ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΔΥΣΜΟΡΦΙΑΣ: ΒΛΕΠΕΙΣ ΤΟ ΣΩΜΑ ΣΟΥ ΟΠΩΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΙΝΑΙ;

Βλέπεις το σώμα σου όπως πραγματικά είναι, ή εστιάζεις σε σημεία που θεωρείς προβληματικά ενώ οι άλλοι δεν τα προσέχουν; Πώς ορίζεται η Διαταραχή Σωματικής Δυσμορφίας και πότε χρειάζεσαι τη βοήθεια ειδικού για να την αντιμετωπίσεις;

Όσο υπάρχει ανθρωπότητα, υπάρχει κι ένα «να πώς πρέπει να είσαι» που προωθείται από την κοινωνία της κάθε εποχής, ειδικά από τη στιγμή που εμφανίστηκαν τα ΜΜΕ. Τα πρότυπα ομορφιάς υπάρχουν παντού, παρά τον τεράστιο αγώνα που γίνεται προκειμένου να μάθουμε να αποδεχόμαστε τον εαυτό μας όπως κι αν είμαστε και να μπει ένα τέλος στο body shaming. Η αλήθεια είναι πως δεν βοηθούν πολύ τα social media. Εντούτοις, είναι ξεκάθαρο πως αν ήμασταν όλοι ίδιοι, θα ήταν πολύ βαρετό. Δεν υπάρχει «διαφορετικό». Όπως δεν υπάρχει «καλό» ή «κακό». Υπάρχει μόνο ό,τι «λειτουργεί» για τον καθένα μας, ό,τι μας εκφράζει και μας επιτρέπει να είμαστε αυτό που νιώθουμε και θέλουμε.

Στον αγώνα που δίνεται για να κατακτήσουμε και το δικαίωμα στην έκφραση μέσω του παρουσιαστικού μας, οι επιστήμονες ερευνούν διάφορες διαταραχές που σχετίζονται με την εμφάνισή μας. Μία από αυτές είναι η Διαταραχή Σωματικής Δυσμορφίας (Body Dysmorphic Disorder, BDD).

Μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Brain and Behavior επιχείρησε να κατανοήσει τις διαφορές στη γνωστική λειτουργία μεταξύ των ανθρώπων που έχουν BBD –κατάσταση που εκτιμάται πως αντιμετωπίζει ένας στους 100 ανθρώπους– και εκείνων που δεν έχουν.

Τι είναι η Διαταραχή Σωματικής Δυσμορφίας

Το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, DSM) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρίας είναι εγχειρίδιο για την κατάταξη των νοητικών διαταραχών, γραμμένο σε απλή και κατανοητή γλώσσα. Εκεί, η Διαταραχή Σωματικής Δυσμορφίας περιλαμβάνεται στην κατηγορία των διαταραχών του ιδεοψυχαναγκαστικού φάσματος.

Σύμφωνα με το Johns Hopkins University School of Medicine, η Διαταραχή Σωματικής Δυσμορφίας έχει να κάνει με έμμονες σκέψεις για σημεία του σώματός μας που θεωρούμε άσχημα έως και αφύσικα, χωρίς απαραίτητα να υπάρχουν ελαττώματα. Συνήθως ξεκινάει από την εφηβεία.

Συνηθέστερα προσηλωνόμαστε σε:

• πρόσωπο (μύτη, ρυτίδες, ακμή κλπ),
• εμφάνιση του δέρματος και των φλεβών,
• μέγεθος του στήθους,
• μέγεθος των μυών,
• γεννητικά όργανα.

Δεν μπορούμε να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε τα ελαττώματα αυτά και αισθανόμαστε αμηχανία, ντροπή και ανησυχία, σε βαθμό που να αποφεύγουμε πολλές κοινωνικές συναναστροφές.

Συνηθίζουμε να κοιτάμε συχνά τον εαυτό μας στον καθρέφτη, να περνάμε ώρες για να «διορθώσουμε» τα «λάθη» και αναζητούμε την επιβεβαίωση. Όλα αυτά συμβαίνουν με μια γενναία δόση αγωνίας, που επηρεάζει την καθημερινότητα μας.

iStock

Πολλοί αναζητούμε τη «λύση» στις αισθητικές επεμβάσεις, που αρχικά προσφέρουν μια ικανοποίηση, η οποία όμως δεν κρατάει για πολύ.

Η θεραπεία της Διαταραχή Σωματικής Δυσμορφίας μπορεί να περιλαμβάνει γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία και φαρμακευτική αγωγή.

Ποια είναι η αιτία της Διαταραχής Σωματικής Δυσμορφίας

Η αιτία πιστεύεται ότι είναι ένας συνδυασμός περιβαλλοντικών, ψυχολογικών και βιολογικών παραγόντων. Ο εκφοβισμός (bullying) ή τα πειράγματα μπορεί να δημιουργήσουν ή να ενισχύσουν τα αισθήματα ανεπάρκειας, ντροπής και φόβου γελοιοποίησης.

Οι παράγοντες που μπορεί να συμβάλουν είναι:

1. οικογενειακό ιστορικό της συγκεκριμένης ή παρόμοιας ψυχικής διαταραχής,
2. μη φυσιολογικά επίπεδα χημικών ουσιών του εγκεφάλου,
3. τύπος προσωπικότητες,
4. εμπειρίες ζωής.

Τι ανακάλυψε πρόσφατη έρευνα

Ο ερευνητής Soran Rajabi και οι συνεργάτες του, που έγραψαν μελέτη με τίτλο «Επιδημιολογία της Διαταραχής Σωματικής Δυσμορφίας μεταξύ των εφήβων: Μια μελέτη των γνωστικών λειτουργιών τους», συνεργάστηκαν με 500 μαθητές και μαθήτριες σε σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στο Ιράν. Έπειτα από έλεγχο για σωματική δυσμορφία (μέσω ερωτηματολογίου και υλικού της τελευταίας έκδοσης του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου Ψυχικών Διαταραχών), 52 μαθητές τοποθετήθηκαν στην ομάδα των εχόντων Διαταραχή Σωματικής Δυσμορφίας και 52 μαθητές σε εκείνη του υγιούς ελέγχου.

Οι συμμετέχοντες ολοκλήρωσαν μετρήσεις σχετικά με την αίσθηση δυσμορφίας του σώματος και διάφορα τεστ γνωστικής και εκτελεστικής λειτουργίας.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι:

• Οι διαταραχές της διάθεσης είχαν τις υψηλότερες συσχετίσεις με την αίσθηση σωματικής δυσμορφίας, ενώ έπονται από άγχος, την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD) και μετά διατροφικές διαταραχές.
• Οι γυναίκες εμφάνισαν υψηλότερα ποσοστά Διαταραχής Σωματικής Δυσμορφίας από τους άντρες.
• Οι άντρες ήταν πιθανό να ανησυχούν για το δέρμα, τα μαλλιά και τη μύτη τους.
• Οι γυναίκες ήταν πιο πιθανό ανησυχούν για το δέρμα, τη μύτη και την κοιλιά τους.

Το τεστ ταξινόμησης καρτών του Ουισκόνσιν, ένα ψυχονευρολογικό τεστ που εκτιμά τη γνωστική ευελιξία (δηλαδή την ικανότητα προσαρμογής συμπεριφορών στις αλλαγές του περιβάλλοντος), έδειξε χειρότερα αποτελέσματα για άτομα με αίσθηση σωματικής δυσμορφίας. Το τεστ χρωμάτων και λέξεων Stroop, το οποίο ελέγχει την επιλεκτική προσοχή, την εναλλασσόμενη προσοχή και την απόκριση, είχε επίσης ως αποτέλεσμα χαμηλότερες βαθμολογίες σε άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.

Όπως τόνισαν οι συγγραφείς της έρευνας «ένα άτομο που επηρεάζεται από BDD μπορεί να αποτύχει να εγκαταλείψει τις σκέψεις του που σχετίζονται με τη σωματική εμφάνιση ώστε να επικεντρωθεί σε ένα άλλο ερέθισμα. Ο συνεχής έλεγχος στον καθρέφτη αντακλάει την καταναγκαστική φύση των επαναλαμβανόμενων ενεργειών. Πιστεύεται ότι τα άτομα με BDD εστιάζουν πολύ περισσότερο στις οπτικές λεπτομέρειες, ενώ δεν έχουν συνολική οπτική επεξεργασία. Για παράδειγμα, όταν κοιτάζουν στο καθρέφτη, η προσοχή τους συχνά εστιάζει αμέσως στα αντιληπτά ελαττώματα, ακόμα κι αν στέκονται κοντά στον καθρέφτη, αλλά δεν μπορούν να δουν την ευρύτερη εικόνα του σχήματος του σώματός τους».

Πότε χρειαζόμαστε τη βοήθεια ειδικού;

• Όταν αυτό το κάτι που μας ενοχλεί γίνεται πηγή ντροπής και αμηχανίας για την εμφάνιση μας, σε βαθμό που επηρεάζει την ικανότητα μας να ζήσουμε φυσιολογικά. Εάν δεν ζητήσουμε βοήθεια, το πρόβλημα θα μεγαλώνει διαρκώς –μαζί και το άγχος μας– και ενδεχομένως να οδηγηθούμε σε κατάθλιψη, έως και αυτοκτονικό ιδεασμό.
• Όταν τρώμε ώρες ολόκληρες με το να ασχολούμαστε με το πώς θα «κλέψουμε» ένα ελάττωμα στην εμφάνισή μας, το οποίο ουσιαστικά δεν βλέπουν οι άλλοι ή θεωρούν πως είναι ασήμαντο.
• Όταν δεν μπορούμε να μειώσουμε τις ώρες που παλεύουμε να κρύψουμε το «πρόβλημα».
• Όταν είμαστε πεπεισμένοι ότι αυτό που έχουμε μας κάνει άσχημους ή μας παραμορφώνει.
• Όταν περνάμε ώρες μπροστά στον καθρέφτη ή τον αποφεύγουμε μετά μανίας.
• Όταν είμαστε σίγουροι πως αυτό που μας ενοχλεί είναι το πρώτο που παρατηρούν οι άλλοι πάνω μας και μετά μας κοροϊδεύουν.
• Όταν συγκρίνουμε διαρκώς την εμφάνιση μας με εκείνη των άλλων.
• Όταν επιζητούμε συνέχεια την επιβεβαίωση για την εμφάνιση μας, ρωτώντας διαρκώς τους άλλους πώς είμαστε και αν φαινόμαστε ΟΚ.
• Όταν δεν πιστεύουμε όποιον μας λέει πως είμαστε μια χαρά.
• Όταν έχουμε τάση για τελειομανία.
• Όταν αποφεύγουμε τις κοινωνικές καταστάσεις ή να βγαίνουμε από το σπίτι την ημέρα.