«ΔΕΝ ΜΕ ΑΦΗΝΕΙΣ ΝΑ ΚΟΙΜΗΘΩ» ΚΑΙ ΑΛΛΑ 7 ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΑ ΖΕΥΓΑΡΙΑ

Όλα τα ζευγάρια έρχονται καθημερινά αντιμέτωπα με μικρές και μεγάλες προκλήσεις που δοκιμάζουν τη σχέση τους. Μια ψυχοθεραπεύτρια τις καταγράφει για να μας βοηθήσει να τις διαχειριστούμε.

«Αν επιλέξουμε να ζήσουμε με κάποιον σε μια στενή σχέση –είτε πρόκειται για άτομο του αντίθετου είτε του ίδιου φύλου, είτε πρόκειται για νόμιμο σύζυγο ή όχι–, ερχόμαστε αντιμέτωποι με το πρόβλημα ότι μοιραζόμαστε χώρο, τόσο φυσικό όσο και ψυχικό». Η ρήση αυτή ειπώθηκε το 2003 από έναν φημισμένο ψυχαναλυτή, τον Βρετανό Ronald Britton, και νομίζω κάθε ζευγάρι στον κόσμο θα μπορούσε να επιβεβαιώσει την ορθότητά της.

Σίγουρα μπορεί να την επιβεβαιώσει η Joanna Harrison, η οποία τη συμπεριέλαβε άλλωστε στην προμετωπίδα ενός βιβλίου της που εστιάζει στα ζευγάρια. Για την ακρίβεια, σε «5 δύσκολες συζητήσεις που όλα τα ζευγάρια (πρέπει να) κάνουν», όπως είναι ο τίτλος, που συμπληρώνεται με μια καίρια διαπίστωση: «και γιατί το πλύσιμο των πιάτων είναι σημαντικό»!

Η Joanna Harrison έχει γίνει κοινωνός στα προβλήματα πολλών ζευγαριών από δύο διαφορετικές θέσεις: αρχικά ως δικηγόρος οικογενειακού δικαίου –δηλαδή διαζυγίων– και στη συνέχεια ως ψυχοθεραπεύτρια ζεύγους. Όπως σημειώνει στην εισαγωγή της, έχει ακούσει «πολλούς καβγάδες που κάνουν τα ζευγάρια καθώς προσπαθούν να διαχειριστούν το να αγαπούν και να ζουν με κάποιον διαφορετικό από τον εαυτό τους».

Διάφορα στιγμιότυπα από την εμπειρία της με ζευγάρια έχουν βρει τη θέση τους στο βιβλίο και είναι μάλλον σίγουρο ότι κάθε αναγνώστης θα αναγνωρίσει κάτι που έχει ζήσει σε δική του σχέση. Αλλά ακόμα και ζευγάρια που δεν μαλώνουν μπορεί να βρουν σημεία ταύτισης, για έναν απλό λόγο: το ότι δεν υπάρχουν καβγάδες ανάμεσα σε δύο συντρόφους δεν σημαίνει ότι δεν έχουν να αντιμετωπίσουν καμία ένταση – που μπορεί να καλύπτεται με τη σιωπή, αλλά τελικά να φθείρει τη σχέση.

Οι 5 βασικοί καβγάδες στα ζευγάρια

«Όλα αυτά τα χρόνια που εργάζομαι με ζευγάρια έχω προσέξει ότι υπάρχουν πέντε θέματα που επανέρχονται ξανά και ξανά ως τομείς που προκαλούν ένταση (θέματα που επίσης τα γνωρίζω καλά και από τη δική μου σχέση και από τις σχέσεις που βλέπω και ακούω από τον κόσμο γύρω μου)» γράφει η Joanna Harrison. Αυτοί οι πέντε τομείς είναι οι «πέντε δύσκολες συζητήσεις» στις οποίες αναφέρεται ο τίτλος του βιβλίου, και είναι οι εξής:

1. Πώς επικοινωνούμε μεταξύ μας;
2. Πώς διαχειριζόμαστε ο ένας την οικογένεια του άλλου;
3. Πώς αντιμετωπίζουμε το μοίρασμα των δουλειών που πρέπει να γίνουν;
4. Πώς διαχειριζόμαστε την απόσταση μεταξύ μας;
5. Πώς νιώθουμε ο ένας για το σώμα του άλλου;

Καθένας αναλύεται διεξοδικά μέσα από παραδείγματα και συνοδεύεται από πρακτικές παραινέσεις, ενώ υπάρχουν ειδικά κεφάλαια για τα ζευγάρια που γίνονται γονείς, για το πώς λήγουν οι σχέσεις και τι μπορεί να προσφέρει η ψυχοθεραπεία ζεύγους.

Επιπλέον θεματικές ενότητες

Το βιβλίο δεν τελειώνει με τον επίλογο. Ακολουθούν τρία παραρτήματα με πολύ χρήσιμες πληροφορίες, όπως ποιοι ελληνικοί φορείς μπορούν να αποτελέσουν χρήσιμο σημείο εκκίνησης για την αναζήτηση κάποιου ειδικού ψυχικής υγείας.

Ένα από τα παραρτήματα είναι αφιερωμένο σε οκτώ καθημερινά προβλήματα που αντιμετωπίζουν συχνά τα ζευγάρια, τα οποία η συγγραφέας νιώθει ότι αξίζει να αναφερθούν, «δεδομένης της συχνότητας με την οποία εμφανίζονται και της σχετικότητας με τα πέντε δύσκολα θέματα». Το αναδημοσιεύουμε παρακάτω, με την άδεια των εκδόσεων Μεταίχμιο.

1. Δεν με αφήνεις να κοιμηθώ

Δύσκολο το θέμα αυτό αν ο ένας από εσάς είναι νυχτοπούλι και ο άλλος ξυπνάει νωρίς. Από επιστημονικής άποψης (δεν υπάρχουν και πολλές πληροφορίες), καταλαβαίνω ότι δεν μπορείτε να κάνετε και πολλά για να αλλάξει η βιολογική τάση του καθενός. Έτσι, φωνές του τύπου «είσαι αναίσθητος» δεν φαίνεται να χρησιμεύουν και τόσο σε αυτό το θέμα. Από την άλλη μεριά, μια δημιουργική συζήτηση θα μπορούσε να διευκολύνει ένα ζευγάρι να σκεφτεί πιο δραστικά τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε ο καθένας να σκέφτεται λίγο περισσότερο τον άλλο.

Αυτό ισχύει και για το ροχαλητό. Μπορεί να προκαλέσει μεγάλη δυσφορία σε ένα ζευγάρι και να χρειαστεί να αντιμετωπιστεί με συμπόνια. Δύο σύντροφοι μπορεί να ανταλλάξουν σκληρές κουβέντες μες στη νύχτα και την επόμενη μέρα να χρειαστεί να γίνει κάποια επιδιόρθωση. Αν γίνει μια δημιουργική συζήτηση με τρόπο που δεν θα κάνει αυτόν που ροχαλίζει να φερθεί αμυντικά, τότε είναι πιθανό να σκεφτούν οι δύο σύντροφοι μαζί πώς να αναζητήσουν βοήθεια και πώς να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις.

Και στα δύο αυτά θέματα επιστρέφουμε στο να «σκεφτούμε τον αντίκτυπο» που έχει ο ένας στον άλλο και προσπαθούμε να ακούσουμε ο ένας τον άλλο προκειμένου να δημιουργηθεί ένα κλίμα όπου μπορούν να γίνουν εποικοδομητικές συζητήσεις.

Σχετικό με το θέμα του ύπνου είναι και το να πάει κάποιος να ξαπλώσει για να ξεκουραστεί. Όπως μια έξοδος γίνεται σύνθετο ζήτημα, όταν έχεις παιδιά το ίδιο ισχύει και για την ξεκούραση. Τίποτα δεν μπορεί να προκαλέσει περισσότερη ζήλια όταν ο ένας σύντροφος πάει να ξαπλώσει για να ξεκουραστεί ενώ και στους δύο σας λείπει ύπνος – ακόμα και όταν επιθυμείτε να ξεκουραστεί ο άλλος.

Για να υπάρξει μια σωστή ξεκούραση, προτείνω:

• Κανονίστε το από πριν.
• Τηρήστε τους χρόνους που συνεννοηθήκατε!
• Αναγνωρίστε τι σημαίνει αυτό για εσάς.
• Προτείνετε να ξεκουραστεί και ο άλλος.

2. Δεν θέλω να δω αυτό που βλέπεις στην τηλεόραση

Υπάρχουν ζευγάρια που δεν βλέπουν ποτέ μαζί τηλεόραση, ενώ άλλα βλέπουν μόνο μαζί και άλλα κάνουν και τα δύο. Δεν υπάρχει σωστός ή λάθος τρόπος. Η διαφωνία που προκύπτει πιο συχνά από το «τι να δούμε» είναι εκείνη που αντανακλά τη σκέψη «στενοχωρέθηκα που δεν το βλέπαμε μαζί». Μερικές φορές, μόνο και μόνο για να περάσουμε λίγο χρόνο μαζί και να μοιραστούμε μια φτηνή εμπειρία, το να δούμε παρέα στον καναπέ λίγη τηλεόραση, ακόμα και αν πρόκειται για την τελευταία μας τηλεοπτική επιλογή, φαίνεται ότι αποτελεί μια καλή επένδυση. Ιδίως για τους νέους γονείς που τους λείπει ύπνος, κάτι τέτοιο μπορεί να είναι πολύ καλό για να νιώσουν ότι περνάνε μαζί λίγο ενήλικο χρόνο.

3. Οι διακοπές

Οι διακοπές μπορεί να είναι υπέροχες για ένα ζευγάρι και για μια οικογένεια αλλά μπορεί να είναι και ένα έντονο, πιεστικό και ακριβό παιχνίδι του τύπου «θα κάνουμε ό,τι θέλω εγώ ή ό,τι θέλεις εσύ», που μερικές φορές μάλιστα μπορεί να συμπεριλαμβάνει και μπόλικο αλκοόλ. Η επιθυμία να περάσουμε χρόνο μαζί κάπου αλλού και οι ελπίδες και τα όνειρα να κάνουμε υπέροχες διακοπές μπορεί να ασκήσουν τόσο πολλή πίεση σε μια συνθήκη, που να μοιάζει δύσκολο να διαχειριστούμε την κατάσταση όταν τα πράγματα δεν πάνε όπως τα είχαμε σχεδιάσει. Συχνά υπάρχουν διαφορετικές απόψεις για τους λόγους που πρέπει να πάμε διακοπές (ξεκούραση ή δραστηριότητες), ενώ κάποιοι άνθρωποι κουβαλάνε τις δικές τους οικογενειακές εμπειρίες μέσα τους τις οποίες ελπίζουν να αναπαραγάγουν. Και αν δεν είναι γνώριμο ένα μέρος, υπάρχει το άγχος που νιώθουν κάποιοι όταν κάνουν κάτι καινούργιο και δεν ξέρουν πώς ακριβώς λειτουργούν εκεί τα πράγματα. Τότε αυξάνεται η πιθανότητα να προκύψουν συζητήσεις του τύπου «πώς θα το κάνουμε αυτό;». Ιδίως όταν ένα ζευγάρι πηγαίνει πρώτη φορά διακοπές με ένα μωρό, τότε πρόκειται για ένα διαφορετικό είδος διακοπών. Η κανονική κατανομή της δουλειάς που μέχρι τώρα λειτουργούσε καλά στο σπίτι μπορεί να χρειάζεται επαναδιαπραγμάτευση, κάτι που ενδέχεται να προκαλέσει άγχος.

Δεν θέλω να ακουστώ βαθιά κυνική, ίσα ίσα αγαπώ πολύ τις διακοπές. Όμως το ρεαλιστικό είναι να λάβουμε υπόψη ότι θα υπάρξουν και κάποια είδη εντάσεων που συμβαίνουν συγκεκριμένα στις διακοπές. Αν τις περνάτε με την ευρύτερη οικογένεια, αυτό μπορεί να είναι θαυμάσιο αλλά μπορεί να είναι και δύσκολο. Επίσης, ίσως προκύψουν θέματα για τις διαφορετικές απόψεις σχετικά με τον φόρτο εργασίας, και κάποιος που νιώθει δυσαρέσκεια για το πόσο πολλά κάνει να το νιώθει ακόμα περισσότερο στις διακοπές. Και αν πιστεύετε ότι θα κάνετε περισσότερο ή καλύτερο σεξ απ’ ό,τι συνήθως, είναι πολύ πιθανό να κάνετε όλους τους καβγάδες μαζεμένους (ειδικά αν είστε γονείς).

Α, και το ζήτημα των διακοπών σχετίζεται και με τα ταξίδια, καθώς και με το τι ώρα πρέπει να ξεκινήσετε για το αεροδρόμιο – έχω διαπιστώσει πως πολλά ζευγάρια έρχονται αντιμέτωπα με αυτό. Συνήθως πρόκειται για μια διαδικασία στην οποία μαθαίνουμε από τα λάθη μας, μέχρι ο ένας από τους συντρόφους να αναλάβει τον ρόλο του υπεύθυνου για τη διαχείριση του χρόνου – ή ακόμα και να αποφασίσουν να ταξιδέψουν χώρια.

4. Η διαχείριση του χρόνου

Σχετική με τη διαφωνία «τι ώρα να ξεκινήσουμε για το αεροδρόμιο» είναι και η γενικότερη στάση που έχει ο καθένας απέναντι στη διαχείριση του χρόνου και την ακρίβεια/αργοπορία. Ο καθένας έχει τη δική του σχέση με τον χρόνο. Έτσι, σε ένα ζευγάρι πρέπει και οι δύο να το μάθουν αυτό ο ένας για τον άλλο ώστε να δουν πώς θα κάνουν ένα καλό πλάνο εκ των προτέρων και να προσπαθήσουν να είναι δημιουργικοί σχετικά με αυτό. Αυτό μπορεί να απαιτεί περισσότερη επικοινωνία απ’ ό,τι συνήθως. Επίσης, είναι μία από τις συζητήσεις τύπου «τραμπάλα» που είδαμε σχετικά με τους ρόλους, δηλαδή να χρειαστεί να προσπαθήσουν να κάνουν αλλαγές στη δυναμική μεταξύ τους, παρόλο που μπορεί να τους φαίνεται ριψοκίνδυνο.

5. Οι μεγάλες γιορτές

Αρκετές φορές μου ζήτησαν να μιλήσω στο ραδιόφωνο για τη διαχείριση των δύσκολων οικογενειακών δυναμικών που προκύπτουν τα Χριστούγεννα. Απ’ ό,τι φαίνεται, πρόκειται για ένα θέμα αρκετά συνηθισμένο και, είτε πρόκειται για τα Χριστούγεννα είτε για μια σημαντική γιορτή σε οποιαδήποτε κουλτούρα, μάλλον είναι ένα θέμα που μπορεί να προκαλέσει διάφορα συναισθήματα σε μια σχέση.

Πιστεύω ότι το κυριότερο ζήτημα που επικρατεί αφορά όλες τις μεγάλες οικογενειακές παραδόσεις που έχει ο κόσμος για σημαντικούς εορτασμούς. Και δεν έχει να κάνει μόνο με τις απόψεις του ζευγαριού, αλλά και με της ευρύτερης οικογένειας. Μπορεί να είναι δύσκολο για την προηγούμενη γενιά να επιτρέψει στην επόμενη να δημιουργήσει έναν δικό της τρόπο να κάνει τα πράγματα, και αυτό είναι σαν μια χύτρα που έχει μέσα όλες αυτές τις διαφορετικές απόψεις. (Θα ήθελα να δω μια διαφήμιση που να δείχνει τις διαπραγματεύσεις που πρέπει να γίνουν μέχρι να φτάσει στο τραπέζι το χριστουγεννιάτικο γεύμα!)

Και ας μην ξεχνάμε και το στοιχείο των «ρόλων» σε αυτό το θέμα. Οι εορτασμοί, είτε πρόκειται για γενέθλια είτε για άλλες γιορτές, δημιουργούν επιπλέον δουλειά, ιδίως όταν περιλαμβάνονται και παιδιά. Έτσι, μπορεί να δημιουργηθεί δυσαρέσκεια για το ποιος κάνει τι, ή ποιος κάνει πιο πολλά, εκτός αν υπάρχει μια καλή επικοινωνία, μέσα από την οποία θα συζητηθούν τα θέματα αυτά.

6. Η οδήγηση

Συχνά ακούω για καβγάδες που αφορούν την οδήγηση. Αυτοί συνήθως έχουν να κάνουν με τους διαφορετικούς ρόλους με τους οποίους νιώθουμε άνετα – αντέχουμε να αφήσουμε τον σύντροφό μας να έχει τον έλεγχο; Μπορούμε να τον εμπιστευτούμε να μας φροντίσει; Είναι αυτός ένας ρόλος που καλό είναι να τον έχει μόνο ο ένας από τους δύο σε μια σχέση; Μια διαδρομή με το αυτοκίνητο μπορεί να αποτελέσει μια καλή μεταφορά για τη σχέση: δύο άνθρωποι που προσπαθούν να βρουν τον δρόμο τους, αποφεύγοντας τις λακκούβες. Όμως μπορεί να αποτελέσει και κάτι στο οποίο δύο άνθρωποι νιώθουν εγκλωβισμένοι και πληγωμένοι. Αν προσθέσεις μάλιστα και τα παιδιά στη διαδρομή (ή στη σχέση, αν μιλήσουμε μεταφορικά), τότε τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο δύσκολα.

Μερικές φορές πρέπει να αφήνουμε τον σύντροφό μας να παίρνει τη θέση του οδηγού, όπως και το αντίστροφο. Αλλιώς ποτέ δεν θα φτάσουμε εκεί όπου χρειάζεται να πάμε. Είναι σημαντικός ο τρόπος με τον οποίο εκφράζουμε το άγχος μας για το ταξίδι. Αν ο ένας νιώθει ότι πρέπει να είναι σε όλα ο επικριτικός επιβάτης του πίσω καθίσματος, τότε είναι αναγκαίο να γίνει μια διαπραγμάτευση. Μπορεί αυτός που κάθεται στο πίσω κάθισμα και επικρίνει να παραχωρήσει ένα μέρος της ανάγκης για έλεγχο της κατάστασης στον άλλο; Μπορεί ο άλλος να προσπαθήσει περισσότερο με την επικοινωνία και να καθησυχάσει τον επικριτικό (και να ακούσουν προσεκτικά ο ένας τον άλλο για να καταλάβουν τα όρια του καθενός);

7. Καβγάδες στον γυρισμό για το σπίτι

Μερικές φορές δεν συμβαίνει να πηγαίνουμε κάπου μαζί και να τα πάμε πολύ καλά αλλά να ρίχνουμε έναν μεγάλο καβγά στον γυρισμό; Είτε επιστρέφοντας από ένα πάρτι είτε από μια επίσκεψη στα πεθερικά ή από μια συνάντηση γονέων, μερικές φορές μπορεί ένα ζευγάρι να εκπλαγεί (ή τουλάχιστον ο ένας από τους δύο) που τα πράγματα πήγαιναν τόσο καλά πέντε λεπτά πριν.

Αυτούς τους καβγάδες κατά κάποιον τρόπο τους θεωρώ ένδειξη οικειότητας και όχι κάτι απαραίτητα ανησυχητικό, αρκεί να μην πρόκειται για έναν άσχημο, εχθρικό ή βίαιο καβγά. Όταν βρισκόμαστε μπροστά σε άλλους, βγάζουμε την καλύτερη συμπεριφορά μας. Μόνο όταν βρεθούμε οι δυο μας νιώθουμε πιο ελεύθεροι. Όποια δύσκολα συναισθήματα μπορεί να είχαμε πριν (να νιώθαμε συνεσταλμένοι σε μια εκδήλωση, ή λιγότερο σημαντικοί ενώ ο σύντροφός μας είχε πιο ενεργό ρόλο, να νιώθαμε προβληματισμό για το παιδί μας γιατί ο δάσκαλος μας είπε ότι δεν τα πάει καλά στο σχολείο, ή άγχος για τα σχόλια που έκαναν οι παππούδες για το πώς μεγαλώνουμε το παιδί μας), πρέπει να τα κρατήσουμε μέσα μας μέχρι τη στιγμή που θα επιστρέψουμε σπίτι. Εκεί αυτά τα συναισθήματα αναζητούν πώς να μεταβολιστούν μέσα από την ικανότητα διεργασίας που προσφέρει η σχέση. Αυτή η ανεξέλεγκτη εξωτερίκευση μπορεί να σχετίζεται με θέματα που πρέπει να εκφράσουμε μεταξύ μας, αλλά μπορεί να χρειάζονται εξωτερίκευση (ή επιδιόρθωση) σε έναν διαφορετικό χώρο, καθώς η αντιμετώπισή τους κατά την επιστροφή στο σπίτι (ιδίως αν έχει μεσολαβήσει κατανάλωση αλκοόλ ή κούραση) πιθανότατα δεν είναι η κατάλληλη χρονική στιγμή.

8. Το καπάκι της τουαλέτας

Αδυνατώ να το πιστέψω ότι εδώ καταλήγει αυτό το βιβλίο, στη διαφωνία για το αν το καπάκι της τουαλέτας πρέπει να μένει ανοιχτό ή κλειστό! Πρόκειται όμως για το είδος του καβγά χαμηλού επιπέδου που μπορεί να προκαλέσει απίστευτο εκνευρισμό ανάμεσα σε ένα ζευγάρι. Άρα, είναι μια χαρά θέμα.

Το μόνο που έχω να πω είναι ότι, αν όποτε πηγαίνετε στην τουαλέτα ενοχλείστε με το πώς άφησε το κάθισμα της λεκάνης ο σύντροφός σας, τότε είναι ένα θέμα που πρέπει να το διαχειριστείτε. Είναι οπωσδήποτε ένας καβγάς που χρειάζεται να κάνετε, ένα πρόβλημα που θα πρέπει να λύσετε ώστε να μη χαθεί κάθε καλή αρχική πρόθεση. Έχει να κάνει με την επίδραση που ασκεί ο καθένας σας στον άλλο, και με το τι χρειάζεται η σχέση, και όχι τόσο με το ποιος έχει δίκιο. Πίσω από την επιθυμία του συντρόφου σας να κλείνει το καπάκι (ή πίσω από τη δική σας επιθυμία να το κλείνει ή να σταματήσει να σας πρήζει που το αφήσατε ανοιχτό) μπορεί να κρύβονται συναισθήματα ότι δεν λαμβάνει σεβασμό ή ενδιαφέρον. Αξίζει να ασχοληθείτε με αυτά τα συναισθήματα και να μάθετε περισσότερα γι’ αυτά. Μπορεί να είναι δύσκολο αν έτσι συνέβαινε πάντα στην οικογένειά σας, αλλά ίσως να μην αξίζει να μπείτε σε μια τέτοια διαμάχη (να μην κάνετε όπως το ζευγάρι που προφανώς κατέληξε στα δικαστήρια για αυτό το θέμα).