ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ;

Είχατε φανταστεί ποτέ ότι μπορούμε να εθιστούμε ακόμα και στη γυμναστική; Παρόλο που ο όρος «εθισμός στην άσκηση» δεν είναι αναγνωρισμένος από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, οι επιστήμονες πραγματοποιούν έρευνες με σκοπό την καλύτερη κατανόηση και αντιμετώπισή του.

Τα οφέλη της γυμναστικής είναι γνωστά και αδιαμφισβήτητα. Πολλοί άνθρωποι έχουν δηλώσει ότι διαφόρων μορφής άσκηση (όπως η πεζοπορία) τους βοήθησε να βρουν νόημα στη ζωή τους. Ορισμένοι μπορεί να νιώθουν τόσο καλά με τη σωματική άσκηση, ώστε να πιστεύουν (λανθασμένα) ότι αυτή μπορεί να λειτουργήσει και ως ψυχοθεραπεία.

Υπάρχει μια κατάσταση ψυχικής υγείας που σχετίζεται με την άσκηση αλλά δεν έχει μελετηθεί αρκετά. Πρόκειται για τον «εθισμό στην άσκηση», μια εμμονική ή ψυχαναγκαστική επιθυμία για άσκηση, ακόμη και όταν αυτή είναι επιζήμια για την υγεία.

Παρόλο που ειδικοί μελετούν το συγκεκριμένο πρόβλημα, ο «εθισμός στην άσκηση» δεν αναγνωρίζεται μέχρι στιγμής ούτε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ούτε από την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία, λόγω μη επαρκών στοιχείων.

Τι είναι ο «εθισμός στην άσκηση»

Καταρχάς, να πούμε ότι εθισμός στην άσκηση δεν σημαίνει «πηγαίνω κάθε μέρα γυμναστήριο» ή «κάνω κάθε μέρα γυμναστική». Πρόκειται για μια περίπλοκη κατάσταση που οι ερευνητές δεν έχουν ακόμη κατανοήσει πλήρως. «Η κατάσταση χαρακτηρίζεται από μια εμμονική ή ψυχαναγκαστική ανάγκη για άσκηση, εις βάρος της ποιότητας ζωής. Για παράδειγμα, ένα άτομο με την πάθηση μπορεί να παραλείψει το γάμο ενός φίλου επειδή "χρειάζεται" να γυμναστεί», εξηγούν ο Mike Trott, υποψήφιος διδάκτορας στο Κέντρο Επιστημών Αθλητισμού και Άσκησης στο πανεπιστήμιο Anglia Ruskin, και ο Lee Smith, διευθυντής έρευνας στο Κέντρο Αθλητισμού και Επιστημών Άσκησης του Cambridge, σε άρθρο τους στο The Conversation.

iStock

Τα βασικά συμπτώματα του εθισμού στην άσκηση

Κάποια βασικά και συνηθισμένα συμπτώματα αυτής της ψυχικής κατάστασης περιλαμβάνουν:

• Αίσθημα καταναγκασμού να κάνει κανείς όλο και περισσότερη άσκηση, ή αίσθημα ότι δεν αθλείται αρκετά.
• Ανεξέλεγκτη επιθυμία για άσκηση.
• Προπόνηση ενώ υπάρχει τραυματισμός.
• Συμπτώματα στέρησης μετά από μεγάλες περιόδους χωρίς άσκηση ή σε περίπτωση διακοπής αυτής.
• Απουσία από σημαντικές κοινωνικές εκδηλώσεις ή μείωση των δραστηριοτήτων σε άλλους τομείς της ζωής λόγω ανάγκης για προπόνηση.

Η διάγνωση είναι περίπλοκη

Ο εθισμός στην άσκηση δεν είναι εύκολο να διαγνωστεί. Ακριβώς επειδή δεν αναγνωρίζεται από την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία, δεν υπάρχουν συγκεκριμένα διαγνωστικά κριτήρια. Θεωρείται ότι η αυξημένη εμμονή στη γυμναστική και η μειωμένη κοινωνική δραστηριότητα θα μπορούσαν να αποτελούν ένδειξη.

Ωστόσο, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη και που κάνουν τη διάγνωση μια ακόμη πιο σύνθετη διαδικασία, όπως το λεγόμενο «παράδοξο του αθλητή». Οι επαγγελματίες αθλητές γυμνάζονται πολύ, περισσότερο από τον μέσο λάτρη του γυμναστηρίου. Σίγουρα πρέπει να κάνουν θυσίες, όπως είναι για παράδειγμα το να απουσιάζουν από κοινωνικές εκδηλώσεις, προκειμένου να κάνουν την προπόνησή τους. Ωστόσο, αν τους ζητούσε κάποιος να αναλύσουν τη συμπεριφορά τους, αυτό που θα ανέφεραν είναι ότι απλώς ακολουθούν το πρόγραμμα γυμναστικής τους, ότι δεν έχουν άλλη επιλογή. Από την άλλη, αν έπρεπε να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο σχετικό με τον εθισμό στην άσκηση, σίγουρα θα σημείωναν υψηλή βαθμολογία. Και εδώ προκαλείται η σύγχυση.

iStock

Μπορεί να συνδέεται με άλλες διατροφικές διαταραχές

Όπως εξηγούν οι δύο ειδικοί στο άρθρο τους, ο εθισμός στην άσκηση έχει αποδειχθεί ότι συνδέεται με τις διατροφικές διαταραχές. Μάλιστα, μια πρόσφατη μελέτη δείχνει ότι τα άτομα με διατροφικές διαταραχές έχουν 3,7 φορές περισσότερες πιθανότητες να πάσχουν από αυτό τον εθισμό. Όπως αναφέρουν παρακάτω, η υπερβολική άσκηση αποτελεί μέρος των διαγνωστικών κριτηρίων τόσο για τη βουλιμία όσο και για την ανορεξία. Αυτό συμβαίνει επειδή τα άτομα με διατροφικές διαταραχές αναζητούν τρόπους να χάσουν βάρος και η άσκηση είναι ένας από αυτούς.

Επίσης, άλλοι δύο τύποι διαταραχών έχουν συσχετιστεί με τον εθισμό στην άσκηση: η σωματική δυσμορφική διαταραχή (βλέπε και bigorexia) και η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Ακόμη, ορισμένοι ερευνητές έχουν υποστηρίξει ότι ο εθισμός στην άσκηση δεν υφίσταται εάν δεν υπάρχει κάποια άλλη διαταραχή. Ωστόσο, οι Trott και Smith θεωρούν ότι μέχρι στιγμής δεν γνωρίζουμε αν ο εθισμός στην άσκηση είναι μια ανεξάρτητη κατάσταση ή απλώς ένα σύμπτωμα κάποιας άλλης.