ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ ΝΑ ΜΑΣ ΒΛΕΠΟΥΝ ΓΥΜΝΟΥΣ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ;

Το πώς αντιμετωπίζει μια οικογένεια το γυμνό σώμα μέσα στο σπίτι της έχει να κάνει με τις δικές της αξίες. Όμως, υπάρχουν ορισμένοι γενικοί κανόνες που καλό είναι να ξέρουμε, εφόσον θέλουμε να διδάξουμε στα παιδιά τον σεβασμό και την αυτονομία. Δύο εξειδικευμένες ψυχολόγοι εξηγούν.

Το ζήτημα της έκθεσης του γυμνού σώματος μέσα στην οικογένεια έχει διάφορες διαστάσεις και εγείρει αντίστοιχα ερωτήματα:

• Είναι επιτρεπτό τα ίδια τα παιδιά να κυκλοφορούν γυμνά και έως πότε;
• Κατά πόσο εμείς οι γονείς επιτρέπεται να κυκλοφορούμε γυμνοί μπροστά στα παιδιά μας και έως πότε;
• Ισχύει κάτι διαφορετικό αν πρόκειται για τον γονέα του αντίθετου φύλου;

Στη βάση και των δύο διαστάσεων της γύμνιας είναι η σχέση με το σώμα μας και η στάση μας για την έκθεσή του. Καθώς εμείς είμαστε οι πρώτοι που επηρεάζουμε τα συναισθήματα του παιδιού μας για το σώμα του, είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε μέσα μας κάποιες ιδέες.

Το γυμνό σώμα στα παιδικά χρόνια

Συνήθως από τη γέννησή έως τις πρώτες σχολικές ηλικίες τα παιδιά δεν έχουν κανένα λόγο να φοράνε τα ρούχα τους, ούτε να αισθάνονται αμήχανα με το σώμα τους. (Αν εμείς αισθανόμαστε άβολα με το γυμνό σώμα των παιδιών μας, καλό θα ήταν να το κουβεντιάσουμε με έναν ειδικό επαγγελματία ψυχικής υγείας).

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Είναι η φάση που τα παιδιά απολαμβάνουν μια ελεύθερη, χωρίς κοινωνικά ταμπού σχέση με το σώμα τους και εκφράζουν μια φυσική, χωρίς ενοχή περιέργεια για την περιοχή των γεννητικών οργάνων. Αρκετά παιδιά από την έναρξη της προεφηβείας μπορεί να αρχίσουν να αισθάνονται άβολα για την έκθεση του δικού τους γυμνού σώματος (και ίσως και του δικού μας) και να μας ζητάνε να σεβαστούμε την ιδιωτικότητά τους όταν είναι γυμνά.

Η μετάβαση στην εφηβεία: τι στάση πρέπει να κρατήσουν οι γονείς

Είναι σημαντικό να καλωσορίσουμε αυτή τη νέα φάση προς την ενηλικίωση χωρίς να ενοχοποιείται ή να ντροπιάζεται το παιδί (με σχόλια του τύπου: «Καλά, τι έπαθες ξαφνικά; Νομίζεις δεν σε έχω δει γυμνό;»). Είναι άλλη μια ευκαιρία να δείξουμε εμπράκτως πως η συναίνεση και ο σεβασμός είναι βασικά συστατικά μιας υγιούς σχέσης.

Εδώ ο ρόλος μας είναι να τα βοηθήσουμε να καταλάβουν ότι η στάση μας απέναντι στην έκθεση του γυμνού σώματος αφορά κατά κύριο λόγο τους καλούς τρόπους και τον σεβασμό προς τον προσωπικό/ιδιωτικό χώρο, και όχι μια στάση μυστική, ενοχική ή ντροπιαστική προς το σώμα μας.

Γυμνό και σεξουαλικότητα: Ευκαιρία για συζήτηση

Η γύμνια γενικά μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για την εκπαίδευση των παιδιών σχετικά με το σώμα τους, τη σεξουαλικότητα και τη σωματική αυτονομία. Μπορεί σε μικρότερες ηλικίες να έχουν ερωτήσεις σχετικά με τη γύμνια. Είναι σημαντικό οι γονείς να είναι ανοιχτοί σε αυτές τις συζητήσεις και να δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου τα παιδιά αισθάνονται άνετα να εκφράζουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους.

Είναι ένας πολύ σημαντικός τρόπος τα παιδιά να κατανοήσουν και να μάθουν να σέβονται τα όρια τους και τα όρια των άλλων, αλλά και να αρχίσουν να μαθαίνουν τη σωστή ορολογία και τη λειτουργία του ανθρώπινου σώματος, κανονικοποιώντας κουβέντες γύρω από αυτά τα θέματα.

Είναι αποδεδειγμένο ότι παιδιά που γνωρίζουν τους ακριβείς όρους για τα αναπαραγωγικά τους όργανα και τα ιδιωτικά μέρη του σώματος, και που επικοινωνούν ανοιχτά με τους γονείς/κηδεμόνες τους για αυτά, είναι λιγότερο πιθανόν να υπάρξουν θύματα σεξουαλικής κακοποίησης.

Μπορούν οι γονείς να είναι γυμνοί;

Το ζήτημα της δικής μας, ενήλικης γυμνότητας μπροστά στα παιδιά μας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως οι πολιτισμικές αξίες και οι πεποιθήσεις της κάθε οικογένειας, αλλά και τα δικά μας προσωπικά όρια. Η γυμνότητα στο σπίτι, όταν προσεγγίζεται με υγιή και μη σεξουαλικοποιημένο τρόπο, μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να αντιληφθούν το σώμα ως κάτι φυσικό και να αναπτύξουν ένα θετικό αίσθημα για αυτό.

Δεν είναι κακό το παιδί να μας δει γυμνούς. Το ίδιο θα μας δείξει πότε τα πράγματα αρχίζουν να παίρνουν άλλη τροπή και να του δημιουργούν απορίες ή πότε δεν αισθάνεται πια άνετα με αυτό. Η ντροπή κάνει την εμφάνισή της αυτόματα και είναι φυσιολογικό συναίσθημα.

Ως ενήλικες πρέπει να περάσουμε το μήνυμα ότι όσο φυσικό κι αν είναι ένα γυμνό ανθρώπινο σώμα, καθένας και καθεμιά μας έχει το δικαίωμα να μην επιθυμεί να το εκθέτει ή/και να μην εκτίθεται σε αυτό.

Όταν τα παιδιά νιώθουν άβολα

Για παράδειγμα, ας φανταστούμε ένα παιδί ή έναν έφηβο που περνάει έξω από το δωμάτιο των γονιών του, καθώς εκείνοι αλλάζουν ρούχα και κλείνει την πόρτα στο πέρασμά του. Με την κίνηση αυτή δείχνει ότι κάτι που μέχρι πρότινος θεωρούνταν αποδεκτό στο σπίτι έχει πλέον αλλάξει, γιατί το παιδί/έφηβος έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται διαφορετικά το σώμα το δικό του/της και των άλλων.

Η δική μας στάση ως ενήλικες απέναντι σε αυτήν την αλλαγή πρέπει να εκπέμπει σεβασμό και διακριτικότητα, στη βάση ότι η οικογένεια είναι το πρώτο πλαίσιο στο οποίο το παιδί εκπαιδεύεται στα θέματα της ιδιωτικότητας, του σεβασμού των προσωπικών ορίων και της συναίνεσης.

Αν κανείς δεν σέβεται την ιδιωτικότητα στο σπίτι, τότε τα παιδιά δεν θα περιμένουν να συναντήσουν σεβασμό και εκτός σπιτιού. Το ίδιο ισχύει και για τους δύο γονείς/κηδεμόνες, ανεξαρτήτως φύλου: οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη την αίσθηση του παιδιού για ιδιωτικότητα κι άνεση.

Όταν οι γονείς νιώθουν άβολα

Αντίστροφα, υπάρχει περίπτωση π.χ. που ο/η ίδιος/α ο/η γονέας αρχίσει να νιώθει άβολα να κάνει ντους μαζί με το παιδί, καθώς αυτό εισέρχεται στην ηλικία που αρχίζει πια να έχει εμφανές ενδιαφέρον και περιέργεια για τη γεννητική περιοχή.

Αυτό είναι μια εξαιρετική ευκαιρία να δώσουμε εμείς ένα καλό μοντέλο στα παιδιά μας για το πώς μπορούμε να θέσουμε τα προσωπικά μας όρια, λέγοντας κάτι του τύπου: «θα ήθελα να κάνω το ντους/μπάνιο μόνος/η μου από εδώ και στο εξής. Χρειάζομαι τον χώρο μου». Εάν αργότερα νιώσουν κι εκείνα το ίδιο, θα έχουν ένα πρότυπο για το πώς μπορούν να το κάνουν.

Το πώς προσεγγίζουν τα παιδιά το γυμνό αλλάζει συνεχώς

Με αντίστοιχο τρόπο λειτουργούν τα πράγματα και για το κοινό ντους μεταξύ αδερφών, ανεξαρτήτως φύλου. Ως γονείς/κηδεμόνες, θα πρέπει να τσεκάρουμε ανά διαστήματα την προθυμία των παιδιών να κάνουν μαζί μπάνιο και να είμαστε έτοιμοι/ες να σεβαστούμε την επιθυμία τους για προσωπικό χώρο, ακόμη κι αν αυτό αλλάζει μέρα με τη μέρα.

«ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΕΡΑΣΟΥΜΕ ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΟΤΙ ΟΣΟ ΦΥΣΙΚΟ ΚΙ ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΓΥΜΝΟ ΣΩΜΑ, ΑΛΛΟ ΤΟΣΟ ΕΧΟΥΜΕ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΝΑ ΜΗΝ ΕΠΙΘΥΜΟΥΜΕ ΝΑ ΤΟ ΕΚΘΕΤΟΥΜΕ».

Ας θυμόμαστε ότι, παρά την όποια ταλαιπωρία, αυτό που διαμείβεται σε συμβολικό και πρακτικό επίπεδο είναι πολύ πιο σημαντικό: είναι το παιδί που διαμορφώνει και τεστάρει τη σωματική του/της αυτονομία και το δικαίωμά του/της να την οριοθετεί και να τη διαφυλάττει.

Η εκπαίδευση για τη γυμνότητα είναι απαραίτητη

Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και της UNESCO για την ηλικιακά κατάλληλη σεξουαλική εκπαίδευση, η ενημέρωση των παιδιών για την ανθρώπινη ανατομία και το σώμα μπορεί να γίνει με φυσικό τρόπο από μικρή ηλικία.

Η εκπαίδευση περί γυμνότητας και σώματος θα πρέπει να ξεκινά από την παιδική ηλικία, προσαρμοζόμενη φυσικά στο επίπεδο ανάπτυξης και κατανόησης του παιδιού.

Τα οφέλη της εκπαίδευσης για τη γυμνότητα από μικρή ηλικία περιλαμβάνουν:

• Ανάπτυξη υγιούς σχέσης με το σώμα. Τα παιδιά μαθαίνουν να αποδέχονται και να σέβονται το σώμα τους. Επίσης αντιλαμβάνονται ότι κάθε σώμα είναι μοναδικό και διαφορετικό.
• Μείωση του στίγματος. Αντιλαμβάνονται τη γυμνότητα ως φυσική κατάσταση και όχι ως κάτι ταμπού ή ντροπιαστικό.
• Ενίσχυση της αυτοεκτίμησης. Η εμπιστοσύνη στο σώμα τους και η αποδοχή του εαυτού τους βελτιώνεται.
• Ανάπτυξη ανοιχτής επικοινωνίας. Τα παιδιά ενθαρρύνονται να μιλούν ελεύθερα για θέματα σχετικά με το σώμα και τη σεξουαλικότητα.
• Ενημέρωση για τα δικαιώματα και τις ευθύνες. Τα παιδιά ενημερώνονται σχετικά με τα δικαιώματα του σώματός τους και τον σεβασμό προς τα δικαιώματα των άλλων.

Εν κατακλείδι, δεν υπάρχει μια απάντηση που να ταιριάζει σε όλους. Οι γονείς πρέπει να λάβουν υπόψη τους παραπάνω παράγοντες και να αποφασίσουν τι είναι καλύτερο για τη δική τους οικογένεια.

Οι Νιόβη Μχαλοπούλου και Δήμητρα Πετανίδου είναι ψυχολόγοι - ψυχοθεραπεύτριες, ιδρύτριες της ομάδας Ως Αιδώ, με στόχο την παροχή ποιοτικής συμπεριληπτικής σεξουαλικής εκπαίδευσης.