ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΛΕΣ «ΕΧΩ ΑΓΧΟΣ»

Οι ειδικοί εξηγούν ότι λέγοντας διαρκώς «έχω άγχος» το κάνεις μέρος της ταυτότητάς σου και του δίνεις μεγαλύτερη ισχύ από όση χρειάζεται.

Παρακολουθούσα πρόσφατα ένα video-podcast της best-selling συγγραφέως, πρώην δικηγόρου και νυν life coach Mel Robbins, η οποία συχνά φιλοξενεί διακεκριμένους συνομιλητές σε ενδιαφέρουσες συζητήσεις. Σε μια από τις τελευταίες εξηγούσε γιατί οι άνθρωποι πρέπει να σταματήσουμε να λέμε «έχω άγχος», ανεξάρτητα από το αν κάποιος μας έχει διαγνώσει με αυτό. Μου φάνηκε εύστοχο το σκεπτικό της και αναρωτήθηκα τι λένε οι ειδικοί.

Η Robbins έλεγε: «Έχω διαγνωστεί αρκετές φορές με αγχώδη διαταραχή, έχω πάρει φάρμακα γι’ αυτήν. Όμως, κατάλαβα ότι λέγοντας έχω άγχος, αυτό γίνεται η ταυτότητά μου. Εκείνο που έχει νόημα να λέμε είναι: Νιώθω άγχος για κάτι. Γιατί έτσι βάζουμε ταμπέλα στο συναίσθημα και αναγνωρίζουμε τι το προκαλεί.

Αυτό που στην πραγματικότητα κάνει το άγχος είναι να δημιουργεί μια κρίση στην πίστη που έχεις για τον εαυτό σου. Κάθε στιγμή αβεβαιότητας στη ζωή σου, είτε δηλώνεις ενδιαφέρον για μια θέση εργασίας, είτε ζητάς από κάποιον να βγείτε, είτε ανοίγεις φακέλους με λογαριασμούς, θα νιώσεις αυτόν τον εσωτερικό συναγερμό που καλεί το σώμα σου να δώσει προσοχή σε κάτι, να κάνει κάτι. Αυτός είναι ο σκοπός του άγχους.

»Όταν, όμως, λες νιώθω άγχος για κάτι συγκεκριμένο, μπορείς πλέον να δώσεις έμφαση στο πραγματικό ζήτημα, το οποίο είναι ότι αμφισβητείς την ικανότητά σου να το αντιμετωπίσεις. Ωστόσο, μπορείς να αντιμετωπίσεις οτιδήποτε στη ζωή σου μέσω αυτών που επιλέγεις να σκεφτείς και αυτών που κάνεις ή δεν κάνεις στη συνέχεια. Εκεί βρίσκεται η δύναμή σου».

Κάνοντας το άγχος δικό σου του δίνεις ισχύ

Η Dr. Tracy Dennis-Tiwary, καθηγήτρια Ψυχολογίας στο City University of New York, εξηγεί στο βιβλίο της Future Tense: Why Anxiety Is Good For You (Even Though It Feels Bad) ότι οι περισσότεροι από εμάς βιώνουμε το άγχος ως φόβο και θεωρούμε ότι έτσι επιδρά μέσα μας. Ωστόσο, «το άγχος είναι μια νευρική ανησυχία για το αβέβαιο μέλλον», ενώ ο φόβος δεν έχει να κάνει με το μέλλον, έχει να κάνει με αυτό που ζούμε στην παρούσα στιγμή, όταν ο κίνδυνος βρίσκεται απέναντί μας και καλούμαστε να τον αντιμετωπίσουμε επιτόπου.

Το άγχος μάς αναγκάζει να γίνουμε νοητά ταξιδιώτες στο μέλλον. «Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε ένα από τα μεγάλα επιτεύγματα της ανθρώπινης εξέλιξης, που είναι η ικανότητα προσομοίωσης του μέλλοντος, αυτού που δεν έχει συμβεί ακόμη, και να έχουμε κατά νου ότι μπορεί να συμβεί κάτι κακό μετά τη στροφή, αλλά θα μπορούσε να συμβεί και κάτι καλό.

»Το άγχος μάς λέει, λοιπόν, ότι υπάρχει αυτή η αβεβαιότητα, αλλά μας ωθεί και να περιηγηθούμε σε αυτήν, να αποτρέψουμε την καταστροφή, να κάνουμε πραγματικότητα τις θετικές πιθανότητες. Έτσι μπορεί να γίνει προστατευτικό, αλλά και εξαιρετικά παραγωγικό».

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Τώρα, όταν λες έχω άγχος, είναι λες ότι και όλο σου το μέλλον καθορίζεται από το ένα πράγμα που περιμένεις να συμβεί: Αν τα πράγματα πάνε καλά, η ζωή σου θα είναι υπέροχη, ενώ αν δεν πάνε, έχεις καταστραφεί. Είναι πραγματικά έτσι;

Όπως γράφει σε άρθρο η ψυχοθεραπεύτρια Kimberly W. Hage, «όταν κάνεις το άγχος απόλυτα δικό σου, όταν λες π.χ. δεν μπαίνω σε ασανσέρ γιατί το άγχος μου διογκώνεται, είναι σαν να του δίνεις ισχύ. Όταν του δίνεις ισχύ, του δίνεις ουσιαστικά χώρο για να μείνει. Χώρο μέσα σου, όπου το άγχος όχι μόνο βρίσκει καταφύγιο, αλλά θέλει και να επεκταθεί: σύντομα δεν θα είναι μόνο τα ασανσέρ που σε αγχώνουν, αλλά και τα πούλμαν, τα θέατρα, ίσως και τα εμπορικά κέντρα. Και όταν το άγχος καταλάβει όλο αυτό τον χώρο, όταν φτάσει να σε επηρεάζει όλο και περισσότερο, τότε δεν θα του είναι δύσκολο να καλέσει και παρέα, π.χ. την ξαδέρφη του, την κατάθλιψη, για να έρθει να μείνει μαζί του».

Αυτό που θέλει να πει η Hage είναι ότι δίνοντας ισχύ στο άγχος παραμορφώνεις την αντίληψη που έχεις για τον εαυτό σου. Χάνεις τον έλεγχο, την πίστη στις δυνάμεις σου, δυσκολεύεσαι να αντιδράσεις στα ερεθίσματα – στις πληροφορίες.

Όπως εξηγεί η Dennis-Tiwary: «Αυτό που κάνει επί της αρχής το άγχος είναι να σου δίνει μια συγκεκριμένη πληροφορία για ένα συγκεκριμένο ζήτημα. Αν μπορείς να κάνεις κάτι γι’αυτή την πληροφορία, π.χ. να διαβάσεις για τις εξετάσεις στη σχολή, το άγχος γίνεται ωφέλιμο και παραγωγικό. Υπάρχει όμως περίπτωση και να μην μπορείς, π.χ. όταν περιμένεις αποτελέσματα εξετάσεων από γιατρό. Τότε σε καταβάλλει».

ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΣΟΥ ΔΙΝΕΙ ΜΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΓΙΑ ΕΝΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΖΗΤΗΜΑ ΠΟΥ ΘΑ ΣΥΜΒΕΙ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ.

Στην περίπτωση αυτή, συμβουλεύει η ίδια, αντί να λες έχω άγχος για τις εξετάσεις, βάλε την πληροφορία στην άκρη, για το μέλλον, και να συνέχισε τη ζωή σου. Την ίδια ώρα, αξιοποίησε όποια άλλη πληροφορία σου δίνει αυτό που νιώθεις. Το ότι έχεις άγχος για τις ιατρικές εξετάσεις, για παράδειγμα, σου θυμίζει την αξία που δίνεις στην υγεία σου και πόσο εκτιμάς τη ζωή σου. Και αυτή η συνειδητοποίηση σε ωθεί, ίσως, να κάνεις πιο υγιεινές επιλογές στο μέλλον.

Η Robbins, λοιπόν, είχε δίκιο: Κάνοντας το άγχος ταυτότητά μας το κρατάμε μαζί μας. Χρειάζεται να το διαχωρίσουμε από τον εαυτό μας για να το εκλογικεύσουμε, για να καταλάβουμε ότι δεν είναι μια απειλή που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε τώρα, μα μια προσωρινή καθυστέρηση στην ορθολογική μας κρίση. Είναι κάτι που μας δυσκολεύει κάπως σε έναν τομέα αυτή τη στιγμή, όμως αργά ή γρήγορα θα το αντιμετωπίσουμε.