ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η «ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΥΨΗΛΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ»;

Η Αμερικανίδα Cheslie Kryst φαινόταν να πετυχαίνει ό,τι έβαζε στο μυαλό της – και σίγουρα πολλά περισσότερα από έναν μέσο άνθρωπο. Φαινόταν να έχει ό,τι μπορούσε να επιθυμήσει και να μην σταματά πουθενά. Εκείνο που δεν είχε καταλάβει κανείς πριν να είναι πολύ αργά είναι ότι έπασχε από τη λεγόμενη «κατάθλιψη υψηλής λειτουργικότητας». Ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτού του τύπου κατάθλιψης και γιατί κάποιοι διαφωνούν με τον ορισμό της;

Από παιδί, η Cheslie Kryst αποδείκνυε πως ένας άνθρωπος μπορεί να συνδυάζει πολλά. Ανέκαθεν ήταν επιμελής και άριστη μαθήτρια, διακρινόταν και στον στίβο, είχε και εξαιρετική κοινωνική ζωή. Συνέχισε να αγωνίζεται στους στίβους ως φοιτήτρια, στην κορυφαία κατηγορία των κολεγιακών σπορ. Σπούδασε μάρκετινγκ και διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού, και το 2013 αποφοίτησε με έπαινο από το Darla Moore School of Business.

Το 2017, πήρε πτυχίο δικηγόρου και master στη διοίκηση επιχειρήσεων, από το Wake Forest University School of Law. Παρακολουθούσε και τα δυο παράλληλα.

Άσκησε το επάγγελμα της δικηγόρου, προσφέροντας τις υπηρεσίες της χωρίς αμοιβή, σε πελάτες που δεν είχαν χρήματα και αντιμετώπιζαν μικροπαραβάσεις για ναρκωτικές ουσίες. Ήταν και μέλος της ομάδας Buried Alive Project, που αγωνίζεται «για τους ελεύθερους ανθρώπους που υπηρετούν δρακόντειες ποινές, λόγω παρωχημένων ομοσπονδιακών νόμων για τα ναρκωτικά».

Την ίδια ώρα, ασχολείτο και με το fashion blog White Collar Glam που είχε δημιουργήσει. Πρόσφερε ενδυματολογικές συμβουλές για γυναίκες που είναι υπάλληλοι γραφείου. Ήταν κάτι που ξεκίνησε γιατί η ίδια είχε αντιμετωπίσει «πρόβλημα με το να βρίσκω οικονομικά, κατάλληλα ρούχα, για τη δουλειά μου». Είχε πει πως στα πλάνα της ήταν να δημιουργήσει μια μέρα και δική της σειρά με ρούχα για τη δουλειά. Έως τότε, φρόντιζε να βοηθά στη συγκέντρωση χορηγιών σε οργανισμούς Αφροαμερικανών γυναικών και στήριζε το Black Lives Matter μέσω της πλατφόρμας της.

Ενώ έκανε όλα αυτά, μετείχε σε διαγωνισμούς ομορφιάς από όταν ήταν έφηβη. Ήταν κάτι που λάτρευε να κάνει η μητέρα της, April, η οποία μάλιστα είχε στεφθεί Miss North Carolina, όταν η κόρη της ήταν παιδί.

Η Cheslie μετείχε στον ίδιο διαγωνισμό για πρώτη φορά το 2016. Δεν έφτασε καν στην τελική φάση. Επέστρεψε το 2017. Μπήκε στην πρώτη δεκάδα. Στην τρίτη της συμμετοχή, το 2019, αναδείχθηκε νικήτρια. Εύλογα εκπροσώπησε την πολιτεία της στον διαγωνισμό Miss USA 2019. Για αυτόν τον τίτλο χρειάστηκε μόλις μία προσπάθεια. Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία των διαγωνισμών ομορφιάς των ΗΠΑ που όλοι οι τίτλοι πήγαν σε Αφροαμερικανές γυναίκες.

Για να είναι συνεπής στις υποχρεώσεις της ως Miss USA, πήρε ένα χρόνο άδεια από τη δουλειά της. Τελικά, έμεινε εκτός δουλειάς για 557 ημέρες, αφού ο κορονοϊός δεν επέτρεψε τη διεξαγωγή του διαγωνισμού 2020 παρά τον Νοέμβριο. Από τον Οκτώβριο του 2019 ήταν ανταποκρίτρια του Extra (αμερικανικό ειδησεογραφικό περιοδικό που διανέμει η Warner Bros Television Distribution) στη Νέα Υόρκη. Ήταν και υποψήφια για Emmy, για το βραβείο του Εξαιρετικού Ειδησεογραφικού Προγράμματος. Είχε αποκτήσει και τη δική της σελίδα στο TikTok, όπου πρότεινε λύσεις από αυτές που κάνουν τις καθημερινές υποχρεώσεις μια γυναίκας πιο εύκολα διαχειρίσιμες.

Πού κρυβόταν η κατάθλιψη υψηλής λειτουργικότητας;

Γενικά, όπως καταλαβαίνεις η Cheslie είχε μια γεμάτη καθημερινότητα. Το 24ωρο της αφορούσε ουκ ολίγα προσωπικά ενδιαφέροντα, εκ των οποίων τα περισσότερα συνδέονταν με την προσφορά σε άλλους, που είχαν ανάγκη. Όλοι είχαν να λένε για την αστείρευτη ενέργεια και το χαμόγελο που δεν έφευγε ποτέ από τα χείλη της.

Πριν κλείσει τα 30, είχε γράψει ένα κείμενο που δημοσιεύτηκε στη στήλη «30 on 30» του Allure, με κάποιες σκέψεις που την απασχολούσαν όπως μεγάλωνε.

Ήταν η πρώτη φορά που επέτρεψε στους ανθρώπους να δουν πως τίποτα σε αυτήν τη ζωή δεν έρχεται χωρίς προσπάθεια, αλλά και χωρίς κόστος. Ήταν μεν ο θρίαμβος της overachiever, αλλά τα «θέλω» της δεν ήταν όλα απαραίτητα δικά της. Φάνηκε πως είχε ενστερνιστεί και κάποια που της είχε «φορέσει» η κοινωνία. Φάνηκε επίσης πως ότι όση πίστη κι αν έχει κάποιος στον εαυτό του και στις ικανότητες του, δεν μπορεί να κρατήσει μακριά τη διάχυτη κακία όσων χρησιμοποιούν τα social media για να τραβήξουν άλλους στο δικό τους βούρκο – και όχι για να γίνουν εκείνοι καλύτεροι.

H Cheslie Kryst στην πρεμιέρα της ταινίας «Like a Boss», στη Νέα Υόρκη, 7 Ιανουαρίου 2020. © 2020 Evan Agostini / Invision / AP Photo

Η Cheslie, λοιπόν, είχε γράψει ότι «η κοινωνία δεν ήταν ποτέ ευγενική με όσους μεγαλώνουν, ειδικά με τις γυναίκες. Υπάρχουν σποραδικές εξαιρέσεις, κάποιες σε πλούσιους και λίγες σε διάσημους».

«Τα 30 μου είναι σαν μια ψυχρή υπενθύμιση ότι τελειώνει ο χρόνος που έχω στη διάθεση μου για να έχω σημασία στα μάτια της κοινωνίας – και είναι εξοργιστικό».

«Έπειτα από έναν χρόνο όπως αυτόν που ήταν για όλους μας το 2020, θα νόμιζες ότι το να μεγαλώνεις είναι θησαυρός και η ωριμότητα είναι ένα δώρο που δεν μπορούν να απολαύσουν όλοι. Πώς μπορώ, όμως, να ταρακουνήσω τους ακλόνητους κανόνες της κοινωνίας, όταν αντιμετωπίζω το αδυσώπητο τσιμπούρι που λέγεται χρόνος;»

Τα πτυχία της τα είδες πιο πάνω. Εκείνη την ημέρα, εξήγησε ότι «η απόφαση μου να πάρω πτυχίο νομικής και master στη διοίκηση επιχειρήσεων παράλληλα σήμαινε πως έπρεπε να δουλέψω μέχρι θανάτου, έως την οκταήμερη παραμονή μου σε τοπικό νοσοκομείο. Αυτό μου έδωσε μια νέα προοπτική». Εξήγησε και ότι από την στιγμή που αναδείχθηκε Miss USA ένιωσε «μια τεράστια επιθυμία να αφοσιωθώ στο πάθος, την πρόθεση και την αυθεντικότητα».

Σχολίασε πως «η εμφάνιση μου πάντα ήταν διαφορετική από εκείνη των υπόλοιπων κοριτσιών στους διαγωνισμούς ομορφιάς, που υποτίθεται πως πρέπει να είναι λεπτεπίλεπτα μοντέλα, να μην έχουν φουσκωμένα μαλλιά και να καθηλώνουν με το περπάτημα τους στην πασαρέλα».

Παρ’ όλα αυτά, η φιγούρα με ύψος 1,70 και καλοσχηματισμένους κοιλιακούς, τους οποίους χρωστούσε στα χρόνια αγώνων στην Division Ι του στίβου, νίκησε. «Επικράτησε το κεφάλι με τις φυσικές μπούκλες, σε μια εποχή που γενιές μαύρων γυναικών διδάσκονται ότι το να είναι πολύ μαύρες θα τους κόστιζε νίκες σε αίθουσες διοικητικών συμβουλίων και σε διαγωνισμούς ομορφιάς. Ομολογώ ότι η πρόκληση του status quo κέρδισε την προσοχή μου».

Η τραγική κατάληξη

«Δεν μπορώ να πω πόσες φορές έχω διαγράψει σχόλια από τις σελίδες που έχω στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία είχαν emoji που έκαναν εμετό και προσβολές και μου έλεγαν ότι δεν είμαι αρκετά όμορφη για να γίνω Miss USA. Ή ότι η μυϊκή μου σωματική διάπλαση ήταν στην πραγματικότητα “ανδρικό σώμα”. Και αυτά είχαν να κάνουν μόνο με την εμφάνιση μου». Τη βομβάρδιζαν με αρνητικά σχόλια και για όσα έλεγε on stage.

Αποκάλυψε ότι τα 29α γενέθλια της τα είχε γιορτάσει σπίτι, μόνη. Και ότι φορούσε το στέμμα της «μέσα στο διαμέρισμα μου, γνωρίζοντας ότι θα έπρεπε να το επιστρέψω με το τέλος της θητείας μου. Έκανα περισσότερο αυτό που ήθελα, αντί αυτού που περίμεναν από εμένα. Τώρα, όπως μπαίνω στα 30, αναζητώ τη χαρά και έναν σκοπό, με τους δικούς μου όρους. Αυτό θα είναι μια γλυκιά, δική μου νίκη».

ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΜΕ ΣΟΒΑΡΗ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΚΟ ΙΔΕΑΣΜΟ ΠΟΥ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΝ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΥΨΗΛΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΖΩΗ.

Την Κυριακή 30 Ιανουαρίου του 2022, η  Cheslie πήδηξε από το μπαλκόνι του διαμερίσματος της σε κτίριο 60 ορόφων, στο Μανχάταν, βάζοντας τέλος στη ζωή της.

Η μητέρα της αποκάλυψε προ ημερών ότι είχε διαγνωστεί με high-functioning depression (HFD). Δηλαδή, κατάθλιψη υψηλής λειτουργικότητας. «Το είχε κρύψει από όλους, συμπεριλαμβανομένης εμού. Μου αποκάλυψε τι περνούσε λίγες ημέρες πριν αυτοκτονήσει. Μιλούσαμε καθημερινά 3-4 φορές. Ήταν η κόρη μου και η φίλη μου. Παρ’ όλα αυτά, δεν είχα καταλάβει τίποτα».

Τι είναι η κατάθλιψη υψηλής λειτουργικότητας

Όπως εξηγεί η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια Αγγελική Ζαφειροπούλου, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τα πιο ξεκάθαρα και επικίνδυνα συμπτώματα της κατάθλιψης είναι:

1. έντονα αρνητική διάθεση (μελαγχολία, απελπισία, απογοήτευση, θλίψη),
2. σταθερή ανησυχία και επίσης σταθερό άγχος,
3. διαταραχές στον ύπνο (κοιμάσαι όλη μέρα ή δεν μπορείς να κοιμηθείς),
4. διαταραχές στην όρεξη (τρως πάρα πολύ ή καθόλου),
5. διαρκής κούραση και ανεξήγητοι πόνοι.

Όπως διάβασες, η  Cheslie μόνο ανηδονία δεν είχε, ή έλλειψη συγκέντρωσης, ή διαρκή κούραση κ.ο.κ. Κατά τους ψυχολόγους και τους ψυχιάτρους, υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι (και επίπεδα) κατάθλιψης, τους οποίους αναγνωρίζουν οι ειδικοί και κινούνται ανάλογα. Μεταξύ όσων λαμβάνουν υπ’ όψιν είναι το επίπεδο λειτουργικότητας του ανθρώπου που έχουν απέναντι τους.

«Συχνά, η σοβαρότητα σχετίζεται με χαμηλότερο επίπεδο λειτουργικότητας. Ωστόσο, υπάρχουν άνθρωποι με σοβαρή κατάθλιψη και αυτοκτονικό ιδεασμό που συνεχίζουν να έχουν υψηλή λειτουργικότητα στη ζωή, την οποία βλέπουν όλοι».

Ο επικεφαλής γιατρός του Mainstream Mental Health, John Huber, είχε εξηγήσει στο Ηeathline ότι τα άτομα με κατάθλιψη υψηλής λειτουργικότητας, αν και επιτυχημένα και συχνά ηγετικές μορφές στους τομείς που δραστηριοποιούνται, «ζουν τη ζωή τους σαν να τρέχουν έναν αγώνα δρόμου φορώντας ζώνη με 100 κιλά βάρος. Για να το μειώσετε, σκεφτείτε το ενδεχόμενο να αποσυνδέσετε τις συσκευές σας, να βγείτε μια βόλτα σε ανοιχτό χώρο για να πάρετε καθαρό αέρα ή να αρχίσετε μια νέα δραστηριότητα».

Ποιους πλήττει η κατάθλιψη υψηλής λειτουργικότητας

Σύμφωνα με μελέτες, τα άτομα που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο είναι αυτά που εστιάζουν στην κοινωνική αποδοχή, στα επαγγελματικά επιτεύγματα και την αυτοεκτίμηση. Συχνά είναι αυταρχικά, ανυπόμονα και επιρρεπή σε συναισθήματα οργής. Επιδιώκουν πάντα τις υψηλές επιδόσεις και είναι εξαιρετικά στο multitasking, και μάλιστα σε δραστηριότητες που δεν σχετίζονται μεταξύ τους.

Δεν αποδέχονται (για τον εαυτό τους) την αποτυχία, δεν μπορούν να χαλαρώσουν αφού όλα στο μυαλό τους είναι επείγοντα –εξ ου και έχουν αυξημένα επίπεδα στρες – και, για να είναι πιο αποτελεσματικά, χρειάζονται τον ανταγωνισμό. Επίσης, δεν ικανοποιούνται ποτέ. Μόλις υλοποιήσουν έναν στόχο, θέτουν αμέσως κάποιον μεγαλύτερο. Tην ίδια στιγμή, προσπαθούν να φέρονται ευχάριστα στον κόσμο. Το συγκεκριμένο είδος προσωπικότητας έχει βρεθεί να σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιακών παθήσεων.

Τα άτομα με υψηλή λειτουργικότητα, όταν έχουν κατάθλιψη, τείνουν να αφοσιώνονται στην υλοποίηση των στόχων τους. Η παρόρμηση να πετύχουν αυτό που θέλουν συχνά συντηρεί τη δράση και ωθεί αυτά τα άτομα προς το να κάνουν πράγματα. Ως εκ τούτου, διατηρούν την καθημερινότητα τους και κανείς δεν καταλαβαίνει τι τους συμβαίνει.

Το πιθανότερο είναι πως ούτε τα ίδια συνειδητοποιούν τι συμβαίνει. Αν καταλάβουν πως κάτι δεν πάει καλά, φοβούνται να μιλήσουν. Επειδή φαινομενικά τα έχουν όλα, δεν ξέρουν αν μπορούν να αντιμετωπίσουν τον ορυμαγδό σχολίων του τύπου: «Τι πρόβλημα μπορεί να έχεις εσύ;»

Μια λανθασμένη πεποίθηση για την κατάθλιψη είναι ότι πρόκειται για κατάσταση του μυαλού που μπορείς να ελέγξεις με το να σκέφτεσαι θετικά. Δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα. Η κατάθλιψη είναι νόσος που οφείλεται σε μια χημική, βιολογική και δομική ανισορροπία, και επηρεάζει τη ρύθμιση της διάθεσης. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που συμβάλλουν στην κατάθλιψη και κανένας δεν εξηγεί τα συμπτώματα. Άρα δεν μπορούμε να τη ξεφορτωθούμε, με θετικές σκέψεις.

Μια άλλη παρανόηση είναι πως «θα περάσει μόνη της». Η κατάθλιψη είναι μια συνθήκη που υπάρχει χωρίς ερεθίσματα. Δεν είναι σαν τη θλίψη και δεν φεύγει χωρίς θεραπεία, όπως έχει αναλυθεί και σε βίντεο του OW. Περιλαμβάνει περιόδους απελπισίας, λήθαργου, κενού, ευερεθιστότητας και προβλημάτων στη συγκέντρωση. Οι πάσχοντες νιώθουν σαν να έχουν βγει από το σώμα τους και να παρατηρούν τη ζωή κάποιου άλλου. Αντιλαμβάνονται πως κάνουν όσα «πρέπει» και όσα περιμένουν από εκείνους, αλλά όταν γελάνε ξέρουν πως το γέλιο τους είναι ψεύτικο. Και νιώθουν σαν απατεώνες.

Ποια είναι τα σημάδια της κατάθλιψης υψηλής λειτουργικότητας;

Από τα παραπάνω μπορείς να καταλάβεις ότι όσοι έχουν κατάθλιψη υψηλής λειτουργικότητας δεν είναι εύκολο να αναγνωρίσουν μόνοι τους τα σημάδια. «Το να φαίνονται δυνατοί και ικανοί είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητας τους». Οι αλλαγές είναι ανεπαίσθητες (παρατηρούνται στην ενέργεια, τη διάθεση και την ποιότητα του ύπνου).

Θα μπορούσαν να είναι απλά ένα μήνυμα πως πρέπει να φροντίσουμε περισσότερο τον εαυτό μας. Εάν, ωστόσο, τα σημάδια κρατήσουν για διάστημα μεγαλύτερο των δυο εβδομάδων, είναι χρήσιμο να απευθυνθούμε σε ειδικούς. Άλλα δυνητικά σημάδια είναι οι ζοφερές σκέψεις για το μέλλον, το συναίσθημα της απελπισίας και της αδυναμίας.

Ποιο είναι το πρόβλημα που έχει προκύψει με τον όρο

Πρέπει να τονιστεί ότι η κατάθλιψη υψηλής λειτουργικότητας δεν αφορά μόνο άτομα με τεράστια δύναμη ή δημόσια αξιώματα. Πλήττει όλα τα κοινωνικά στρώματα. Κάποιοι ψυχίατροι, ωστόσο, αναφέρουν πως ο όρος «high functional depression» βοηθά στην απενοχοποίηση των ισχυρών και επιτυχημένων (που δεν μπορούν να επιτρέψουν στον εαυτό τους να φανούν ευάλωτοι), αλλά περνά λάθος εικόνα για τη φύση του προβλήματος.

Οι ειδικοί προτείνουν να καταργηθούν γενικά οι ταμπέλες, γιατί ενδέχεται να περιπλέκουν την πραγματική κατανόηση της όποιας ψυχικής ασθένειας καλείται να αντιμετωπίσει οποιοσδήποτε. «Είμαστε άνθρωποι. Θα περάσουμε δύσκολες φάσεις, θα ζητήσουμε βοήθεια, θα τις διαχειριστούμε και θα ξαναπατήσουμε στα πόδια μας. Αυτή είναι η ζωή. Επειδή διανύουμε μια περίοδο έντονης συνταγογράφησης αντικαταθλιπτικών, είναι χρήσιμο να εξηγήσουμε πως αυτό είναι κάτι που μας “κλέβει” κάτι από την ανάληψη των ευθυνών της ζωής μας. Σίγουρα όλοι χρειάζεται να είμαστε υποψιασμένοι και, αν διαπιστώσουμε πως ζοριζόμαστε πολύ για διάστημα τουλάχιστον δύο εβδομάδων, μπορεί να έχουμε και κατάθλιψη, μολονότι δεν υπάρχουν τα κλασικά συμπτώματα. Όλο αυτό χρειάζεται μια προσοχή, ώστε να μη γίνει υπέρχρηση του όρου».

Στο τέλος της ημέρας, είμαστε όλοι άνθρωποι. Και η κατάθλιψη δεν κοιτάει πορτοφόλια, εντούτοις χρειάζεται φροντίδα. Αλλιώς δεν «φεύγει». Και οι συνέπειες της παρέας της δεν είναι ποτέ καλές.