ΕΙΝΑΙ ΟΣΑ ΑΦΗΝΕΙΣ ΠΙΣΩ ΣΟΥ ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ;

Ποιο είναι το νόημα της ζωής; Σύμφωνα με μια καθηγήτρια ψυχολογίας η απάντηση στο μακροβιότερο ερώτημα κρύβεται μέσα μας.

Γιατί ζούμε; Το μακροβιότερο αναπάντητο ερώτημα. Γιατί δημιουργήθηκε ζωή σε αυτόν τον πλανήτη; Γιατί από τη ζωή αυτή προέκυψε ο άνθρωπος; Και ως άνθρωπος τι προορισμό έχω; Τι πρέπει να κάνω όσο υπάρχω; Σίγουρα σε έχουν απασχολήσει κάποια στιγμή όλα τα παραπάνω. Και ίσως έχουν υπάρξει στιγμές που έχεις «νιώσει» μέσα σου να απαντώνται, χωρίς καν να το συνειδητοποιείς.

Ίσως το ένιωσες τη στιγμή που βοήθησες έναν άλλον άνθρωπο σε μια μεγάλη δυσκολία του. Η τάση μας να βοηθάμε τον συνάνθρωπο έχει βιολογικό υπόβαθρο, αποτελεί μια έμφυτη τάση, καθώς έτσι υποστηρίζουμε τον πολλαπλασιασμό του είδους μας.

Ίσως το ένιωσες φροντίζοντας κάπως τον πλανήτη, που επίσης αποτελεί προσαρμοστική τάση, καθώς το είδος μας χρειάζεται τον πλανήτη για να επιβιώσει.

Αν έχεις παιδιά, ίσως είναι αυτά η απάντηση στο νόημα της δικής σου ζωής. Στο πλαίσιο της εξέλιξης και αυτό: Είμαστε «προγραμματισμένοι» να συμπεριφερόμαστε με τρόπους που να αφήνουν πίσω τους τη βιολογική μας κληρονομιά, που σημαίνει ότι πρέπει να επιβιώσουμε τόσο ώστε να αποκτήσουμε παιδιά και να διασφαλίσουμε ότι θα επιβιώσουν και εκείνα για να αποκτήσουν δικά τους παιδιά κ.ο.κ.

Ωστόσο, σύμφωνα με τη Liane Gabora, καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο British Columbia , η επιβίωση και η απόκτηση παιδιών δεν αποτελούν τον μόνο δρόμο προς το νόημα της ζωής. Ο άνθρωπος συμμετέχει σε δύο εξελικτικές διαδικασίες: τη βιολογική και την πολιτιστική. Η επιστήμη αποδεικνύει ότι είμαστε εξίσου «προγραμματισμένοι» να συμπεριφερόμαστε με τρόπους που αφήνουν πίσω τους και μία «πολιτιστική» κληρονομιά, είτε συμμετέχοντας σε δραστηριότητες και έθιμα που με τη σειρά μας κληροδοτούμε σε άλλους, είτε δημιουργώντας νέα πολιτιστικά στοιχεία. Καθόλου άδικα, λοιπόν, πολλοί άνθρωποι υποστηρίζουν ότι οι εμπειρίες που δίνουν πραγματικό νόημα στη ζωή τους σχετίζονται με την παραγωγή ή την εκτίμηση δημιουργικών έργων.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Το νόημα της ζωής βρίσκεται στα βιολογικά και πολιτιστικά μας κληροδοτήματα

Αποτελεί άραγε η επιθυμία μας να συμμετέχουμε και να συμβάλλουμε στην πολιτιστική εξέλιξη μια βιολογική τάση, όπως το ένστικτο της επιβίωσης του είδους μας; Η Gabora πιστεύει ότι ο πολιτισμός βασίζεται στη βιολογική εξέλιξη του είδους, οπότε κατά κάποιον τρόπο υποτάσσεται σε αυτή. Την ίδια ώρα, όμως, λειτουργεί και αυτόνομα, οδηγώντας μας να προσπεράσουμε τις βιολογικές επιταγές μας. «Σκέψου μια ηθοποιό που παρασυρμένη από το δημιουργικό της πάθος παραμελεί τα παιδιά της. Ή έναν μουσικό που παρασύρεται τόσο από το έργο του, ώστε ξεχνάει ακόμα και να φάει. Συνεπώς, οι βιολογικές και πολιτιστικές δυνάμεις που μας καθοδηγούν εσωτερικά είναι, αν και συνυφασμένες, αρκετά διακριτές».

Η ίδια υποστηρίζει πάντως ότι «η επιθυμία να συμμετέχουμε στην πολιτιστική εξέλιξη και να αφήσουμε μια πολιτιστική κληρονομιά δεν είναι κάτι με το οποίο γεννιέσαι, ούτε κάτι που διδάσκεσαι, μα μπορεί να γεννηθεί βαθιά μέσα σου από τα πρώτα 3-4 χρόνια της ζωής σου. Αυτό συμβαίνει γιατί ο κάθε άνθρωπος αποτελείται από δύο ενσωματωμένους, αυτοοργανωμένους, αυτοδιορθωτικούς ιστούς. Ο πρώτος είναι το δίκτυο βιοχημικών αντιδράσεων που είναι απαραίτητες για την επιβίωσή μας: ο βιολογικός μας εαυτός. Ο δεύτερος είναι ο ιστός των συσχετισμών και των ροών σκέψης που είναι απαραίτητοι για την επιβίωση και τη διατήρηση της γνώσης, των αναμνήσεων και των πεποιθήσεων που αποτελούν την κοσμοθεωρία μας: τον πολιτιστικό μας εαυτό. Πιστεύω ότι η επιθυμία να συνεισφέρεις στον πολιτισμό πηγάζει από αυτόν τον δεύτερο αυτο-οργανωμένο ιστό, από την κοσμοθεωρία σου».

Βέβαια, δεδομένου ότι όλοι οι άνθρωποι ζούμε στον ίδιο κόσμο και είμαστε «προγραμματισμένοι» με παρόμοιο τρόπο, οι κοσμοθεωρίες μας δεν διαφέρουν τρομερά. Διαφέρουν, όμως, οι ατομικές μας εμπειρίες: ό,τι βιώνουμε από τη στιγμή που γεννιόμαστε και όσο μεγαλώνουμε. Και αυτές είναι που μας κάνουν να συνεισφέρουμε, ο καθένας με μοναδικό τρόπο, στην πολιτιστική εξέλιξη. «Ο κόσμος δεν έχει ιδωθεί ποτέ όπως εσύ τον βλέπεις και έτσι μόνο εσύ μπορείς να αφήσεις το δικό σου, ξεχωριστό αποτύπωμα σε αυτόν. Για την ακρίβεια, μπορεί ακόμα και να το οφείλεις στον κόσμο, ίσως όχι στους σημερινούς κατοίκους του μα στους μελλοντικούς, το να παρουσιάσεις τη δική σου οπτική, γιατί ο κόσμος δεν θα γνωρίσει ποτέ κάτι άλλο από εσένα», καταλήγει η καθηγήτρια.