ΔΕΣ ΠΩΣ Η ΑΛΕΞΙΘΥΜΙΑ ΣΕ ΑΠΟΚΛΕΙΕΙ ΑΠΟ ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΣΟΥ

Η αλεξιθυμία δεν είναι ψυχική ή νοητική διαταραχή. Είναι χαρακτηριστικό της προσωπικότητας που προκύπτει με συγκεκριμένους τρόπους.

Η αλήθεια είναι πως συχνά βλέπω το πρόσωπο μου ανάμεσα στις γραμμές ευρημάτων μελετών. Και δη σε αυτά που επικεντρώνονται στο πώς εμπειρίες των παιδικών μας χρόνων καθορίζουν τη διαδρομή που ακολουθούμε στη μετέπειτα ζωή μας. Με ενδιαφέρον περιμένω την έρευνα που θα προτείνει συγκεκριμένους τρόπους, ώστε να μην επιτρέπουμε στο παρελθόν να μας ορίζει μέχρι του σημείου να νιώσουμε πως σιχαθήκαμε τον εαυτό μας. Πρακτικά, όχι στη θεωρία.

Υποθέτω δεν είμαι η μόνη που ψάχνω εξηγήσεις σε αναπάντητα «γιατί» σε εργασίες ερευνητών που έχουν αφιερώσει χρόνια στην αναζήτησή τους. Δεν ξέρω, βέβαια, αν παρουσιάζεις κι εσύ τις εξελίξεις στη ψυχολόγο σου, καθώς καλύπτεις ένα ακόμα κενό στην ύπαρξή σου.

Η τελευταία φορά που ταυτίστηκα με μελέτη ήταν όταν διάβασα πως «αποκαλύφθηκε ανησυχητική συσχέτιση μεταξύ της αλεξιθυμίας και διαφόρων μορφών παιδικής κακοποίησης», στην οποία σημειωτέον ανήκει και η λεκτική κακοποίηση.

Η αλεξιθυμία δεν είναι ψυχική ή νοητική διαταραχή. Είναι χαρακτηριστικό της προσωπικότητας που προκύπτει με συγκεκριμένους τρόπους. Έως τώρα ήταν άγνωστοι. Όχι πια.

Τι είναι αλεξιθυμία

Όπως αναφέρουν ερευνητές του Stanford στη δημοσίευση της δουλειάς τους, «η αλεξιθυμία αναφέρεται στις δυσκολίες αναγνώρισης και περιγραφής των συναισθημάτων». Ο όρος προκύπτει από την αρχαία λέξη αλέξω (αποκρούω, προστατεύω) και τον θυμό.

Η σύνδεση έγινε από τον ψυχίατρο Πέτρο Σιφναίο, το 1973, όπως προσπαθούσε να περιγράψει την κατάσταση ασθενών του οι οποίοι είχαν ψυχοσωματικά προβλήματα. Μεταξύ άλλων, ο πρωτοπόρος της βραχείας δυναμικής της ψυχοθεραπείας και της ψυχοσωματικής ιατρικής σημείωσε ότι «τα άτομα με αλεξιθυμία, όταν βρίσκονται σε μια πολύ δυνατή συναισθηματική κατάσταση –θλίψη με δάκρυα ή ασυγκράτητο θυμό–, δεν μπορούν να προσδιορίσουν πώς ξεκίνησαν όλα».

iStock

Με πολύ απλά λόγια, αυτό που συμβαίνει είναι ότι το τμήμα του εγκεφάλου που «βγάζει» τα συναισθήματα και εκείνο που τα «επεξεργάζεται» λειτουργούν μεν μια χαρά αλλά δεν είναι συνδεδεμένα. Σε αυτήν την πρόταση ήταν που είδα τον εαυτό μου, αφού αυτή ήταν η βασική λειτουργία μου για τις πρώτες δεκαετίες της ζωής μου. Τώρα καταλαβαίνω πως για όλα υπάρχει μια εξήγηση. Για εμένα και για το 10% του γενικού πληθυσμού – με υψηλότερο επιπολασμό στους άνδρες.

Τα υψηλά επίπεδα αλεξιθυμίας σχετίζονται με διαταραχές όπως ο αυτισμός, η κατάθλιψη και η σχιζοφρένεια.

Η σύνδεση ανάμεσα στην αλεξιθυμία και την παιδική κακοποίηση

Στην πρώτη μελέτη που συνθέτει εμπειρικά στοιχεία της παγκόσμιας βιβλιογραφίας σχετικά με τη σχέση ανάμεσα στην αλεξιθυμία των ενηλίκων και όλες τις μορφές παιδικής κακοποίησης, οι ερευνητές ανέλυσαν 78 μοναδικές πηγές που ανέφεραν ιστορικό παιδικής κακοποίησης και επίπεδα αλεξιθυμίας σε ενήλικες. Τα στοιχεία τους αντλήθηκαν συνολικά από 36.141 συμμετέχοντες.

Η ανώτερη συγγραφέας της δημοσίευσης, Anat Talmon, επίκουρη καθηγήτρια στη Σχολή Κοινωνικής Εργασίας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ και μεταδιδακτορική ερευνήτρια του Stanford,  δήλωσε πως «μπορούμε να πούμε τώρα με περισσότερη σιγουριά ότι αυτά τα φαινόμενα της παιδικής κακοποίησης και της αλεξιθυμίας σχετίζονται μεταξύ τους σε μεγάλο βαθμό. Είναι διαγνωστικοί παράγοντες κινδύνου, θέτοντας τα άτομα σε υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν ένα ευρύ φάσμα ψυχικών διαταραχών».

1 στα 4 παιδιά υφίσταται κακομεταχείριση

Η Julia Ditzer, ερευνήτρια του Stanford, ενημέρωσε ότι «ένα στα τέσσερα παιδιά παγκοσμίως υφίσταται κακομεταχείριση, αλλά συχνά δεν αναγνωρίζεται». Συνηθέστερα, θύτες είναι οι φροντιστές, «συνήθως το πιο σημαντικό μοντέλο για τα παιδιά, στη συναισθηματική τους ανάπτυξη».

iStock

Υπάρχουν τρεις συγκεκριμένοι τύποι που φάνηκε να είναι ιδιαίτερα ισχυροί προγνωστικοί παράγοντες της αλεξιθυμίας.

• Συναισθηματική παραμέληση: Συμβαίνει όταν οι φροντιστές αποτυγχάνουν να καλύψουν τις συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλειας και της άνεσης.
• Συναισθηματική κακοποίηση: Συμβαίνει όταν οι φροντιστές γελοιοποιούν, μειώνουν ή κατηγορούν τα παιδιά, καθιστώντας τα υπεύθυνα για προβλήματα του νοικοκυριού ή των φροντιστών.
• Σωματική παραμέληση: Περιλαμβάνει φροντιστές που αποτυγχάνουν να παρέχουν επαρκή τροφή, ρούχα ή ένα ασφαλές περιβάλλον.

Δυο άλλοι τύποι σχετίζονται επίσης με την αλεξιθυμία, εντούτοις είναι λιγότερο προγνωστικοί: η σεξουαλική κακοποίηση και σωματική κακοποίηση.

Όπως είπε η Talmon, «όταν κάποιος κακοποιείται σεξουαλικά ή σωματικά, συχνά γνωρίζει σε κάποιο βαθμό ότι κάτι δεν πάει καλά. Η συναισθηματική παραμέληση και η συναισθηματική κακοποίηση εντοπίζονται συχνά πιο δύσκολα από το θύμα ή άλλα μέλη της οικογένειας ή τους γείτονες». Έτσι, γίνεται λιγότερο πιθανό να αναζητήσουν βοήθεια τα θύματα. Παρ’ όλα αυτά, η συναισθηματική παραμέληση και η συναισθηματική κακοποίηση είναι εξαιρετικά καταστροφικές εμπειρίες για ένα παιδί.

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΠΟΥ ΚΑΚΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΜΕΓΑΛΩΝΟΥΝ ΕΧΟΝΤΑΣ ΛΙΓΟΤΕΡΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΝΑ ΕΚΦΡΑΣΟΥΝ ΣΩΣΤΑ ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ.

«Όταν κανένας δεν ικανοποιεί τις συναισθηματικές σας ανάγκες, αλλά δεν έχετε την ικανότητα να το αναγνωρίσετε, αυτό που κάνετε είναι να αναγνωρίζετε μόνοι σας τα συναισθήματά σας. Γεγονός που αυξάνει την πιθανότητα να αναπτύξετε αλεξιθυμία.

»Τα παιδιά που κακοποιούνται μεγαλώνουν με λιγότερα παραδείγματα θετικών στρατηγικών αντιμετώπισης υπό πίεση και λιγότερες ευκαιρίες να εκφράσουν σωστά τα συναισθήματα. Ως απάντηση σε αρνητικά γεγονότα, κάποια μπορεί να συμπεριφέρονται επιθετικά ή βίαια. Άλλα “κλειδώνουν” και αποσυνδέονται από το συναίσθημα».

Προηγούμενες έρευνες είχαν δείξει ότι η απόσπαση από το συναίσθημα στην παιδική ηλικία σχετίζεται στενά με τη συναισθηματική κακοποίηση ή τη μη διαθεσιμότητα των φροντιστών.

iStock

«Αυτά τα παιδιά μπορεί να πουν “δεν με νοιάζει, απλά επιβιώνω”. Δεν ξέρουν τι θέλουν, γιατί δεν ξέρουν ποια είναι η εσωτερική τους ανάγκη και ποια είναι η αληθινή τους βούληση», συμπλήρωσε η Talmon, πριν καταλήξει στο ότι «ορισμένες μορφές κακομεταχείρισης μπορεί να είναι ανεπαίσθητες. Οι καλοπροαίρετοι φροντιστές μπορεί να είναι χρόνια άρρωστοι, κλινικά καταθλιπτικοί ή ανίκανοι να υποστηρίξουν συναισθηματικά τα παιδιά για άλλους λόγους. Ουδείς εξ όσων ζουν σε αυτό το περιβάλλον μπορεί να δει ότι αυτό που συμβαίνει είναι κακοποίηση».

Αλλά είναι.

Τι μπορεί να βοηθήσει τα άτομα με αλεξιθυμία

Οι ερευνητές δεν παρέλειψαν να συμπεριλάβουν στη δημοσίευση και ευρήματα επί των θεραπειών που υπάρχουν για τη διαχείριση της αλεξιθυμίας.

«Οι άνθρωποι που υποβάλλονται σε θεραπεία για κατάθλιψη ή PTSD μπορεί να έχουν υψηλή βαθμολογία στην αλεξιθυμία, γεγονός που καθιστά πιο δύσκολο για αυτούς να είναι ενδοσκοπικοί και επιτυχημένοι στη θεραπεία. Οι θεραπευτές αξιολογούν τη δυσκολία των ασθενών να εκφράσουν και να αναγνωρίσουν τα συναισθήματα.

»Η θεραπεία για ενήλικες με αλεξιθυμία συχνά περιλαμβάνει βοήθεια στο να αναπτύξουν την ικανότητα να είναι σε επαφή με τα συναισθήματά τους, να τα κατανοούν και να τα εξηγούν με ενσωματωμένο τρόπο. Προτού μπορέσετε να εργαστείτε για τη ρύθμιση των συναισθημάτων σας, πρέπει πρώτα να κατανοήσετε και να αναγνωρίσετε το συναίσθημά σας».