω το πρώτο: να μην είμαι ειλικρινής». Η προσκόλληση βασιλεύει.

Δεν επιλέγουμε συνειδητά να μην είμαστε ειλικρινείς. Είναι ένας μηχανισμός επιβίωσης που έχουμε αναπτύξει για να νιώθουμε ασφαλείς στα πρώτα μας παιδικά χρόνια, ο οποίος διαμορφώνει με την πάροδο των ετών τα χαρακτηριστικά και τις συνήθειές μας. Αργότερα, καθώς ωριμάζουμε, κάποιες από αυτές τις συνήθειες μας κάνουν να υποφέρουμε. Συνειδητοποιούμε πως ίσως να μην τις χρειαζόμαστε πια, αλλά δεν ξέρουμε ακόμα κάποιον άλλον τρόπο για να υπάρχουμε χωρίς αυτές.

Ο φόβος της εγκατάλειψης, αυτή η ανυπόφορη κατάσταση που μας διακατείχε και ως μικρά παιδιά, μας οδηγεί στο να χάσουμε τον εαυτό μας μέσα στον σύντροφό μας. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι γινόμαστε τρομερά εκδηλωτικοί έως και πιεστικοί, ή ότι κλεινόμαστε στον εαυτό μας, μην αφήνοντας χώρο στον άλλο να δει μέσα μας (ούτε καν σε εμάς τους ίδιους).

Το χειρότερο; Κατηγορούμε τους άλλους για τα προβλήματά μας αυτά, αναζητάμε διεξόδους π.χ. στη δουλειά, όπου γινόμαστε τρομερά επιτυχημένοι αλλά θλιμμένοι. Και τότε, όπως υπογραμμίζει στο βιβλίο του «the Myth of Normal» ο Gabor Maté, εμφανίζονται τα αυτoάνοσα, οι εθισμοί και άλλα προβλήματα, για τα οποία η επιστήμη δεν έχει βρει ακόμα θεραπεία.

Θα μπορέσω ποτέ να μιλήσω ειλικρινά στον/στη σύντροφό μου;

Η κ. Benvenuto λέει πως με μικρά βήματα θα μπορέσεις. Αν το να εκφράζεις τα συναισθήματά σου, τις επιθυμίες σου, τις ανάγκες σου, αυτά που σε πνίγουν για χρόνια είναι μια πρωτόγνωρη διαδικασία για σένα, στην αρχή θα σου φανεί δύσκολο. Προτείνει, λοιπόν, να το δοκιμάσεις σταδιακά:

• Γράψε ένα γράμμα ή ένα email στον/στη σύντροφό σου χωρίς να το στείλεις. Παρακολούθησε πώς σε κάνει να νιώθεις το να αποτυπώνεις σε λέξεις αυτά που υπάρχουν μέσα σου.
• Γράψε ένα γράμμα ή ένα email στον/στη σύντροφό σου και στείλε το ή δώσε το πρώτα σε κάποιον που εμπιστεύεσαι να το διαβάσει, για να σου πει αν αυτό που προσπαθείς να πεις είναι σαφές.
• Ξεκίνα μια συζήτηση στην οποία θα λες πόσο δύσκολο σου είναι να εκφράσεις π.χ. τον θυμό σου, αλλά ότι θέλεις να μάθεις να το κάνεις. Ίσως είναι πιο εύκολο να μιλήσεις για όσα νιώθεις παρά για το ίδιο το θέμα που σε απασχολεί. Και ίσως έτσι ανακαλύψεις πως ο σύντροφός σου είναι πιο πρόθυμος από όσο νόμιζες να σε ακούσει.
• Περπάτα και μίλα. Μερικές φορές μας είναι πιο εύκολο να εξομολογηθούμε κάτι κοιτάζοντας μπροστά και κάνοντας την ίδια στιγμή κάτι άλλο με το σώμα μας, από το να κοιτάζουμε τον άλλο στα μάτια. Το σώμα με αυτή την πιο χαλαρή θεραπευτική προσέγγιση έχει την ευκαιρία να επεξεργαστεί τα συναισθήματα καλύτερα μέσω της κίνησης.
• Ζήτα βοήθεια. Αν νιώθεις ότι δεν έχεις τη δύναμη να κάνεις όλα τα παραπάνω, ίσως απαιτούνται οι γνώσεις και οι δεξιότητες ενός ψυχοθεραπευτή που θα σε «ξεκλειδώσει» και θα σε ενδυναμώσει.

Σε κάθε περίπτωση, αν μπεις στη διαδικασία να εξασκήσεις αυτές τις τόσο ευάλωτες πτυχές του εαυτού σου, να είσαι έτοιμος/η να νιώσεις άβολα ή και να φοβηθείς. Θα χρειαστεί να δώσεις χρόνο στον εαυτό σου, να δείξεις κατανόηση. Αλλά θα πρέπει να επιμείνεις. Δεν υπάρχει χάπι που να θεραπεύει τον τρόπο με τον οποίο έχουμε μεγαλώσει. Και το να νιώθεις περίεργα, είναι εντελώς ανθρώπινο.

Θα δεις, όμως, πως όταν αρχίζεις να καταφέρνεις να μιλάς πιο ανοιχτά και ειλικρινά, αυτό θα γίνει σταδιακά η νέα σου συνήθεια. Ο νέος σου εαυτός. Τον οποίο θα αγαπήσεις ακόμα περισσότερο. Τότε δεν θα είναι πια η ανάγκη για προσκόλληση που θα σε κυβερνά, ο φόβος δηλαδή μη χάσεις τον άλλο, μα ο φόβος μη χάσεις τον εαυτό σου!

Βρείτε εδώ τα audio articles που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή.

Για να ακούτε τα άρθρα του OW που είναι διαθέσιμα σε ηχητική μορφή, μπορείτε να μας ακολουθήσετε σε Spotify και σε Apple Podcasts.