4 ΜΥΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΝΑ ΜΙΛΑΣ ΜΕ ΑΝΕΣΗ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΕ ΚΟΙΝΟ

Νιώθεις άγχος όταν μιλάς μπροστά σε κόσμο; Θέλεις να γίνεις δεινός ομιλητής; Δεν έχεις παρά να ακολουθήσεις τα διδάγματα των αρχαίων Ελλήνων.

Θυμάμαι την πρώτη φορά που χρειάστηκε να μιλήσω μπροστά σε κόσμο. Ήταν στο τέλος των μεταπτυχιακών μου σπουδών. Έπρεπε να παρουσιάσω τη διπλωματική μου εργασία σε ένα αμφιθέατρο γεμάτο καθηγητές και φοιτητές. Ήταν μια διαδικασία ψυχολογικά επίπονη, που μου φάνηκε να κρατάει αιώνες, αν και δεν ξεπέρασε τα 15 λεπτά. Ευτυχώς, τα κατάφερα, αλλά θυμάμαι ακόμα την ταχυκαρδία που είχα μέχρι να τελειώσει το βασανιστήριο της δημόσιας αυτής ομιλίας.

Το public speaking, το να μιλάς δηλαδή μπροστά σε κοινό, μπορεί να είναι δύσκολο αλλά, σύμφωνα με τον John Bowe, σύμβουλο σε θέματα ομιλίας (speech consultant) και λάτρη της διδασκαλίας της ρητορικής τέχνης όπως την εφάρμοζαν οι αρχαίοι Έλληνες, «είναι μια ικανότητα που μπορείτε να την καλλιεργήσετε όπως οποιαδήποτε άλλη».

Η δημόσια ομιλία διδάσκεται (και το άγχος φεύγει)

Όποιο κοινό κι αν έχουμε απέναντί μας, είτε πρόκειται για ένα γεμάτο αμφιθέατρο, μια μικρή ομάδα συναδέλφων, τον υπεύθυνο ανθρώπινου δυναμικού μια εταιρείας ή τον σύντροφό μας, το άγχος συχνά δεν μας αφήνει να βρούμε και να διατυπώσουμε λέξεις που να εκφράζουν τις γνώσεις, τις πεποιθήσεις, τα συναισθήματά μας.

«Σκεφτείτε τον τρόπο με τον οποίο περιγράφετε συνήθως το πρόβλημα, “είμαι ντροπαλός”, “έχω άγχος”, “δεν ξέρω πώς να είμαι ο εαυτός μου”», λέει ο συγγραφέας. «Συχνά ενεργείτε λες και το πρόβλημα πηγάζει από κάποια ψυχολογική ή συναισθηματική σας αδυναμία. Παρακολουθώντας όσους τα καταφέρνουν χωρίς δυσκολία, είναι εύκολο να απογοητευτείτε και να αποτραβηχτείτε. Αυτά τα αρνητικά συναισθήματα μπορούν να ενισχύσουν την αρχική σας αντίδραση».

iStock

Τα παραπάνω μάλλον θα προκαλούσαν απορία στους αρχαίους Έλληνες παιδαγωγούς και φιλοσόφους. Τότε, η ρητορική αντιμετωπιζόταν ως μια μορφή τέχνης που διδασκόταν. Μπορούσε κάποιος να τη μάθει και δεν σχετιζόταν με ζητήματα χαρακτήρα ή συναισθηματικής φύσης. Για εκείνους, το να απαιτούμε ευγλωττία από έναν ακατάρτιστο ομιλητή θα ήταν σαν να περιμένουμε από έναν έφηβο χωρίς πολεμική εκπαίδευση, να επιδείξει εμπειρία στο πεδίο της μάχης. Αυτό δεν είναι ρεαλιστικό. Δεν μπορούμε να περιμένουμε να είμαστε καλοί σε μια μορφή τέχνης, όπως το public speaking, στην οποία δεν έχουμε εξασκηθεί.

Οι μαθητές στην αρχαιότητα περνούσαν χρόνια καλλιεργώντας μια στρατηγική κατανόησης του πώς να συγκεράσουν τη λογική, το συναίσθημα και τις λέξεις με ισορροπία. Η ανάλυση όλων των πλευρών ενός επιχειρήματος και η εκτίμηση όλων των κοινών αντιλήψεων που είχε ο ομιλητής με το ακροατήριό του ήταν αναγκαία συστατικά του ορθού δημόσιου λόγου (γνωστό πλέον ως public speaking). Όπως εμείς σήμερα μαθαίνουμε να γράφουμε και να διαβάζουμε, έτσι και η εκπαίδευση στη δημόσια ομιλία ήταν μια ολοκληρωμένη, κριτική προσέγγιση στη γνώση, με επιπλέον έμφαση στην ψυχολογία και την κοινωνική αλληλεπίδραση.

ΤΟ PUBLIC SPEAKING ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΣΕΤΕ ΟΠΩΣ ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΑΛΛΗ.

Ο λόγος δηλώνει την αξία μας

Αν λάβουμε υπόψη τη σημασία που έχει ο λόγος στην οικογενειακή και επαγγελματική μας ζωή, όπως και στις κοινωνικές συναναστροφές γενικότερα, είναι εύκολο να καταλάβουμε γιατί η ικανότητα αποτελεσματικής επικοινωνίας είναι η πιο κρίσιμη δεξιότητα που διαθέτουμε. Αν μιλάμε με τρόπο αδιάφορο, ασαφή ή δυσνόητο, όσο έξυπνοι ή καλοί κι αν είμαστε, οι άνθρωποι θα δυσκολευτούν να μας καταλάβουν. Πέρα από το πόσο ικανοί είμαστε στη δουλειά μας, η αξία μας σε επίπεδο ομαδικό και κοινωνικό κρίνεται από την ικανότητά μας να χειριστούμε επιδέξια τηλεφωνικές κλήσεις, τηλεδιασκέψεις, παρουσιάσεις, εργασιακές σχέσεις.

Δεδομένης της σημασίας του να μιλάμε με σαφήνεια και αποτελεσματικότητα, θα περίμενε κανείς να αφιερώνουμε περισσότερο χρόνο στην εκμάθηση της τέχνης αυτής στο σχολείο. Ωστόσο, για τους περισσότερους από εμάς, η εκπαίδευση ήταν περιορισμένη σε πολλά χρόνια ανάγνωσης, γραφής και επίλυσης μαθηματικών προβλημάτων. Καθώς η κοινωνία μας βασίζεται όλο και περισσότερο στη γνώση και την πληροφορία, η ρητορική και η ομιλία έχουν έρθει σε δεύτερη μοίρα. Πολλοί αποφοιτούμε απροετοίμαστοι για να ασκήσουμε την κεντρική αυτή δραστηριότητα της ζωής μας.

Τι μπορεί, λοιπόν, να μάθει κάποιος από τους αρχαίους Έλληνες σχετικά με τον δημόσιο λόγο; Το πιο χρήσιμο στοιχείο είναι να μάθουμε να δίνουμε μεγαλύτερη προσοχή στον τρόπο που οι άλλοι μας ακούν και όχι στον έλεγχο των συναισθημάτων μας.

4 πράγματα που μπορούμε να κάνουμε

1. Αναλύουμε το κοινό μας

Χωρίς την κατάλληλη εκπαίδευση, για πολλούς η προετοιμασία μιας ομιλίας ξεκινά με ένα πλήθος αρνητικών δηλώσεων: «Δεν μου αρέσει να μιλάω δημοσίως», «Είναι εφιάλτης», «Θα με περάσουν για χαζό». Οι σύγχρονες προσεγγίσεις όσον αφορά το συγκεκριμένο ζήτημα έχουν ως αφετηρία συνήθως την αντιμετώπιση των δηλώσεων αυτών, λένε π.χ. «φανταστείτε το κοινό σας γυμνό», ενώ ακολουθεί η οργάνωση του υλικού που έχουμε στη διάθεσή μας.

Οι αρχαίοι Έλληνες, πάλι, δεν ξεκινούσαν με την καταπολέμηση του άγχους ή την οργάνωση του υλικού. Επέμεναν ότι το κοινό στο οποίο απευθύνεσαι είναι το πιο σημαντικό στοιχείο του δημόσιου λόγου. Όπως υποστήριζε ο Αριστοτέλης στη «Ρητορική», το κοινό είναι η αρχή και το τέλος του.

Όταν έχουμε να δώσουμε μια ομιλία, λοιπόν, ας ξεκινήσουμε την προετοιμασία της σημειώνοντας ό,τι γνωρίζουμε για το ακροατήριό μας:

• Σε ποιους απευθυνόμαστε;
• Πόσα άτομα θα είναι;
• Πόσων ετών;
• Πόσα γνωρίζουν για εμάς και το θέμα μας;
• Γιατί έρχονται να μας ακούσουν;

Εάν είναι δυνατόν, ρωτάμε τον λόγο για τον οποίο προσκληθήκαμε. Τι περιμένουν από εμάς; Όσο περισσότερο κατευθύνουμε τις σκέψεις μας προς τις ανάγκες και την πραγματικότητα του κοινού μας, τόσο περισσότερο θα αντιλαμβανόμαστε τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να συνδεθούμε μαζί του.

iStock

2. Προσδιορίζουμε τον σκοπό της δημόσιας ομιλίας μας

Πριν αρχίσουμε να γράφουμε την ομιλία μας, ας σκεφτούμε ποιος είναι ο σκοπός μας. Θέλουμε να ψυχαγωγήσουμε, να ενημερώσουμε, να πείσουμε ή να εμπνεύσουμε; Αφού αποφασίσουμε, βρίσκουμε τρόπο να εκφράσουμε τον συγκεκριμένο στόχο σε μία πρόταση: «Ως αποτέλεσμα της παρουσίασής μου, θέλω να γνωρίζουν αυτό και να κάνουν εκείνο».

Ο ορισμός του σκοπού θα μας επιτρέψει να διαλέξουμε ανάμεσα από πολλές ενδιαφέρουσες, αστείες ή σημαντικές ιδέες, αυτές που πραγματικά έχουν σημασία για το κοινό μας και την ομιλία μας.

3. Κάνουμε τον ακροατή ευτυχισμένο

Ο Αριστοτέλης γνώριζε ότι οι άνθρωποι ακούν για έναν και μόνο λόγο: τη δική τους ευημερία. Μπορεί εμείς να πιστεύουμε ότι παρουσιάζουμε μια νέα και σημαντική start up, αλλά το κοινό μας επικεντρώνεται σε ένα διαφορετικό θέμα: την ευτυχία του.

Στη «Ρητορική», ο Αριστοτέλης απαριθμεί τα πράγματα που κάνουν τους ανθρώπους ευτυχισμένους: υγεία, οικογένεια, πλούτος, κοινωνική θέση κ.ο.κ. Μπορεί η ενότητα αυτή να μοιάζει αταίριαστη σε ένα βιβλίο ρητορικής, αλλά η επιτυχία που έχουμε ως ομιλητές (ανεξάρτητα από το θέμα) εξαρτάται από το πώς θα δείξουμε στο κοινό ότι λαμβάνουμε υπόψη τις ανάγκες του.

Με άλλα λόγια, είτε μιλάμε για τη φορολογική πολιτική είτε για τους τρόπους μείωσης του ανθρακικού μας αποτυπώματος, το κοινό ενδιαφέρεται περισσότερο για το πώς οι ιδέες μας θα βελτιώσουν τη δική του ζωή, και λιγότερο για την ορθότητα ή τη λογική των συλλογισμών μας.

Η ευχαρίστηση, ωστόσο, του κοινού δεν σχετίζεται τόσο με την υιοθέτηση ενός «διασκεδαστικού» τρόπου ομιλίας, όσο με το να καταστήσουμε ξεκάθαρο ότι μιλάμε προς όφελός του. Εάν είμαστε υποχρεωμένοι να δώσουμε μια βαρετή ομιλία σχετικά με την εξέλιξη των πωλήσεων της εταιρείας μας, για παράδειγμα, μπορούμε να είμαστε σύντομοι και σαφείς, δείχνοντας σεβασμό στον χρόνο του ακροατηρίου.

ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΤΑΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΓΙΑ ΤΟ ΠΩΣ ΟΙ ΙΔΕΕΣ ΜΑΣ ΘΑ ΒΕΛΤΙΩΣΟΥΝ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΖΩΗ.

4. Προβάρουμε την ομιλία που θα εκφέρουμε δημόσια

Αν ήμασταν μουσικοί, δεν θα συμμετείχαμε ποτέ σε μια συναυλία χωρίς να κάνουμε προηγουμένως τις απαραίτητες πρόβες. Έτσι, το να συμμετέχουμε σε μια συνάντηση ή μια παρουσίαση χωρίς προετοιμασία δεν είναι καλή ιδέα. Είτε προτιμάμε να γράφουμε κάθε λέξη της ομιλίας μας σε ένα χαρτί και στη συνέχεια να την απομνημονεύουμε, είτε μας φαίνεται ευκολότερο να ακολουθούμε ένα βασικό σκελετό, οι παρακάτω συμβουλές θα μας βοηθήσουν:

• Κάνουμε πρόβες μπροστά στον καθρέφτη ή μας βιντεοσκοπούμε με το κινητό μας. Είναι προτιμότερη η μικρή αυτή αμηχανία από το να δυσκολευτούμε να αρθρώσουμε λέξη μπροστά στο ακροατήριό μας.
• Απομνημονεύουμε τουλάχιστον την εισαγωγή και τα συμπεράσματά μας. Έτσι, θα είναι δυσκολότερο να χάσουμε την ενδιάμεση ροή.
• Χρονομετρούμε την ομιλία μας, ώστε να είναι μέσα στα προκαθορισμένα όρια.
• Προσαρμόζουμε την ομιλία μας καθώς κάνουμε πρόβες. Μέσα από την επανάληψη θα εντοπίσουμε σημεία που τελικά είναι περιττά και θα μπορέσουμε να ελέγξουμε τα κενά στη ροή του λόγου μας.

Πριν από τη γέννηση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, ο δημόσιος λόγος ουσιαστικά απαγορευόταν. Ωστόσο, με την καθιέρωση των εκλογών, των δικαστηρίων και άλλων μορφών δημόσιας συζήτησης, η ρητορική έγινε μια συνηθισμένη και, σε ορισμένες περιπτώσεις, αναγκαία δραστηριότητα. Η ικανότητα έκφρασης απόψεων έγινε απαραίτητο συστατικό της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, αλλά και ο πιο ασφαλής δρόμος προς τον πλούτο και την εξουσία.