ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΣΟΥΠΕΡ ΓΟΝΙΟΣ

Αφήστε κάτω τα βιβλία γονεϊκότητας και θυμηθείτε να ζείτε και να χαίρεστε τα παιδιά σας. Αυτές είναι οι συμβουλές μιας ψυχοθεραπεύτριας ειδικής στην οικογενειακή θεραπεία. 

Είσαι ποτέ έτοιμος να γίνεις γονιός; Νομίζω πως όχι. Νομίζω επίσης πως δεν είναι αυτό το ζητούμενο. Καλώς ή κακώς, όμως, το κεφάλαιο «παιδί» είναι κάτι που συνήθως οι γονείς έχουμε διαβάσει και έχουμε προγραμματίσει. 

Είναι κάτι που έρχεται κατόπιν επιλογής, σε αντίθεση με τα πολύ παλαιότερα χρόνια που αποτελούσε μια δεδομένη, φυσική συνέπεια και συνέχεια του να γεννιέσαι άνθρωπος. 

Αυτό, αν και εκ πρώτης όψεως δεν είναι καθόλου κακό, μπορεί να δημιουργήσει ενδεχόμενα προβλήματα στην οικογενειακή ζωή. Άλλωστε η οικογένεια είναι από μόνη της ένας θεσμός που εμπερικλείει προβληματικές δυναμικές, όσο «φυσιολογική» κι αν είναι. 

Όταν γινόμαστε γονείς αλλάζουν όλα

Όταν ένα παιδί γεννιέται, ανατρέπει ούτως ή άλλως την όποια ισορροπία στη σχέση του ζευγαριού. Θα έλεγα ότι φέρνει τα πάνω κάτω και αναστατώνει σαν χείμαρρος όσα ήξεραν οι γονείς, σε κάθε επίπεδο. 

Άρα, τα πράγματα δεν μπορούν να είναι τέλεια. Οι ορμόνες της μητέρας αλλάζουν, η σχέση της με τον πατέρα αντιμετωπίζει προκλήσεις, η επιλόχειος κατάθλιψη καραδοκεί, τα δεδομένα στην εργασία της κλονίζονται. Φανταστείτε τώρα να υπάρχει και κάποιο επιπλέον πρόβλημα: ένας χωρισμός, μια ασθένεια, μια πρόωρη γέννηση, μια ανεργία, μια απώλεια… 

Ελένη Καστρινογιάννη

Οι σύγχρονοι «διαβασμένοι» γονείς

Από την άλλη, εμείς οι διαβασμένοι, σύγχρονοι γονείς, έχοντας ρουφήξει κάθε πληροφορία και κάθε βιβλίο γονεϊκότητας που κυκλοφορεί, παλεύουμε να κάνουμε το σωστό για τα παιδιά. Παλεύουμε να μην επαναλάβουμε τα λάθη που έκαναν οι δικοί μας ή κάποιοι άλλοι γονείς στους οποίους δεν θέλουμε να μοιάσουμε. 

Μελετάμε σχολές και προτεινόμενες από ειδικούς συμπεριφορές και σηκώνουμε αυστηρά το δάχτυλο πρώτα απ’ όλα στον εαυτό μας. Γεμίζουμε ενοχές αν μας ξέφυγε μια επίπληξη, αν αφήσουμε το παιδί μπροστά στην οθόνη για λίγη ώρα, αν προτιμάμε να πάμε για ένα ποτό αντί να μείνουμε με το μωρό στο σπίτι. 

Και ύστερα οι ενοχές πολλαπλασιάζονται, καθώς θυμόμαστε –όχι ότι ποτέ το ξεχάσαμε– ότι τα πρώτα χρόνια είναι καθοριστικής σημασίας για την ανάπτυξη, τον χαρακτήρα και την ψυχολογία του παιδιού. 

Οι σκέψεις αυτές με οδήγησαν στην πόρτα της συστημικής ψυχοθεραπεύτριας Αγγελικής Σουμάνη, θέλοντας να μάθω: Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις ενοχές μας; Πώς μπορούμε να γίνουμε σωστοί γονείς; Και, τελικά, πόσο σημαντικά είναι τα πρώτα χρόνια; Διορθώνεται μια τραυματική παιδική ηλικία; 

– Πόσο καθοριστικά είναι τα πρώτα χρόνια της ζωής;

Τα πρώτα χρόνια είναι πάρα πολύ καθοριστικά. Αλίμονο όμως αν θεωρήσουμε ότι τα πρώτα χρόνια είναι τελεσίδικα, ότι ορίζουν όλη μας την ύπαρξη και όλη μας τη ζωή. Αυτό είναι τρομερά απαισιόδοξο και ακινητοποιεί, δεν επιτρέπει την αλλαγή. 

Για τα πρώτα παιδικά χρόνια, κανένας άνθρωπος δεν έχει ευθύνη. Δεν έχουμε ευθύνη για αυτά που συνέβησαν, δεν επιλέξαμε εμείς τους γονείς μας. Έχουμε όμως ευθύνη για το πώς θα ζήσουμε από ένα σημείο και μετά, έχουμε ευθύνη για τον τρόπο που υπάρχουμε ως ενήλικες. 

Η ψυχοθεραπεία έχει στόχο την εκ νέου νοηματοδότηση, το ξαναδιάβασμα της ιστορίας του ανθρώπου, ακόμη και των πρώτων παιδικών εμπειριών. Όταν λοιπόν οι γονείς έρχονται στον ψυχοθεραπευτή με αίτημα το παιδί τους, δουλεύουν οπωσδήποτε κι εκείνοι. Γιατί εκείνοι θα ορίσουν την πραγματικότητα του παιδιού τους. 

Αλίμονο όμως αν δούμε έναν άνθρωπο μόνον ως προς τις πρώτες παιδικές του εμπειρίες και όχι ως προς το πώς το έχει παλέψει, ως προς το τι διορθωτικές εμπειρίες είχε, ως προς το πού θέλει ο ίδιος να πάει στο σήμερα. Βλέπουμε ανθρώπους που έχουν ζήσει πάρα πολύ δύσκολα στην παιδική τους ηλικία κι όμως το έχουν παλέψει τόσο καλά, που κανείς αναρωτιέται. 

– Τι συμβαίνει με τις ενοχές του σύγχρονου γονέα;

Η ενοχή είναι ένα συναίσθημα πολύ ανθρώπινο, που μπορεί να αντιστοιχεί σε μια στιγμή, αλλά κινδυνεύει να εμποδίζει τον άνθρωπο να πάρει ευθύνη, να σηκώσει μανίκια και να δει τι έχει να κάνει. Εμποδίζει τον γονιό να δει τρυφερά ακόμη και τον ίδιο του τον εαυτό και να αναγνωρίσει και τα καλά που έχει κάνει και πώς έχει παλέψει. Ειδικά σε αντικειμενικά δύσκολες καταστάσεις που έρχονται στη ζωή μας και για τις οποίες δεν έχουμε ευθύνη.

Δεν χρειάζεται να τους κρίνουμε, ούτε να τους λυπόμαστε τους ανθρώπους, ό,τι δύσκολο κι αν τους έχει συμβεί. Πρέπει να τους εκτιμάμε και τους καμαρώνουμε στον τρόπο που το παλεύουν. Είναι διαφορετικό να λυπάται κανείς γι’ αυτό που έχει συμβεί και άλλο να λυπάται τον άνθρωπο. 

Η υπερπληροφόρηση ενδέχεται να δημιουργεί ενοχές στους νέους γονείς, επειδή νιώθουν ότι δεν ξεκίνησαν την κοινή ζωή με το παιδί τους από την τέλεια βάση. Αν και έχω αμφιβολίες για το ποια είναι αυτή η τέλεια βάση, διότι πάντα υπάρχει «κάτι». Όταν κανείς ανοίγεται στη ζωή, παίρνει ρίσκα και το να γίνεις γονιός έχει μεγάλο ρίσκο, είναι στην πραγματικότητα μια τρελή απόφαση. 

– Πώς θα γίνουμε σωστοί γονείς;

Υπάρχει σωστός και λάθος γονιός; Δεν υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν λάθη, γιατί οι ίδιοι έχουν υπάρξει παιδιά; Γιατί δεν γεννήθηκαν γονείς, αλλά έχουν εμπειρίες από τους δικούς τους γονείς; Βασανίζονται οι άνθρωποι να γίνουν σωστοί γονείς. Εκεί βέβαια κινδυνεύουμε να χάσουμε την πιο βασική παράμετρο στην οικογένεια στην τυπική της μορφή: το ζευγάρι. 

Γιατί, πριν γίνουν γονείς, οι άνθρωποι υπήρξαν ζευγάρι. Η σχέση του ζευγαριού αποτελεί κλειδί στο συναισθηματικό κλίμα της οικογένειας. Γιατί η βασική λειτουργία της είναι η ευημερία των μελών της. 

Ακόμη και στις μη τυπικές οικογένειες, που πλέον υπάρχουν όλο και περισσότερο, η ζωντάνια και το άνοιγμα στη ζωή του ατόμου που είναι γονέας είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό ζητούμενο. 

Γίνεται πάρα πολύς λόγος για τις πολλαπλές απαιτήσεις της γονεϊκότητας. Σαν αυτό να είναι πάντα μία ατομική κατάσταση, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι ποτέ. Ο γονιός βοηθάει τα παιδιά του να έχουν καλή ψυχική υγεία με το να είναι καλά ο ίδιος. Με το να το παλεύει ο ίδιος. Να το παλεύει με τον/τη σύντροφό του. 

– Να συμβουλευόμαστε τις διάφορες σχολές γονεϊκότητας;

Η γονεϊκότητα, που είναι ένας απολύτως φυσιολογικός ρόλος στο ανθρώπινο σύστημα, κινδυνεύει να τεθεί με όρους ιδεολογικούς. Σα να πρέπει να είναι ιδεολογικό το θέμα. Κι αυτό καταργεί τον πιο βασικό λόγο για να γίνει κανείς γονιός, που είναι να μπορεί να χαίρεται τα παιδιά του. 

Χανόμαστε στο να πούμε τα σωστά και κινδυνεύουμε να μην μπορούμε να δούμε πόσο πολύ μπορούμε να τα χαρούμε. Καθώς δεν θα είναι για πάντα «δικά μας». Η ευχή είναι να φύγουν από μας. Κι εμείς να μπορέσουμε να τα αφήσουμε να φύγουν.  

Η Αγγελική Σουμάνη είναι Ψυχολόγος MSc – Ψυχοθεραπεύτρια και Ειδική Εκπαιδευτικός.