ΓΙΑΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΕΙΣ ΤΟ ΜΙΚΡΟΒΙΩΜΑ ΣΤΟ ΔΕΡΜΑ ΣΟΥ

Μοναδικό όπως το δακτυλικό σου αποτύπωμα, το μικροβίωμα του δέρματος αποτελεί το νέο ερευνητικό πεδίο στον χώρο της κοσμητολογίας. Η δερματολόγος Βάλια Μουσάτου λύνει όλες τις σχετικές μας απορίες, σε μια εφ’ όλης της ύλης συζήτηση, που δεν αφήνει τίποτα ανεξερεύνητο.

H επιδερμίδα σου δεν είναι αυτό που βλέπεις με γυμνό μάτι. Ακριβώς όπως συμβαίνει στο έντερο, υπάρχει ένα οικοσύστημα εκατομμυρίων μικροοργανισμών που «συγκατοικούν» στο δέρμα σου. Πρόκειται για το λεγόμενο μικροβίωμα, το οποίο είναι μοναδικό σε κάθε άνθρωπο, όπως το DNA και το δακτυλικό αποτύπωμα.

Το μικροβίωμα έχει κινήσει το ερευνητικό ενδιαφέρον των ειδικών της κοσμητολογίας. Σύμφωνα με τα ευρήματά τους, αποτελεί το κλειδί για δυνατή επιδερμίδα. Εξαιτίας της γήρανσης και των εξωτερικών επιθετικών παραγόντων, το μικροβίωμα του δέρματος μπορεί να χάσει την ισορροπία του, με αρνητικές συνέπειες για την υγεία της επιδερμίδας.

Το μικροβίωμα και τα χαρακτηριστικά του

Η δερματολόγος-αφροδισιολόγος Βάλια Μουσάτου εξηγεί τι είναι το μικροβίωμα, τι χρειάζεται για να είναι ισορροπημένο και σε ποιες περιπτώσεις είναι απολύτως απαραίτητο.

– Πώς θα εξηγούσατε με απλά λόγια τι είναι το μικροβίωμα;

Το μικροβίωμα είναι το σύνολο των συμβιωτικών οργανισμών που «αποικίζουν» μια περιοχή, όπως το έντερο και το δέρμα. Μέσω της αλληλεπίδρασης μεταξύ τους αλλά και με τον οργανισμό που τους φιλοξενεί, συμμετέχουν και ρυθμίζουν τις λειτουργίες του. Όταν μιλάμε για μικροοργανισμούς, εννούμε τους ιούς, τους μύκητες, τα βακτήρια και τους ζυμομύκητες, που είναι τόσο ξεχωριστοί σε κάθε άτομο, ώστε αποτελούν μια βιολογική ταυτότητα, ένα μοναδικό «δακτυλικό αποτύπωμα».

– Μέχρι τώρα γνωρίζαμε το μικροβίωμα του εντέρου. Γιατί ξαφνικά όλοι ασχολούνται με το μικροβίωμα του δέρματος;

Κατά αντιστοιχία με το έντερο, αλλά με μεγαλύτερη βιοποικιλότητα από την εντερική χλωρίδα, οι μικροοργανισμοί που φιλοξενεί το δέρμα είναι ένα παράλληλο σύμπαν, που ρυθμίζει καθημερινές λειτουργίες, όπως η διατήρηση του ισχυρού προστατευτικού φραγμού αλλά και ο ρυθμός ανανέωσης των δερματικών κυττάρων. Οι νεότερες έρευνες αποκαλύπτουν τον σημαντικό ρόλο που παίζει το μικροβίωμα του δέρματος σε πολλές φλεγμονώδεις δερματοπάθειες, όπως η ατοπική και σμηγματορροική δερματιτίδα και η ακμή. Επιπλέον, το μικροβίωμα προσφέρει ανοσολογική άμυνα απέναντι σε μολύνσεις και επούλωση.

Unsplash Dom Aguiar

– Υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στο μικροβίωμα δέρματος και εντέρου;

Πρόκειται για διαφορετικούς μικροβιακούς πληθυσμούς. Ωστόσο, υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στη σοβαρή ατοπική δερματίτιδα με τον μικροβιακό πληθυσμό του εντέρου. Η τροποποίηση του εντερικού μικροβιώματος μπορεί να οδηγήσει σε βελτίωση της ατοπικής δερματίτιδας. Αυτό συμβαίνει, γιατί τα μικρόβια του εντέρου επικοινωνούν με το δέρμα και επηρεάζουν τις λειτουργίες του.

– Ποιοι παράγοντες διαταράσσουν το μικροβίωμα;

Ο πληθυσμός του μικροβιώματος στο δέρμα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Μερικοί από αυτούς είναι η κληρονομικότητα, η λήψη αντιβιοτικών, η επιμόλυνση με άλλους πληθυσμούς μικροβίων, οι ορμονικές διακυμάνσεις, η διατροφή, η ηλικία, οι συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας, η εφαρμογή σκληρών προϊόντων καθαρισμού και περιποίησης, συντηρητικών και αλλεργιογόνων στο δέρμα.

Ουσίες και προϊόντα που επηρεάζουν το μικροβίωμα

– Ποιος είναι ο ρόλος των προβιοτικών, των πρεβιοτικών και των μεταβιοτικών για ισορροπημένο μικροβίωμα;

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τα προβιοτικά είναι «ζωντανοί μικροοργανισμοί, οι οποίοι όταν χορηγούνται σε ικανοποιητικές ποσότητες, επιφέρουν ένα υγιές και ευεργετικό αποτέλεσμα στον οργανισμό». Οι πιο γνωστοί είναι τα στελέχη γαλακτοβάκιλλων (Lactobacillus sp) και τα μπιφιδοβακτήρια (Bifidobacterium sp).

Τα πρεβιοτικά είναι θρεπτικές ουσίες που είναι χρήσιμες στην ανάπτυξη και σωστή ισορροπία του μικροβιώματος, όπως οι ευδιάλυτοι υδατάνθρακες (κυρίως φρουκτο-ολιγοσακχαρίτες και ινουλίνες), και δρουν ενισχυτικά στη δράση των προβιοτικών.

Τα μεταβιοτικά (postbiotics) είναι ουσίες που παράγονται από το μικροβίωμα και είναι ευεργετικές για τον οργανισμό μας, όπως τα αντιμικροβιακά πεπτίδια, δηλαδή τα ωφέλιμα λιπαρά οξέα που καλλιεργούνται εργαστηριακά και επανατοποθετούνται στο σημείο δράσης των μικροβίων. Έτσι, αντί να εμπλουτίζουμε το μικροβίωμα με μικρόβια (προβιοτικά) ή να τα τρέφουμε με πρεβιοτικά, το εμπλουτίζουμε με τα χρήσιμα προϊόντα των μικροβίων (μεταβιοτικά).

– Μπορούμε να τροποποιήσουμε τη χλωρίδα του δέρματος και το μικροβίωμα με προβιοτικά/πρεβιοτικά/μεταβιοτικά στη σύνθεση των προϊόντων περιποίησης;

Υπάρχουν μελέτες σε πειραματικό στάδιο που επιτρέπουν να αλλάξουμε ή να τροποποιήσουμε το μικροβίωμα μιας περιοχής, όπως της μασχάλης. Για παράδειγμα, σε περίπτωση κακοσμίας μπορεί να γίνει μεταφορά άλλων στελεχών βακτηριδίων, που δεν προκαλούν δυσοσμία. Αυτό όμως που υπάρχει είναι αποτελεσματικά καλλυντικά και συμπληρώματα διατροφής, με ουσίες που διατηρούν και ενισχύουν τα καλά βακτήρια. Σέβονται το φυσικό pH του δέρματος και βοηθούν να γίνει το μικροπεριβάλλον της επιδερμίδας ευνοϊκό για την αποκατάσταση της ποικιλομορφίας του.

– Επιζούν πάνω στο δέρμα μας τα προβιοτικά ή φεύγουν με τον καθαρισμό της επιδερμίδας;

Η επάλειψη καλλυντικών με έμφαση στη διατήρηση του μικροβιώματος προϋποθέτει να μείνει κάποιες ώρες το προϊόν χωρίς πλύσιμο, ώστε να δράσουν τα ευεργετικά βακτήρια και τα θρεπτικά συστατικά χωρίς να απομακρυνθούν με το νερό.

Unsplash Ospan Ali

– Τι μπορούμε να κάνουμε για να διατηρήσουμε το μικροβίωμα του δέρματός μας ισορροπημένο;

Αρχικά χρειάζεται να ακολουθούμε σωστή διατροφή, αποφεύγοντας τα συντηρητικά και τα επεξεργασμένα τρόφιμα, τις τροφές που προκαλούν δυσανεξία, τη ζάχαρη και το κόκκινο κρέας. Το διαιτολόγιό μας πρέπει να περιλαμβάνει τρόφιμα ολικής άλεσης, που είναι πλούσια σε ίνες, λαχανικά και φρούτα εποχής. Μία ακόμη συμβουλή είναι να βάλουμε στη ρουτίνα ομορφιάς μας ενυδατικά προϊόντα που προστατεύουν τον φυσικό φραγμό, διατηρούν ελαφρά όξινο το pH και διατηρούν τα καλά βακτήρια του δέρματος.

Τέλος, πρέπει να αποφεύγονται τα αντιβιοτικά, γιατί μεταβάλλουν τη φυσιολογική χλωρίδα, εκτός και αν υπάρχει συγκεκριμένη πάθηση και στοχεύουμε στον έλεγχο παθογόνων μικροβίων.

Τύπος δέρματος και αντιγήρανση

– Σε ποιες περιπτώσεις είναι κατάλληλες οι κρέμες με προβιοτικά και πρεβιοτικά;

Σε δέρματα με ατοπική δερματίτιδα είναι πολύ σημαντική η διατήρηση της ποικιλότητας του μικροβιώματος στο δέρμα, ώστε να μην επικρατούν παθογόνα στελέχη σταφυλόκοκκου που πυροδοτούν έξαρση της νόσου. Συνεπώς, οι κρέμες με προβιοτικά και πρεβιοτικά είναι χρήσιμες για να συντηρηθούν τα καλά βακτήρια. Το ίδιο ισχύει στην περίπτωση της ακμής, της ροδόχρου ακμής και της ψωρίασης.

– Πώς μπορεί να ευεργετήσουν το λιπαρό ή το ευαίσθητο δέρμα;

Το λιπαρό δέρμα συνήθως δεν έχει ιδιαίτερη ένδειξη για χρήση καλλυντικών με προβιοτικά η πρεβιοτικά. Όμως, η κατανάλωση κάποιων συμπληρωμάτων διατροφής που περιέχουν βιταμίνες Β2, Β6, ψευδάργυρο και βιταμίνη Ε, μπορεί να περιορίσει τη λιπαρότητα, ενώ η φαρμακευτική αγωγή με βιταμίνη Α δίνει πιο οριστική λύση. Το ευαίσθητο δέρμα ωφελείται σημαντικά από την εξισορρόπηση του μικροβιώματος, αφού το ισορροπημένο μικροβίωμα συμβάλλει στην παραγωγή αντιφλεγμονωδών ουσιών που περιορίζουν τη φλεγμονή και τη δυσανεξία.

– Μπορούν τα προβιοτικά να αντιμετωπίσουν και τα σημάδια της γήρανσης;

Η γήρανση είναι μια πολύπλοκη διαδικασία, η οποία επιταχύνεται από τις φλεγμονές, που μπλοκάρουν την ανανέωση των κυττάρων. Όταν είναι σε ισορροπία, τα μικρόβια παράγουν αντιφλεγμονώδεις ουσίες και περιορίζουν τη δράση των καταστροφικών ελεύθερων ριζών. Συνεπώς, οι μηχανισμοί αναγέννησης του δέρματος διορθώνουν τις βλάβες και αναστρέφουν τη γήρανση. Επίσης, τα μικρόβια παίζουν ρόλο και στην αναχαίτιση της γλυκοζυλίωσης κολλαγόνου και ελαστίνης, μιας διαδικασίας που σχετίζεται με τη γήρανση του δέρματος.