ΕΝΑΣ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ ΛΕΕΙ ΟΣΑ ΦΟΒΟΜΑΣΤΕ ΝΑ ΠΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ

Γιατί τελειώνει ένας έρωτας; Πώς βιώνουμε την εμπειρία του; Πότε ο έρωτας μετατρέπεται σε συντροφική αγάπη; Συζητάμε με έναν ειδικό για τις έννοιες της αγάπης, του έρωτα και του σεξουαλικού πόθου, και καταφέρνουμε να κατανοήσουμε περισσότερα για την ίδια μας την ύπαρξη.

Αν ρωτήσεις ανθρώπους για τον έρωτα και την αγάπη, οι περισσότεροι θα έχουν μια προσωπική ιστορία να διηγηθούν. Για κάποιον ανεκπλήρωτο έρωτα, μια παιδική αγάπη ή έναν τωρινό σύντροφο που εύχονται να είναι και παντοτινός.

Παράλληλα, αν έπρεπε να απαντήσουμε στο ερώτημα «τι είναι ο έρωτας», μια φαινομενικά λογική –αλλά ενδεχομένως απλοϊκή απάντηση– θα ήταν ότι είναι «συναίσθημα» ή «ένα φάσμα θετικών και ισχυρών συναισθημάτων».

«Όταν ερωτευόμαστε εξιδανικεύουμε τον Άλλον, νιώθουμε μια παράλογη εγγύτητα, νιώθουμε ότι θα είμαστε μαζί του σε μια αιώνια και αδιατάρακτη ενότητα», εξηγεί στο OW ο ψυχοθεραπευτής και συγγραφέας Πέτρος Θεοδώρου.

«Ο έρωτας, λαμπερός, θυελλώδης, τρομαχτικός και υπέροχος, μοιάζει να ξεπηδά αποκαλυπτικά από τα μάτια κάποιου Άλλου όντος. Μάτια τα οποία γίνονται συγκλονιστικές αφορμές χαράς, πόνου, ζωής και πολλών, πάρα πολλών θανάτων», προσθέτει.

Με αφορμή το νέο του βιβλίο με τίτλο «Στις Σκιές του έρωτα: τα μάτια που με κοίταξαν... για τους αιρετικούς της αγάπης», μιλήσαμε με τον κ. Θεοδώρου και του ζητήσαμε να μας εξηγήσει περισσότερα για τις έννοιες του έρωτα και της αγάπης.

Ένα βιβλίο αφιερωμένο στον έρωτα

– Έχετε πει ότι ο έρωτας μοιραία είναι «γάμος χωρίς νυμφίους και θρήνος χωρίς νεκρό». Θέλετε να μας το εξηγήσετε;

Ο έρωτας στηρίζεται σε μια αίσθηση ομοιογένειας που αναπτύσσεται όταν εξιδανικεύουμε ένα άλλο πρόσωπο και το βλέπουμε όπως εμείς χρειαζόμαστε να είναι, άσχετα από το πώς αυτό το πρόσωπο όντως είναι στη δική του πραγματικότητα. Με δυο λόγια, καθώς επινοούμε την αγκαλιά που χρειαζόμαστε, χρωματίζουμε τον Άλλον μας με τα δικά μας χρώματα (εξού και η αίσθηση της απέραντης οικειότητας, σαν να τον γνωρίζαμε από πάντα).

Επομένως, η αρχή και το τέλος της σήραγγας του έρωτα είναι ουσιαστικά το ίδιο: η δική μας ύπαρξη.

Από αυτήν την άποψη ο έρωτας είναι κατ’ αρχάς ένας «γάμος χωρίς νυμφίους», αφού περνώντας τις πύλες των ματιών του Άλλου πέφτουμε μέσα μας κι αγγίζουμε τον εαυτό μας πίσω από τον καθρέφτη τους. Οπότε, μια που στον γάμο λείπει ο πραγματικός νυμφίος, ο έρωτας μοιραία είναι επίσης «ένας θρήνος χωρίς νεκρό».

– Στο καινούργιο σας βιβλίο αναλύετε το θέμα του έρωτα. Τι ακριβώς πραγματεύεται το βιβλίο;

Το βιβλίο δεν απευθύνεται στον «ειδικό» και ο μόνος του στόχος είναι να γίνει απλώς ένα ευέλικτο εργαλείο για τον καθένα που ψάχνει να χαράξει τη δική του αλήθεια στο πώς συναντά, αγαπά, ερωτεύεται και ποθεί τον άλλον.

Επεδίωξα ο τρόπος γραφής να είναι απλός, ελεύθερος, με σαφέστατη δομή και με έντονα ποιητική, υπαρξιακή και συχνά χιουμοριστική διάθεση. Τα παραδείγματα είναι πολυάριθμα και χαρακτηριστικότατα, με πολλές αναφορές στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο.

Αυτά όμως όλα δεν αποβαίνουν σε βάρος της ποιότητας της άφθονης πληροφορίας που παρέχουν οι σελίδες του, συνδυάζοντας την απόλαυση της ανάγνωσης με το βάθος μια ενδελεχούς πρότασης - μελέτης του έρωτα. Σε καμία περίπτωση δεν γίνεται «διδακτικό» ή εγχειρίδιο που υπόσχεται μυστικά τη μαγική επιτυχία στις σχέσεις μας.

– Τι άλλο να περιμένει ο αναγνώστης;

Ύστερα από μια μικρή εισαγωγή περί «Σκιάς» (η έννοια της οποίας θα αναλυθεί παρακάτω), ορίζεται ο έρωτας. Μετά η υπόσταση του «Άλλου» στον έρωτα και το πώς αυτός επιλέγεται μη συνειδητά (η «υπόθεση του κομφετί»).

Απολαυστικό κεφάλαιο είναι η «συμπτωματολογία» του έρωτα, και ακολουθούν τα του θανάτου των ερώτων μας. Υπάρχει μια ιδιότυπη προσέγγιση της σχέσης του έρωτα με την αγάπη, τον σεξουαλικό πόθο και τη Σκιά μας, καθώς και μια πολύ τολμηρή αναφορά στο σημερινό χάος που επικρατεί σε ό,τι έχει να κάνει με τις σχέσεις μας και με το πότε ο έρωτας εξυπηρετεί αδιεξοδικά και επαναλαμβανόμενα σενάρια ζωής.

Η «ΣΚΙΑ» ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΑΜΕΣΑ ΜΕ ΠΕΡΙΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΚΑΠΟΙΑ ΒΙΩΜΑΤΑ ΜΑΣ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΠΟΛΥ ΔΥΣΚΟΛΑ.

– Βλέπουμε ότι η έννοια της «Σκιάς» έχει κεντρικό ρόλο. Τι είναι η Σκιά;

Τον όρο εισήγαγε αρχικά ο Karl Jung, όμως τις σημασίες του αναπτύσσω με μια δική μου συγκροτημένη πρόταση στο βιβλίο μου «Σκιά: ο σιωπηλός σύντροφος στο ταξίδι της ζωής» (2020).

Η Σκιά σχετίζεται άμεσα με περιστάσεις στις οποίες κάποια βιώματά μας γίνονται πολύ «δύσκολα». Κι εμείς, δεν αντέχουμε τη φόρτιση των αναγκών μας, των συναισθημάτων μας, σε σημείο να νιώθουμε ότι θα μας διαλύσουν. Τότε, οι όψεις του εαυτού μας που φορτίζονται τόσο έντονα και απειλητικά, αποθηκεύονται, απομονώνονται σε έναν νοητό και μη συνειδητό έσω «χώρο». Η λέξη «Σκιά» περιγράφει ακριβώς αυτόν τον χώρο.

Για παράδειγμα, τον φόβο μιας επίκρισης, ο οποίος θα με παραλύσει αν εκδηλωθεί, είναι προτιμότερο για την επιβίωσή μου να μην τον συνειδητοποιώ και να μείνει εκτός συνείδησης και εντός Σκιάς.

Ας σκεφτούμε τώρα ότι στον χρόνο μας προχωρούμε ολόκληροι, είτε το θέλουμε είτε όχι. Αν έχω ημικρανίες, το κεφάλι μου το παίρνω πάντα μαζί μου, όπου κι αν πάω, έστω και με παυσίπονα. Ανάλογα, δεν μπορώ να αφήσω πίσω τη Σκιά μου: συνιστά μέρος της ύπαρξής μου και ας βρίσκεται έξω από τη συνείδησή μου.

– Και πώς σχετίζεται με τον έρωτα;

Οπότε, επειδή ό,τι κάνω το κάνω ολόκληρος, ακόμα και το πώς, πότε και ποιον ερωτεύομαι, δεν έχει να κάνει μόνο με το τι βλέπει η συνείδηση και το λογικό μου, αλλά επίσης με το τι υπάρχει και με το τι συμβαίνει στη Σκιά μου. Θα έλεγα ότι η Σκιά μας είναι ο κρυφός «βοηθός σκηνοθέτη» των ερώτων μας.

Έρωτας και αγάπη: δύο έννοιες διαφορετικές

– Όπως έχετε αναφέρει, «ο έρωτας είναι ένα βαθύ υπαρξιακό δράμα ζωής και θανάτου το οποίο εκκινεί από τα σπλάχνα μας και είναι σημαντικό για εμάς σε όλες τις φάσεις της ζωής μας». Τι είναι τελικά ο έρωτας;

Είναι σημαντικό ότι η σχέση της μη συνειδητής Σκιάς μας με το συνειδητό μας μέρος, αυτό που εννοούμε όταν λέμε «εγώ είμαι», είναι μια σχέση δυναμική, που αλλάζει διαρκώς. Όταν οι φορτίσεις στη Σκιά μας γίνονται πολύ έντονες, χρειάζονται ανακατατάξεις στη σχέση μας μαζί της. Ένας βαθιά καταχωνιασμένος θυμός, ένα πένθος που ζητούν επιτέλους να εκδηλωθούν στο συνειδητό μας μέρος, προκαλούν τεράστια αναστάτωση. Τότε είναι που αναζητούμε παρηγοριά, λες και έχουμε γίνει παιδιά χαμένα στο δάσος.

Ένας τρόπος να βρούμε παρηγοριά, είναι το να αναπαράγουμε κάτι ανάλογο με την πρώτη κατοικία μας, την αρχαία μήτρα που μας εμπεριείχε ως έμβρυα. Εκεί, ήμασταν βυθισμένοι σε ένα όλον που μας έθρεφε και δεν άφηνε καμιά αγριάδα του κόσμου να μας πληγώσει.

Αυτή η κατάσταση, αυτό το μοναδικό φαινόμενο της ψυχικής μας ζωής κατά το οποίο είναι σαν να βυθιζόμαστε σε μια ενήλικη εκδοχή της αρχέγονης μήτρας του μητρικού σώματος είναι, σύμφωνα με την προσέγγιση που προτείνεται στο βιβλίο μου, η εμπειρία που ονομάζουμε «έρωτα».

Όταν ερωτευόμαστε, αποδίδουμε σε κάποιο άλλο πρόσωπο, υπαρκτό ή φανταστικό, τις ιδιότητες αυτής της μήτρας-φωλιάς. Εξιδανικεύουμε τον Άλλον, νιώθουμε μια παράλογη εγγύτητα, «χωνευόμαστε» εντελώς μέσα του, νιώθουμε ότι θα είμαστε μαζί του σε μια αιώνια και αδιατάρακτη ενότητα. Ο δε τρόπος που βιώνουμε αυτήν την εξιδανίκευση, δεν μπορεί παρά να σχετίζεται με το τι συμβαίνει στη Σκιά μας – αφού σε κάθε εμπειρία μας συμμετέχουμε ολόκληροι, τόσο με το συνειδητό όσο και με το μη συνειδητό μας μέρος.

Η ΑΓΑΠΗ, Ο ΕΡΩΤΑΣ ΚΑΙ Η ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΟΥΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ ΜΑΣ ΑΥΤΟΝΟΜΕΣ ΣΤΟΝ ΠΥΡΗΝΑ ΤΟΥΣ.

– Έρωτας, αγάπη, σεξουαλικός πόθος: Τι σχέση έχουν μεταξύ τους αυτές οι τρεις έννοιες;

Στα δικά μου μάτια, οι ανάγκες μας για έρωτα, αγάπη και σεξ συνιστούν τρεις αυτόνομους και μόνο εν μέρει σχετιζόμενους αστερισμούς μερικότερων αναγκών.

Καθένας από αυτούς τους αστερισμούς διαθέτει το χαρακτηριστικό χρώμα. Ειδικότερα, στην «αγάπη» μεταξύ συντρόφων, το χρώμα δίνουν οι ανάγκες για ψυχική εγγύτητα, συμπόρευση, επίγνωση αλλά και αποδοχή της αναπόφευκτης διαφορετικότητάς μας.

Στον «έρωτα», αντιθέτως, κυρίαρχη είναι η ανάγκη μας να ξεχάσουμε τη διαφορετικότητά μας, να υπερβούμε τα όρια του προσωπικού μας σύμπαντος, να χάσουμε την ατομικότητά μας βουτώντας στο ομοιογενές σύνολο που συνεπάγεται η απόλυτη, ιδανική ένωση με τον Άλλον.

Στη «σεξουαλικότητά» μας, κυρίαρχη είναι η ανάγκη μας να κατέβουμε στις χθόνιες ρίζες μας, να χαρούμε το άρωμα, τον ιδρώτα, το σμήγμα, τις εκκρίσεις των ζωντανών, παλλόμενων σωμάτων.

Έτσι, αυτές οι τρεις μεγάλες ομάδες αναγκών, αν και σαφώς συναντιούνται και τέμνονται μερικώς, αντιπροσωπεύουν εν πολλοίς αυτόνομες στον πυρήνα τους εκδηλώσεις της ύπαρξής μας.

Με κανέναν όμως τρόπο δεν είναι τρεις παραλλαγμένες εκφράσεις ενός μόνο φαινομένου της ψυχικής μας ζωής. Παραμένουν σε όλη μας τη ζωή ανεξάρτητοι (και συχνότατα συγκρουόμενοι) κόσμοι προσωπικών σημασιών, με τον καθένα τους να διαθέτει τη δική του ζωική ενέργεια.

ΟΙ ΕΡΩΤΕΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΟΥΝ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΙΔΙΑΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΜΑΣ.

Είναι καταδικασμένοι οι έρωτές μας;

– «Οι έρωτες δεν μπορούν από τη φύση τους να διαρκέσουν πολύ», σας ακούμε να εξηγείτε σε ένα από τα βίντεό σας. Θα θέλατε να μας πείτε περισσότερα για το τέλος ενός έρωτα;

Σήμερα γνωρίζουμε ότι τίποτα στο σύμπαν δεν είναι ακίνητο: όλα, ανεξαιρέτως, διαρκώς κινούνται - άρα, αλλάζουν. Κάποια στιγμή, λοιπόν, αρχίζει και στον έρωτα να γίνεται μοιραία αντιληπτό ότι, όπως και να το κάνουμε, δεν είμαστε και δεν γίνεται να είμαστε αιωνίως πλήρως ταυτισμένοι με τον Άλλον.

Όλοι μας, όσο ερωτευμένοι και να είμαστε, παραμένουμε όντα που διαρκώς αλλάζουμε και εκδηλώνουμε άπειρες εν δυνάμει νέες όψεις. Δεν γίνεται παρά κάποια στιγμή να αρχίσουν δειλά δειλά να φαίνονται οι φυσιολογικές διαφορές μας σε προτιμήσεις, επιθυμίες, ανάγκες, επιλογές, στάσεις ζωής.

Ύστερα από 8-12 μήνες περίπου, η ατομικότητά μας φέρνει όλο και εμφανέστερα στο προσκήνιο τις φυσιολογικότατα ενυπάρχουσες διαφορές μας με τον Άλλον. Και τότε, έρχεται η στιγμή που (α) θα διαχωρίσουμε τις διαδρομές μας ή (β) θα αναπτυχθεί αμοιβαία η επιθυμία να περάσουμε σε μια άλλης μορφής σύνδεση, ας πούμε στη σχέση συντροφικής αγάπης.

– Άρα κάθε έρωτας είναι καταδικασμένος κάποια στιγμή να τελειώσει;

Ο έρωτας, όσο απόλυτα και αν βιώνεται, φαίνεται να είναι εξ ορισμού του ένα «εποχιακό» φαινόμενο, με τη γεύση του εφήμερου, χωρίς γι’ αυτό να υπάρχει ένοχος ή να «φταίει» οποιοσδήποτε: οι έρωτές μας τελειώνουν λόγω της ίδιας της κατασκευής μας.

Έρωτας και θάνατος είναι εκ των πραγμάτων άρρηκτα δεμένες έννοιες - και, μάλιστα, θεωρώ ότι ο έρωτας είναι μια υψίστης σημασίας «άσκηση θανάτου». Εννοώ ότι, μέσω του πεπερασμένου των ερώτων μας, διδασκόμαστε το εφήμερο της διαδρομής μας σ’ αυτήν τη γη και μαθαίνουμε να το αγαπούμε, να το σεβόμαστε. Και, όπως λέει ο Ιrvin Yalom, η εξοικείωση με την ιδέα του θανάτου δίνει όρεξη για ουσιαστική ζωή.

Βρείτε εδώ τα audio articles που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή.

Για να ακούτε τα άρθρα του OW που είναι διαθέσιμα σε ηχητική μορφή, μπορείτε να μας ακολουθήσετε σε Spotify και σε Apple Podcasts.