ΜΠΟΡΕΙ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΝΑ ΓΙΑΤΡΕΨΕΙ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΠΛΗΓΕΣ;

Είναι ο χρόνος ικανός να εξαφανίσει στο πέρασμά του τη θλίψη που νιώθεις και να επουλώσει τις πληγές που σου προκάλεσε κάποιο δυσάρεστο γεγονός;

Ο χρόνος είναι το εισιτήριό μας για τη ζωή. Ως έννοια, έχει απασχολήσει γενιές και γενιές επιστημόνων, φιλοσόφων και καλλιτεχνών, ενώ κατά καιρούς του έχουν αποδοθεί διάφορες ιδιότητες: ο χρόνος τη μια στιγμή είναι «φίλος κι αδελφός», άλλοτε γίνεται «εχθρός και πόνος», για να μην ξεχνάμε βέβαια τα «ο χρόνος είναι χρήμα» και «ο χρόνος είναι γιατρός».

Τον χρόνο ως γιατρό τον συναντάμε συχνά και ως «πανδαμάτορα» (λέξη που προέρχεται από το πας + δαμάω, δαμάζω), δηλαδή αυτόν που τα δαμάζει όλα και τα νικά. Κατ’ αυτή την έννοια, όσο περνάει ο χρόνος, ο ψυχικός ή σωματικός πόνος μειώνεται και τελικά περνάει. Συμβαίνει όμως πάντοτε έτσι;

Οι πληγές του σώματος και της ψυχής

Όταν υποφέρουμε από σωματικά τραύματα, συνήθως αυτά συν τω χρόνω ακολουθούν μια φυσιολογική πορεία επούλωσης, με την αρωγή των γιατρών και τη συνιστώμενη φαρμακευτική αγωγή. Οι πληγές όμως που φέρουμε στην ψυχή είναι αθέατες και προκύπτουν από σύνθετους παράγοντες. Η θλίψη από την απώλεια ενός αγαπημένου ανθρώπου, η προδοσία, η οργή από κάποια κακοποιητική συμπεριφορά και πολλές άλλες καταστάσεις χρειάζονται μεγάλη προσπάθεια για να γίνουν διαχειρίσιμες. Ο χρόνος ενδέχεται να γίνει σύμμαχός μας, αλλά αν δεν αξιοποιηθεί κατάλληλα, δεν μπορεί από μόνος του να βοηθήσει στην ίαση. Αντιθέτως, έχει τη δύναμη να κάνει ακόμα πιο βαθιές τις αφρόντιστες πληγές μας.

iStock

Είναι ο xρόνος «γιατρός»;

Τα συναισθήματά μας είναι ρευστά. Σε πολλές περιπτώσεις, η απόγνωση και η πίκρα που μας προκαλεί αρχικά ένα επώδυνο γεγονός μπορεί με το πέρασμα του χρόνου να εξασθενίσουν και τη θέση τους να πάρει η αποδοχή και η βαθύτερη συνειδητοποίηση. Η οργή ενδέχεται να γίνει θλίψη, ο έντονος πόνος μπορεί να «μαλακώσει». Όμως όταν συμβεί κάτι τραγικό, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα η πληγή να μην «κλείσει» όσος χρόνος κι αν περάσει.

«Η ΑΝΑΜΝΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΙΑ ΕΥΤΥΧΙΑ. Η ΑΝΑΜΝΗΣΗ ΤΗΣ ΘΛΙΨΗΣ ΕΙΝΑΙ ΑΚΟΜΑ ΘΛΙΨΗ». – ΛΟΡΔΟΣ ΒΥΡΩΝ

Έρευνες που έχουν μελετήσει το μετατραυματικό στρες έδειξαν ότι ο χρόνος από μόνος του δεν είναι γιατρός. Χωρίς τη συνδρομή υποστηρικτικών παραγόντων (κοινωνικό περιβάλλον, ειδικοί ψυχικής υγείας, φαρμακευτική αγωγή κατόπιν συστάσεως κ.ά.), ο πόνος γίνεται ιδιαίτερα ανθεκτικός στον χρόνο.

Προσπαθώντας να «σταθείς στα πόδια σου»

Μπορούμε να αντιληφθούμε –ή έχουμε ήδη βιώσει– το πόσο εξοργιστικό και σκληρό, πόσο πρόχειρο ακούγεται σε κάποιον που υποφέρει το «πρέπει να σταθείς στα πόδια σου», όταν του το απευθύνουμε εμείς που ναι μεν νοιαζόμαστε και τον αγαπάμε, αλλά δεν πονάμε. Πώς του φορτώνουμε το βάρος μιας επιτακτικής ίασης, ενώ ο ίδιος κουβαλάει ήδη το τεράστιο φορτίο του πόνου; Η αλήθεια είναι ότι η θεραπεία των τραυμάτων μας είναι μια ενεργητική διαδικασία, που απαιτεί τη δική μας συνειδητή συμμετοχή.

Όπως επισημαίνει ο Sam Goldstein, ψυχολόγος με ειδίκευση στην παιδιατρική γνωστική ψυχολογία και καθηγητής στο Utah School of Medicine των ΗΠΑ, ο χρόνος δίνει ευκαιρίες για να «προχωρήσεις», με την προϋπόθεση ότι αυτές θα συνοδεύονται από δικές σου ενέργειες. Χωρίς να σημαίνει ότι μπορεί κανείς να απλοποιήσει ένα ψυχικό τραύμα, κάποια βήματα που προτείνει ο ειδικός θα μπορούσαν να βοηθήσουν:

1. Αναγνώρισε και αποδέξου τον πόνο. Όσο παραμελείς την πληγή σου, θα παραμένει «ανοιχτή». Το γνωρίζεις κι εσύ ότι το πρώτο βήμα προς την ίαση είναι να κοιτάξεις τον πόνο κατάματα.
2. Αναζήτησε βοήθεια. Φίλοι, συγγενείς και ειδικοί ψυχικής υγείας θα σου χρειαστούν κατά τη διάρκεια της θεραπευτικής σου διαδρομής.
3. Ψυχική ενδοσκόπηση. Στρέψε το βλέμμα στον ψυχικό σου κόσμο και προσπάθησε να γνωρίσεις καλύτερα τον εαυτό σου και τις ανάγκες σου. Ο διαλογισμός και η ψυχοθεραπεία μπορούν να λειτουργήσουν υποστηρικτικά.
4. Προσπάθησε να συγχωρέσεις το εαυτό σου και τους άλλους. Το να απαλλαγείς από «μαύρες» σκέψεις θα σε απελευθερώσει. Μοιάζει αδιανόητο, αλλά είναι η μεγαλύτερη πράξη αγάπης, κυρίως προς τον εαυτό σου.

Ο Bernstein αναφέρει ότι οι άνθρωποι που επιχειρούν να οργανώσουν ένα σχέδιο αντιμετώπισης του πόνου τους, με την πάροδο του χρόνου καταφέρνουν να τον εξομαλύνουν έστω και λίγο.

iStock

Ο μύθος της απόλυτης ίασης

«Υπάρχει μια παρανόηση, ότι όλες οι πληγές αργά ή γρήγορα θεραπεύονται ολοκληρωτικά», λέει ο ειδικός. «Κάποια σημάδια, όμως, ειδικά αυτά που προέρχονται από μια σοβαρή απώλεια, στην πραγματικότητα δεν θεραπεύονται ποτέ. Απλώς με τον καιρό οι άνθρωποι βρίσκουν τρόπους να εντάξουν τον πόνο στην καθημερινότητά τους, ώστε να μπορούν να συνεχίσουν να ζουν».

Ο πόνος ενδέχεται να μαλακώνει με τον χρόνο, αλλά «ζει» για πάντα στις αναμνήσεις μας και εμφανίζεται σε ανύποπτη στιγμή. Το να θεραπεύεται κάποιος, λέει ο Bernstein, δεν σημαίνει ότι ξεχνά. Σημαίνει ότι μαθαίνει να ζει έτσι, ώστε ο πόνος να μην εμποδίζει τα υπόλοιπα συναισθήματά του.

Η δύναμη της προοπτικής

Όσο ζούμε, ακόμα κι αν «κουβαλάμε» έναν πόνο, αποκτούμε νέες εμπειρίες, ερχόμαστε σε επαφή με ανθρώπους, συνεχίζουμε να γευόμαστε τη ζωή. Προϊόντος του χρόνου, ο πόνος που αρχικά μοιάζει αφόρητος και ακατανόητος αποκτά διαφορετική διάσταση και, σε πολλές περιπτώσεις, μεταστοιχειώνεται σε μια απρόσμενη δύναμη. Μας φέρνει κοντά με άλλους που μπορεί να βιώνουν κάτι παρόμοιο και ενίοτε δημιουργεί ένα κοινό αίσθημα πένθους που μας ενώνει όλους σε έναν συλλογικό σκοπό. Ο χρόνος δεν είναι κατ’ επάγγελμα γιατρός, αλλά σίγουρα μας προσφέρει το δώρο της προοπτικής.