BODY SHAMING: ΜΕΧΡΙ ΠΟΤΕ ΘΑ ΝΤΡΕΠΟΜΑΣΤΕ ΓΙΑ ΤΟ ΣΩΜΑ ΜΑΣ;

Με τα social media να είναι κομμάτι της καθημερινότητάς μας, περισσότερο από ποτέ έφηβοι αλλά και ενήλικες πέφτουν στην παγίδα του body shaming. Τι είναι εκείνο που μας κάνει να ντρεπόμαστε για το σώμα μας και πώς μπορούμε να καταπολεμήσουμε αυτό το φαινόμενο;

Στις αρχές του φθινοπώρου, το Adventure World, ένα θεματικό πάρκο στο Περθ της Αυστραλίας, κατηγορήθηκε για body shaming. Συγκεκριμένα, γονείς κατήγγειλαν πως τα παιδιά τους αποκλείονταν από αρκετά παιχνίδια λόγω σωματικού βάρους, με αποτέλεσμα να νιώθουν ταπεινωμένα όταν ζυγίζονταν και «κοβόντουσαν» ως υπέρβαρα.

Το περασμένο καλοκαίρι, μια 14χρονη στη Θεσσαλονίκη έχασε τη ζωή της αμέσως μετά από χειρουργική επέμβαση γαστρικού δακτυλίου, στην οποία υποβλήθηκε για να αδυνατίσει και να γίνει αποδεκτή.

Πριν από μερικούς μήνες, ένας Έλληνας influencer-σχεδιαστής υποστήριξε πως μια γυναίκα με παραπανίσια κιλά δεν έχει δικαίωμα να φορά οριζόντιες ρίγες, διαπομπεύοντάς την στα social media ερήμην της. Η συνέχεια είναι γνωστή.

Μέχρι πότε θα ντρεπόμαστε για αυτό που είμαστε και θα επιτρέπουμε στον «πολιτισμό της ντροπής» να κακοποιεί τα σώματα και τον ψυχισμό μας; Έχετε σκεφτεί πως, εκτός από την ταπείνωση που βιώνουμε συχνά εξαιτίας της ηγεμονίας της εικόνας, ντρεπόμαστε και για την ντροπή που νιώθουμε; Έχετε αναρωτηθεί τι είδους «ταυτότητες» κατασκευάζουμε –ως κοινωνία– για τους εφήβους μας;

Η απάντηση κρύβεται στα νούμερα που καταδεικνύουν –σε παγκόσμιο επίπεδο– τόσο την κατακόρυφη αύξηση διατροφικών διαταραχών, όσο και τα ποσοστά εφήβων και μετεφήβων που καταφεύγουν σε πλαστικούς χειρουργούς για να «τελειοποιήσουν την εικόνα τους και να εισπράξουν like στα social media».

Χριστίνα Αβδίκου

Το body shaming αφορά κάθε ηλικία

Ούτε οι ενήλικες είναι θωρακισμένοι απέναντι στο body shaming. Πριν από περίπου δύο χρόνια, μια έρευνα του Mental Health Foundation είχε συνδέσει τις τάσεις αυτοχειρίας και την κατάθλιψη με την «εικόνα του εαυτού». Η μελέτη ανέφερε πως ένας στους οκτώ άντρες και γυναίκες άνω των 18 ετών αισθανόταν τόσο μεγάλη δυσφορία σε σχέση με την «εικόνα του σώματος τους», που είχε σκεφτεί σοβαρά την αυτοχειρία. Σύμφωνα με τους Βρετανούς ερευνητές, λοιπόν, το body shaming δεν έχει ούτε φύλο ούτε ηλικία. Βέβαια, οι νέες γυναίκες που έχουν ενηλικιωθεί σε μια εποχή που τα likes καθορίζουν την ανθρώπινη αξία, θεωρούνται οι πλέον ευάλωτες όσον αφορά τα επικριτικά σχόλια των άλλων.

Βάσει μιας άλλης μελέτης, ένας στους τρεις Ευρωπαίους έχει υποστεί body shaming και τις παρενέργειες των «ντροπιαστικών σχολίων για την εικόνα του». Υπάρχουν, μάλιστα, και εκείνοι που υποφέρουν δίχως απαραίτητα να γίνουν αποδέκτες κάποιας επίθεση. Απλά αδυνατούν να δουν στο βλέμμα των άλλων τον ιδανικό εαυτό που έχουν φαντασιωθεί, κάτι που προφανώς συνδέεται άρρηκτα με την ηγεμονία της εικόνας στον σύγχρονο πολιτισμό.

ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΘΙΣΜΕΝΟΙ ΣΤΗΝ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΤΗΣ ΥΠΕΡΕΚΘΕΣΗΣ, ΕΝΩ Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΜΟΔΑΣ ΚΑΙ ΟΜΟΡΦΙΑΣ ΠΡΟΩΘΕΙ ΠΑΝΤΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΠΡΟΤΥΠΑ.

Ο «ψεύτικος ιδανικός εαυτός» και η ντροπή

Τι είναι εκείνο που μας κάνει να ντρεπόμαστε για το σώμα μας και να επιτρέπουμε η αυτοεικόνα μας να διαμορφώνεται –και ενίοτε να θρυμματίζεται– βάσει του τρόπου που μας αντιλαμβάνονται οι άλλοι;

Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία, η επικριτική ματιά των άλλων ενδοβάλλεται σε σημείο που δεν χρειάζεται να υπάρχει για να πυροδοτεί ντροπή, καθώς προηγουμένως έχουμε εσωτερικεύσει νόρμες που διαμορφώνουν «ψεύτικους ιδανικούς εαυτούς». Είμαστε εθισμένοι στην oline υπερέκθεση, ενώ παράλληλα η παγκόσμια βιομηχανία μόδας και ομορφιάς συνεχίζει να διακινεί συγκεκριμένα πρότυπα, με αποτέλεσμα τα σώματα που παρεκκλίνουν, να αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως «απόρριμμα που βρωμίζει τους άλλους».

Η ντροπή, δηλαδή, γίνεται ο τρόπος ύπαρξής μας στον κόσμο, μας ορίζει. Αναδιπλωνόμαστε νιώθοντας ολοένα και μικρότεροι, ενώ οι άλλοι γύρω μας φαίνονται ολοένα και μεγαλύτεροι. Παράλληλα, η ντροπή αποσιωπάται, σαν ένα ταμπού που θέλει να εξαφανιστεί από το πεδίο του λόγου. Ντρεπόμαστε να αρθρώσουμε ακόμα και τη λέξη και προτιμάμε να μιλήσουμε για body shaming, fat shaming, fit shaming…

Τα όπλα μας ενάντια στο body shaming

Πώς μπορούμε να θωρακιστούμε απέναντι στα επικριτικά σχόλια που δεχόμαστε για την εμφάνισή μας σε έναν κόσμο στον οποίο «υπάρχουμε, όταν μας βλέπουν»; Αν αναλογιστούμε πόσο σπάνια ζούμε στιγμές εντελώς αποκομμένοι από την εικόνα μας, χωρίς να επιχειρήσουμε να απαθανατίσουμε και να ποστάρουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας, τότε θα αντιληφθούμε τη δική μας ευθύνη όσον αφορά στο body shaming. Το πόσο, δηλαδή, θα μας πλήξει η γνώμη των άλλων για το σώμα μας, για το αν έχουμε περισσότερο ή λιγότερο βάρος από το ιδανικό, αν το ύψος μας είναι αποδεκτό, αν οι ρυτίδες μας είναι ορατές, αν το χρώμα το δέρματός μας είναι αρεστό, αν δικαιούμαστε να φορέσουμε μια μπλούζα με οριζόντιες ρίγες ή ό,τι μαγιό μας αρέσει.

Αν δεν αποφασίσουμε –σε πολιτικό επίπεδο– να μεταβάλλουμε τα κυρίαρχα πρότυπα ομορφιάς και να περιορίσουμε την ιδεοληπτική επίδραση της εικόνας, υιοθετώντας νομοθεσίες που δεν επιτρέπουν στα media να προωθούν μη ρεαλιστικά πρότυπα ομορφιάς, τότε η ντροπή για αυτό που είμαστε θα συνεχίσει να μας συνθλίβει ψυχικά.

ΑΣ ΚΑΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΣΤΑΜΑΤΩΝΤΑΣ ΝΑ ΒΓΑΖΟΥΜΕ ΣΥΝΕΧΕΙΑ SELFIES, ΒΓΑΙΝΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΝΑ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΟΥΜΕ ΚΑΙ ΟΧΙ ΓΙΑ ΝΑ ΠΟΣΤΑΡΟΥΜΕ.

Το ίδιο θα συνεχίσει να συμβαίνει αν δεν φροντίσουμε να δημιουργήσουμε χώρους σεβασμού στην εκπαίδευση και στο διαδίκτυο, «με πολιτική μηδενικής ανοχής για ρατσισμό και μίσος, καταχρηστική συμπεριφορά και παρενόχληση», φράση δανεική από τη Naomi Walkland, επικεφαλής της εφαρμογής γνωριμιών Bumble σε Ηνωμένο Βασίλειο και Ιρλανδία.

Η Bumble πραγματοποίησε πριν από κάποιους μήνες ένα αξιοσημείωτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, με την απόφασή της να αποκλείει από την από την πλατφόρμα της χρήστες που κάνουν body shaming. Συγκεκριμένα, όσα άτομα διατυπώνουν τέτοιου είδους απόψεις, λαμβάνουν μια προειδοποίηση για την ανάρμοστη συμπεριφορά τους. Εφόσον επαναληφθούν επιβλαβή σχόλια, η Bumble αφαιρεί αυτά τα άτομα οριστικά από την εφαρμογή.

Η γενιά της εικόνας και ο πολιτισμός της ντροπής

Τον τελευταίο καιρό έχει ξεκινήσει μια συζήτηση για τo αν πρέπει να καταργηθούν στο Instagram οι αναρτήσεις εικόνων που απεικονίζουν άτομα, καθώς το συγκεκριμένο μέσο κοινωνικής δικτύωσης αντιμετωπίζει τον άνθρωπο ως αντικείμενο, γιγαντώνοντας τη φαντασίωση του μονίμως υγιούς και ακμαίου σώματος. Στο όνομα αυτής της φαντασίωσης, απορρίπτεται από το κοινωνικό σύνολο –όχι απαραίτητα συνειδητά– οτιδήποτε ελλειμματικό ή ατελές.

Έτσι, κάποια σώματα οδηγούνται στα χειρουργικά κρεβάτια για να γίνουν αποδεκτά. Άλλα σώματα αποξενώνονται ή μετατρέπονται σε «αντικείμενα ταπείνωσης», νιώθοντας πως περισσεύουν και πως δεν αξίζουν να αγαπηθούν, ενσωματώνοντας τη βαρβαρότητα σε σημείο να ντρέπονται που ζουν.

ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΤΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΚΕΙΝΑ ΠΟΥ ΝΟΣΟΥΝ ΕΥΚΟΛΟΤΕΡΑ ΨΥΧΙΚΑ.

Ας κάνουμε την αρχή, σταματώντας την εξαντλητική αυτοφωτογράφηση, βγαίνοντας για να διασκεδάσουμε και όχι για να ποστάρουμε selfies. Ας κάνουμε την αρχή παύοντας να μιλάμε ακόμα για body positivity και στρέφοντας απλά το βλέμμα και τον νου μας σε εμάς και τους άλλους πέρα από την εικόνα – βασική  αρχή του body neutrality.

Τότε ίσως να απαλλαγούμε από το άγχος και τη δυσφορία της εικόνας και να εστιάζουμε σε όλα όσα είμαστε πέρα από αυτή. Τότε, ναι, ίσως να σταματήσουμε να αξιολογούμε τους άλλους με βάση τους ινσταγκραμικούς δείκτες.

Γιατί, είτε θέλουμε να το παραδεχτούμε είτε όχι, ανήκουμε στη γενιά της εικόνας και στον πολιτισμό της ντροπής, με τις οθόνες να είναι το βασικό μας πεδίο προβολής και τα επίπεδα του ναρκισσισμού υψηλότερα από ποτέ. Και, όπως διδάσκει η ψυχαναλυτική θεωρία, τα άτομα με ναρκισσιστική παθολογία είναι εκείνα που νοσούν ευκολότερα, τόσο σωματικά όσο και ψυχικά.