ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΧΑΡΕΙΣ ΜΕ ΤΗ ΧΑΡΑ ΤΟΥ ΑΛΛΟΥ;

Το να χαίρεσαι περισσότερο με τη χαρά των άλλων παρά με τις ατυχίες τους είναι κάτι που μπορεί να ευνοήσει την ευημερία όλων.

Στην Ελλάδα συνηθίζουμε να εξυμνούμε όσους μοιράζονται τον πόνο μας. Που, για να είμαστε ειλικρινείς, πρέπει να είναι περισσότεροι από όσους μπορούν να χαρούν με τη χαρά μας. Αν το δεις πρακτικά, όταν είμαστε «κάτω», εκείνος που βοηθάει είναι «πάνω» και άρα μας προσφέρει χείρα βοηθείας από θέση ισχύος.

Όταν όμως, είμαστε εμείς «πάνω», τα πράγματα αλλάζουν. Όπου κι αν είναι ο άλλος. Χρειάζεται να έχεις απαλλαγεί από το «εγώ» και τα συμπλέγματά σου, και να θυμάσαι πως η Γη δεν περιστρέφεται γύρω σου, για να καταφέρεις να μην «καθρεφτίζεις» τον εαυτό σου σε ό,τι (μα ό,τι) κι αν ακούς από αυτούς που έχεις επιλέξει να έχεις στη ζωή σου. Άρα, από αυτούς που νοιάζεσαι και αγαπάς, και ως εκ τούτου θες το καλό τους. Ή τουλάχιστον έτσι λες.

Όλο αυτό λέγεται πια freudenfreude, εκ της γερμανικής λέξης «freude», που σημαίνει χαρά. Περιγράφει την ευδαιμονία που νιώθουμε, όταν κάποιος μας λέει πως του έχει συμβεί κάτι καλό, ακόμα κι αν αυτό δεν μας αφορά άμεσα.

Η χαρά και η θετική ενσυναίσθηση

Η Erika Weisz, ερευνήτρια ενσυναίσθησης και μεταδιδακτορική υπότροφος ψυχολογίας στο Harvard University, δήλωσε στους New York Times πως αυτό το συναίσθημα μοιάζει πολύ με τη θετική ενσυναίσθηση. Δηλαδή, την ικανότητα μας να βιώνουμε τα θετικά συναισθήματα άλλων.

Μια μικρή μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2017 εξέτασε τον ρόλο της θετικής ενσυναίσθησης στην καθημερινή ζωή. Διαπίστωσε ότι ωθούσε σε ευγενικές πράξεις, όπως το να βοηθάς άλλους.

Το να μοιραζόμαστε τη χαρά του άλλου μπορεί και να ενισχύσει το σθένος μας, να βελτιώσει το πόσο ικανοποιημένοι νιώθουμε από τη ζωή μας και να βοηθήσει ανθρώπους να συνεργαστούν κατά τη διάρκεια μιας σύγκρουσης. Ναι, υπάρχουν πολλά οφέλη από τη freudenfreude που, ομολογουμένως, δεν είναι εύκολη υπόθεση.

iStock

Όπως επισημαίνει η Catherine Chambliss, καθηγήτρια ψυχολογίας του Ursinus College, «αν κάποιος έχει μεγαλώσει σε οικογένεια που συνδυάζει τη νίκη με την αυτοεκτίμηση, η νίκη κάποιου άλλου μπορεί να παρερμηνευθεί ως προσωπική αδυναμία. Εν τω μεταξύ, παράγοντες όπως η ψυχική υγεία και η συνολική ευημερία μπορούν επίσης να επηρεάσουν την ικανότητά μας να χαρούμε με τη χαρά του άλλου». Βεβαιώνει, ωστόσο, πως αξίζει τον κόπο να κάνουμε μια προσπάθεια.

Οι περισσότεροι προτιμάμε να χαιρόμαστε με τις ατυχίες του άλλου

Μια βόλτα στα social media –όποια ώρα της όποιας ημέρας– θα σε βοηθήσει να θυμηθείς πόσα εκατομμύρια είναι οι άνθρωποι που συμπεριφέρονται λες και αδημονούν να δουν άλλους να παθαίνουν κάτι, για να «στάξουν χολή». Αυτό το φαινόμενο λέγεται schadenfreude. Και είναι η ευχαρίστηση που νιώθουμε όταν βλέπουμε κάποιον να ταλαιπωρείται.

Σε μελέτη του 2012, η Dr. Chambliss και οι συνεργάτες της εξέτασαν τις βαθμολογίες freudenfreude και schadenfreude, μεταξύ φοιτητών. Kάποιοι είχαν ήπια κατάθλιψη.

• Μεταξύ εκείνων που δεν είχαν κατάθλιψη, οι βαθμολογίες freudenfreude ήταν υψηλότερες από τις schadenfreude.
• Οι ελαφρά καταθλιπτικοί φοιτητές, ωστόσο, δυσκολεύτηκαν να υιοθετήσουν νοοτροπία που να τους επιτρέπει να μοιράζονται τη χαρά άλλων.

«Όταν νιώθεις πεσμένος, είναι φυσικό να ανταποκρίνεσαι στις θετικές ειδήσεις με αρνητικότητα», εξήγησε η καθηγήτρια ψυχολογίας.

Ακόμη κι όταν οι άνθρωποι δεν αντιμετωπίζουν ψυχική δυσφορία, οι στιγμές της schadenfreude μπορούν να φανούν χρήσιμες και να γίνουν παρηγορητικές, «όπως η στιγμή που ο κακός μιας ταινίας έρχεται αντιμέτωπος με τη δίκαιη τιμωρία του», διευκρινίζει η κλινική ψυχολόγος Emily Anhalt.

iStock

Τι ρόλο παίζει η χαιρεκακία

«Η Schadenfreude είναι ένας τρόπος με τον οποίο προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε τη ζήλια και την ευαλωτότητα. Είναι ο “προστάτης του εγώ” που μας προφυλάσσει από τον πόνο και ενισχύει τους κοινωνικούς δεσμούς μέσα σε μια ομάδα. Για παράδειγμα, όταν ξεσπούν σε πανηγυρισμούς φαν των οποίων ο αντίπαλος αντιμετωπίζει ταπεινωτική ήττα».

Προειδοποιεί, βέβαια, πως η υπερβολική schadenfreude, μπορεί να γυρίσει σε μπούμερανγκ. Μελέτη διαπίστωσε ότι η schadenfreude στα social media μπορεί να «παγώσει» την ενσυναίσθηση, καθιστώντας τους ανθρώπους λιγότερο συμπονετικούς προς εκείνους που διαφέρουν από αυτούς.

Άλλες έρευνες δείχνουν ότι η ευχαρίστηση με τις ατυχίες των άλλων μπορεί να μειώσει την αυτοεκτίμηση ενός ατόμου, ειδικά όταν συγκρίνουν τον εαυτό τους με άτομα υψηλών επιδόσεων.

Η ενσυναίσθηση θέλει δουλίτσα

Οι ειδικοί τονίζουν πως η ενσυναίσθηση δεν είναι πάντα ένα αυτόματο αντανακλαστικό, αλλά διαδικασία που περιλαμβάνει και κίνητρο. Για να βοηθήσουν τους ανθρώπους να ενισχύσουν τους μυς που μοιράζονται τη χαρά, η Dr. Chambliss και οι συνεργάτες της ανέπτυξαν ένα πρόγραμμα που ονομάζεται Freudenfreude Enhancement Training (FET) και περιλαμβάνει δύο ασκήσεις.

Διαπιστώθηκε ότι οι καταθλιπτικοί φοιτητές που χρησιμοποίησαν τις πρακτικές για δύο εβδομάδες είχαν μεγαλύτερη ευκολία στο να εκφράσουν freudenfreude, κάτι που ενίσχυε τις σχέσεις τους και βελτίωνε τη διάθεσή τους.

iStock

Πρακτική #1: Shoy

Οι συμβουλές που δίνει η Dr. Chambliss αφορούν την πρακτική shoy (sharing joy). Αρχικά, προσκαλούμε κάποιον που είχε καλή είδηση να μοιραστεί την εμπειρία του. Κάνουμε μια εγκάρδια προσπάθεια να ασχοληθούμε με αυτήν την θετική δραστηριότητα.

Ενόσω μιλάμε με το φίλο μας, κάνουμε οπτική επαφή και πραγματικά ακούμε την ιστορία του. Τα λεπτά που περνούν, γίνονται κίνητρα για να συνεχίσουμε και να νιώσουμε πως η προσπάθειά μας αποδίδει.

«Όταν νιώθουμε τη χαρά των άλλων, η χαρά τους γίνεται και δική μας», λέει η ψυχολόγος Marisa Franco, τονίζοντας ότι «για αυτό και η freudenfreude μας ενθαρρύνει να δούμε την επιτυχία ενός ως επίτευγμα της κοινότητας. Κανείς δεν φτάνει στην κορυφή μόνος του και, όταν εξυψώνουμε τους άλλους, συχνά παρασυρόμαστε σε αυτό το “ταξίδι” μαζί τους».

Πρακτική #2: Bragitude

Μια δεύτερη άσκηση για να δουλέψουμε τη θετική ενσυναίσθηση λέγεται bragitude (εκ του brag, περηφανεύομαι, και του gratitude, ευγνωμοσύνη). Αρχίζουμε με το να μοιραστούμε μια δική μας νίκη και μετά λένε στον άλλον πώς μας βοήθησε. Η εξάσκηση της bragitude είναι σαν να μοιραζόμαστε ένα γλυκό: και οι δυο απολαμβάνουμε τη γλυκύτητα της στιγμής, που ενισχύει τη freudenfreude και για τους δυο.

«Μπορούμε να καλλιεργήσουμε τη χαρά προσκαλώντας άλλους να μοιραστούν τις δικές τους. Ρωτάμε “Ποιο ήταν το καλύτερο που σου συνέβη σήμερα;” ή “Θα μπορούσαν να μου φανούν χρήσιμα κάποια καλά νέα. Πες μου τι καλό σου συνέβη την τελευταία εβδομάδα”. Όταν το κάνουμε αυτό, έχουμε την ευκαιρία να δούμε τους άλλους, στα καλύτερα τους», λέει η Dr. Chambliss, καταλήγοντας στο εξής:

«Όσο ευχάριστο κι αν είναι να χαρούμε με τις ήττες του εχθρού μας, το να χαρούμε με τις επιτυχίες των φίλων μας –μικρές ή μεγάλες– μας βοηθάει όλους τελικά να θριαμβεύσουμε».